Morgunblaðið - 26.03.2006, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. MARS 2006 21
Konur skulu enn bera slæður en
þær eru farnar að svindla dálítið.
Smám saman hafa þær fært slæðuna
aftur á hárið og þær eru farnar að
klæðast í djarfari litum en svörtu og
aðskorin og rúmlega hnésíð dress eru
nú það sem stúlkum finnst ákjósan-
legt.
Írönsk kona hefur sagt við mig að
væri konum í Íran í sjálfsvald sett
hvort þær bæru slæður eða ekki væri
trúlegt að fimmtíu prósent hættu að
nota hana og hinn helmingurinn bæri
hana áfram.
– Þær yngri tækju hana náttúrlega
niður? sagði ég.
Nei, hún var ekki þeirrar skoðunar.
Hún sagði að sennilega tækju færri af
sér slæðuna en áður en t.d. Bush hefði
verið kosinn. Clinton hefði verið með
mun skárri stefnu gegn Íran en Bush
og m.a. beðið forláts á ýmsu sem hefði
gerst í samskiptum ríkjanna. Aflétt
hefði verið banni á inn- og útflutningi
á ýmsum nauðsynjum og Íranar
hefðu fagnað því mjög.
Hún sagði það færi eftir hefðum og
siðum hverrar fjölskyldu fyrir sig og
slæðurnar væru í reynd eins konar
þjóðbúningur margra íranskra
kvenna. Þeim gremdist líka öllum
með tölu þau endalausu afskipti Vest-
urlanda af þeirra málum og benda á
eins og víðar í Mið-Austurlöndum, að
konur hafa rétt á við karla í mörgum
málum – ekki öllum frekar en hjá
okkur – og það sem mestu munar er
að þær una ekki launamun.
Íranskar konur hafa alltaf fengið
orð fyrir að vera stoltar og skapmikl-
ar, þær rífa kjaft og „við erum ekki
lengur svona barbíur eins og allar
konur áttu að vera á tímum keisar-
ans,“ segja þær. Og bæta við að skip-
un Reza þáverandi keisara á 4. ára-
tugnum að konur MÆTTU ekki bera
slæður sem þær höfðu gert að meiri-
hluta til, öldum saman, hefði vakið
þvílíka reiði og óánægju að margar
konur hefðu ekki farið út úr húsi upp
frá því.
Það er áfengisbann í landinu.
Raunar er áfengisbann víðar en það
er eins og það gleymist eins og fleira í
sambandi við Íran. Kristnir Armenar
í Íran mega brugga sitt vín og drekka
það í heimahúsum en ekki selja það.
Íranskir gyðingar mega einnig
brugga vín sem þeir nota við sínar at-
hafnir.
Áfengi er smyglað inn í landið,
bæði með útlendingum og frá Armen-
íu og Tyrklandi og sjálfsagt víðar. Ég
hitti ungan Írana um daginn sem
sagði mér glaðbeittur og í óspurðum
fréttum að hann væri að fara í kveðju-
veislu hjá vinum sínum og það stæði
til að drekka mikið viskí.
Á hinn bóginn er áfengisbann flest-
um Írönum ekki jafnþungbært og
menn skyldu ætla en margir eru
þeirrar skoðunar að útlendingar sem
koma til landsins svo sem ferðamenn,
þó þeir séu raunar mjög fáir, ættu að
fá að taka með sér vín til eigin neyslu
á sínum hótelherbergjum. Sem stend-
ur bendir ekkert til þess að breyting
verði á áfengisbanninu og það bendir
heldur ekkert til að Íranar, hvort sem
þeir eru múslímar eða annarra trúar-
bragða, bruggi ekki eða smygli ef
þeim býður svo við að horfa.
Það er ritskoðun en hún hefur
breyst og linast. Margt má nú lesa um
í blöðum sem manni finnst að væri
ekki skrifað um ef varðgæslan væri
slík sem af er látið á Vesturlöndum.
Það er ekki hikað við að tala um verð-
bólgu – sem hefur verið 15–20 prósent
seinni ár – atvinnuleysi sem sumir
segja að nálgist 20 prósent, en er op-
inberlega 12 prósent. Greint var frá
því þegar ég var í Íran á dögunum að
eiginkona og fjölskyldur nokkurra
pólitískra fanga hefðu mótmælt harð-
ræði sem þeir sættu og hefðu lög-
menn verið settir í að kanna það mál.
Og það er einnig sagt frá því að alltof
margir ungir Íranar flytji til útlanda
ár hvert þar sem þeir fái ekki vinnu í
samræmi við menntun sína og setjist
síðan að og mannauður glatist.
Ekki má gleyma því að kvikmynda-
gerð er að verða nýjasta skrautfjöður
Írana og fjöldi mynda þeirra hefur
hlotið viðurkenningu út um allt. Að
nafninu til er nauðsynlegt að mynd-
irnar fái blessun ákveðinna „ráða“ og
þess vegna leituðu ýmsir kvikmynda-
leikstjórar utan og sýndu myndir sín-
ar fyrst í útlöndum. Þróunin hefur
svo orðið sú að myndir sem hafa getið
sér orð á alþjóðavettvangi hafa allar
fengist sýndar innan Írans og þessi
svonefndu ráð segja menn að starfi
nú meira að nafninu til.
Ritskoðun er meiri á bókum ír-
anskra höfunda en á kvikmyndum.
Margir íranskir höfundar hafa því
gripið til þess ráðs að fara að eins og
kvikmyndagerðarmennirnir og með
þokkalegum árangri.
Og svo er það nýi forsetinn
– hvað hyggst hann fyrir?
Með kjöri Mohammeds Katamis í
embætti forseta 1997 og endurkjöri
fimm árum síðar færðist margt hrað-
ar í jákvæða átt. Að vísu loftaði Khat-
ami fleiru en honum tókst að standa
við svo ákveðinna vonbrigða gætti hjá
mörgum umbótasinnum við lok
seinna kjörtímabils hans.
Þegar ég var í Íran í febrúar í fyrra
og menn undirbjuggu sig fyrir kosn-
ingarnar voru margir sem spáðu að
Rafsanjani næði kosningu. Hann
hafði verið forseti fyrr og mörgum
Vesturlandabúum hugnaðist hann
bara bærilega. Reyndin varð sú að
ungur – maður innan við fimmtugt –
svokallaður harðlínumaður Moham-
ed Ahmedinedjad var kosinn og var
snarlega grafið upp að hann hefði
verið einn byltingarvarðanna sem tók
bandaríska sendiráðið á sínum tíma.
Mörgum leist ekki á blikuna og
héldu að hann mundi snúa sér að því
að gera að litlu þær umbætur sem
höfðu orðið í stjórnartíð Khatamis og
fyrir tilstuðlan umbótasinnaðra afla í
landinu.
Eftir að hafa beðið óboðlega lengi
eftir að fá áritun til Bandaríkjanna á
þing Sameinuðu þjóðanna fékkst hún
undir lokin. Margir Íranar staðhæfðu
að sáttatónn hefði verið í ræðu hans
svo fremi sem sérfræðingar Vestur-
landa hefðu kunnað að túlka orð og
fullyrðingar hans rétt. Viðbrögðin
voru fjandsamleg og Ahmedinedjad
hefur síðan átt erfitt uppdráttar.
Ekki aðeins vegna yfirlýsingagleði
hans sem hefur verið vafasöm svo
ekki sé dýpra í árinni tekið. Hann
virðist einnig eiga í bagsi með þingið
sem vísaði frá aðskiljanlegum tilnefn-
ingum hans í ráðherrastóla svo hann
þurfti að finna nýja menn í nokkur
ráðuneyti og mátti þola þá niðurlæg-
ingu að tilnefna þrívegis olíumálaráð-
herra áður en þingið samþykkti hug-
myndir hans.
Hann fer um landið og lofar um-
bótum til handa hinum efnaminni, en
stundum er eins og hann skorti hug-
myndir hvernig hann ætli að koma
þeim í framkvæmd. Margir Íranar
virðast hafa verulegar efasemdir um
hæfi hans í forsetaembættið.
En auðvitað eru það yfirlýsingar
hans í alþjóðamálum sem mest fara
fyrir brjóstið á mönnum; þó svo að
hann sé ekki valdamaður er hann
andlit þjóðarinnar út á við þar sem
trúarleiðtoginn Khameini ræður öllu
sem hann vill ráða. Og það eru sett
ákveðin spurningarmerki við það
hversu lengi Khameini mun líða hon-
um að espa gamla og gróna banda-
menn eins og Frakka og Rússa upp
gegn Íran. Þessu máli velta margir
fyrir sér í Íran og verða íbyggnir og
óræðnir á svipinn þegar útlendingur
leitar svara og fær ekki.
Spennandi land möguleikanna
Þeir sem eru svo lánsamir að kynn-
ast Íran nútímans og hnusa af sögu
fortíðarinnar verða bæði hissa og
glaðir. Glaðir yfir því hvað Íranar eru
nútímalegir – án þess vel að merkja
að vera vestrænir – og hvað þeir
leggja mikið kapp á að halda reisn
sinni og gera það svo sem eiginlega
áreynslulaust. Þeir eru ekki auð-
mjúkir í framkomu, en einstaklega
elskulegir heim að sækja. Tilbúnari
en maður heldur að ræða nútímann
ekki síður en langa sögu þessa lands
sem býr yfir töfrum og innihaldsrík-
um andstæðum.
land
Íslendingar kjósa Merrild!
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
2
0
4
15
Merrild er ákve›in heilun!