Morgunblaðið - 26.04.2006, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 2006 25
lægri skatthlutföllum sem nálgast
nú það sem lagt var af stað með
þegar staðgreiðslukerfi skatta var
tekið upp, sem þá var almenn
samstaða um. Skattbreytingar á
næsta ári auka kaupmátt og
draga þannig úr þörf fyrir launa-
breytingar. Með því skapast
meira svigrúm til að hækka
lægstu laun eins og nú er unnið að
án þess að þær breytingar hafi
víðtækari áhrif. Það er því ekki
skynsamlegt að snúa af þessari
leið.“
Halldór gagnrýndi viðskipta-
bankana fyrir að hafa farið of
geyst á íbúðalánamarkaði, en
aukning íbúðalána væri meðal
þess sem gagnrýnt hefði verið.
Hann sagði breytingar á íbúða-
lánakerfinu sem stjórnvöld beittu
sér fyrir hafa verið tímabærar, og
þær hefðu komið heimilunum vel.
„Hins vegar fóru bankarnir að
mínu mati of geyst í hlutina sem
varð til þess að halda mikilli
einkaneyslu uppi með lánum. Hér
þurfa bæði einstaklingar og lána-
stofnanir að sýna meiri varkárni
og fyrirhyggju,“ sagði Halldór.
Ekki hálfdrættingar
á við Svía
Önnur atriði sem gagnrýnd
hafa verið eru m.a. einkavæðing
ríkisfyrirtækja, fjárfesting í orku-
framleiðslu og stóriðju, og fjár-
festingar Íslendinga erlendis.
Halldór sagði þessi atriði öll hluta
af þeirri leið sem ríkisstjórnin
hefði markað í efnahagsmálum, og
mikilvægt væri að halda áfram á
þeirri braut. Það væri til vitnis
um þessa efnahagsstefnu að 25
þúsund störf hefðu orðið til hér á
landi frá árinu 1995.
Halldór sagði einkavæðingu rík-
isfyrirtækja hafa skilað árangri,
þau fyrirtæki sem hefðu verið
einkavædd hefðu mörg hver verið
drifkrafturinn í efnahagslífinu.
Fjárfestingar í orkuframleiðslu og
stóriðju hefðu skapað mikinn
fjölda fjölbreyttra og vel launaðra
starfa og bætt efnahagslega af-
komu fólks, fyrirtækja og hins op-
inbera. Fjárfestingar Íslendinga
erlendis væru fullkomlega eðlileg-
ar, og næmu ekki nema um þriðj-
ungi af landsframleiðslu, á sama
tíma og Danir væru með um 50%
og Svíar með um 60%.
gætt í fjármálum ríkisins og stefnubreytingar ekki þörf
fresta mikilvægum
dum á næstunni
Morgunblaðið/Eyþór
rnin er sökuð um aðhaldsleysi er nær daglega kallað eftir ákvörðunum um ný út-
rímsson forsætisráðherra á aðalfundi Samtaka atvinnulífsins í gær.
ðtryggðar
ð auknum
ækkuðu í
nnfremur
gnstekju-
verðbæt-
raunvexti,
rður því
er meiri,“
rinn“
af stað er
yngjandi,
llar aðrar
ka verið
erðbólgan
markmið
r forsend-
örðunum.
dir aukin
um sér-
l þess að
máttartap.
Auknar launahækkanir fóðra síðan
verðbólguvæntingar og ýta undir
verðbólguna sjálfa. Þetta er gamli
vítahringurinn, sem hélt raunveru-
legum framförum á Íslandi í gísl-
ingu á áttunda og níunda áratug
síðustu aldar.
Verðbólgan verður ekki hamin
og henni verður ekki náð niður
nema með samræmdum aðgerðum
á sviði hagstjórnar,“ sagði Ingi-
mundur. Það væri brennandi verk-
efni nú, og forsenda þess að halda
jafnvægi í þjóðarbúskapnum.
Ingimundur gagnrýndi Reykja-
víkurborg fyrir að ganga á undan
öðrum sveitarfélögum og hækka
laun starfsmanna. Hann sagði að
því miður væri það ekki svo að
kostnaðarauki borgarinnar vegna
þessa rynni beint til þeirra sem
lægst hefðu launin, hinar miklu
hækkanir í samningum borgarinn-
ar hefðu farið beint upp svo til all-
an launastigann, og tímaspursmál
hvenær það gerðist líka hjá öðrum
sveitarfélögum.
Erfitt væri fyrir fyrirtæki í
landinu að keppa við sveitarfélögin
ef þau færu á undan með miklum
umframhækkunum, og fyrirtækin
gætu staðið frammi fyrir því að
verða að keppa við hið opinbera
um hæft starfsfólk, jafnvel þó
reksturinn stæði ekki undir launa-
hækkununum.
„Þá reyna þau fyrirtæki, sem
það geta, að velta kostnaðarauk-
anum út í verðlagið og hinar ný-
fengnu og rausnarlegu launa-
hækkanir verða að engu. Skuldir
heimilanna hækka og rekstur fyr-
irtækja gengur úr skorðum og
flestir verða verr settir eftir en áð-
ur.
Umræða um ESB og evru
þegar illa árar
Ingimundur sagði marga beina
sjónum sínum að evrunni og Evr-
ópusambandinu (ESB), og sagði
skiptar skoðanir á því innan at-
vinnulífsins hvort taka ætti upp
evruna, eða ganga í sambandið.
„Það er óneitanlega athyglis-
vert, að umræða um evru og ESB
skuli jafnan skjótast upp, þegar
við stöndum frammi fyrir efna-
hagsvanda; vanda, sem við höfum
sjálf komið okkur í með röngum
ákvörðunum, bíræfni, athafnaleysi
eða ónógu samráði. Ráðaleysi í
stjórn efnahags- og kjaramála má
ekki verða ástæða fyrir upptöku
evru eða aðild að ESB. Þá væri illa
komið,“ sagði Ingimundur.
við áður
st í sessi
Morgunblaðið/Eyþór
Ingimundur Sigurpálsson var end-
urkjörinn formaður Samtaka at-
vinnulífsins á aðalfundi SA í gær.
Quentin Peel, fréttastjórierlendra frétta hjá Fin-ancial Times, er staddurhér á landi en hann flutti
erindi á aðalfundi Sam-
taka atvinnulífsins þar sem hann
ræddi um alþjóðavæðingu og mögu-
legan afturkipp sem hann segir að
geti átt sér stað fari þjóðir ekki var-
lega á næstunni.
Í samtali við Morgunblaðið segir
Quentin að margar jákvæðar hliðar
séu á alþjóðavæðingunni og hverju
hún hafi skilað þegar litið sé til hag-
vaxtar og hagsældar, þá bæði á
Vesturlöndum, og nefnir hann þá
Ísland sérstaklega þar sem áhrifin
séu greinileg, en einnig í löndum
eins og Kína og Indlandi, þar sem
lífsgæði hafi aukist gríðarlega.
„En hættan er sú að við munum
koma til með að sjá bakslag hvað al-
þjóðavæðinguna varðar. Við sjáum
að í Bandaríkjunum er að koma upp
andstaða við Kína og í Evrópu er
pólitíska umræðan í Frakklandi
verndarsinnuð og andsnúin frekari
stækkun Evrópusambandsins. Að
sumu leyti eru skilaboðin því þau að
stjórnmálamenn verði að skilja óör-
yggið sem fólk finnur til gagnvart
alþjóðavæðingunni og þeir þurfa að
reyna að svara þessu óöryggi með
betri stefnumótun. Hlutirnir gætu
breyst hratt ef við förum ekki var-
lega. Við gætum endað uppi með
raunverulegan ágreining, t.d. milli
Bandaríkjanna og Kína, ef eitthvað
fer úrskeiðis.“
Quentin segir því að fyrir stjórn-
málamenn sé freistingin sú að taka
upp verndarstefnu en hann segir
hættu á að það gæti stoppað það
hagvaxtarferli sem átt hafi sér stað.
Hann segir að fyrir Ísland sé þó
erfitt að horfa tilbaka þar sem hag-
kerfið sé svo opið og smátt.
„Þið hafið séð mikinn hagvöxt
síðustu tíu árin en nú sjáið þið spá-
kaupmennskufjármagn og að verið
er að veðja á fall krónunnar, svo það
eru tvær hliðar á alþjóðavæðing-
unni.“
Quentin segir að honum finnist
Ísland heillandi smáheimur í al-
þjóðavæðingunni.
„Fyrir mér er alveg greinilegt að
alþjóðavæðingin hefur verið frábær
fyrir Ísland, hún þýðir að land-
fræðileg lega landsins skiptir allt í
einu ekki máli, þið getið tileinkað
ykkur þekkingarsamfélagið og auk-
ið verulega hagsæld ykkar með því
að taka þátt á stærri markaði. En
að stjórna þessu ferli og útskýra
það fyrir fólki getur verið erfitt. Ég
held að þið munið vissulega þurfa
að ræða hvort hagkerfið hafi verið
of opið en ég held að ef snúa ætti
ferlinu við væri það óviturlegt og
líklega ekki mögulegt. Og ef til vill
hefur hagvöxtur verið of mikill á Ís-
landi undanfarið, þótt ég sé ekki
viss.“
Ísland í erlendum fjölmiðlum
Mikið hefur verið rætt um Ísland
og íslenska hagkerfið í erlendum
fjölmiðlum og þar er Financial Tim-
es engin undantekning. Quentin
segir ástæðuna vera að fréttir af
spákaupmennsku á Íslandi hafi
vakið athygli ritstjórnar.
„Við viljum vita af hverju þetta
hefur verið að eiga sér stað. Við
beinum sjónum okkar hingað nú
vegna þess að margir fjárfestar
hafa gert það. Á liðnum árum hefur
umfjöllun aðallega átt sér stað
vegna þess að Íslendingar hafa
fjárfest í Bretlandi og Danmörku.“
Quentin segist ekki telja að um-
fjöllun fjölmiðla hafi hrundið af stað
falli krónunnar og hlutabréfa.
Hann segir að augljóslega hafi Ís-
land verið áfangastaður fyrir svo-
kölluð „carry trade“ þar sem spá-
kaupmenn notfæra sér vaxtamun á
milli landa.
„Mikið af þessu fjármagni hefur
verið fært hingað til lands án tillits
til þess hvað er að eiga sér stað í
hagkerfinu. Þetta eru ekki fjárfest-
ingar í atvinnugreinum hagkerf-
isins. Það sem þið viljið eru fjár-
festingar til frambúðar en í raun er
þetta bara spákaupmennsku-
fjármagn og það er alltaf hættu-
legt.“
Quentin segist telja að huga þurfi
betur að reglum hvað fjármagns-
flutninga og spákaupmennsku
varðar, hann segist hlynntur því að
einhvers konar skattur verði settur
á fjármagnsflæði milli landa.
„Magn fjármagns sem fer milli
landa er orðið svo gríðarlegt að
slíkar reglur gætu orðið til þess að
lítil hagkerfi eins og Ísland búi við
meiri stöðugleika. Þótt þið hafið
haft hag af slíku fjármagni í ein-
hvern tíma eruð þið núna að sjá nei-
kvæðu hliðarnar sem þessu geta
fylgt.“
Lítil áhrif seðlabanka
Quentin segir stóru spurninguna
vera hversu mikið sjálfstæði seðla-
bankar hafi í dag miðað við alla þá
spákaupmennsku sem fram fari.
„Eitt vandamál hér á landi er
hversu lítil raunveruleg áhrif
Seðlabanki Íslands hefur á hag-
kerfið, miðað við það sem ætla
mætti. Hann hækkar stýrivexti í
rúmlega 11%, en það hefur ekki
nægjanleg áhrif. Í fyrsta lagi vegna
þess að bankar og svo fyrirtæki
lána og fá lánað fjármagn erlendis
og eru því ekki undir áhrifum frá
stýrivöxtum og svo í annan stað
vegna þess að vöxtum á fast-
eignalánum er enn stýrt svo það
stöðvar ekki fasteignahækk-
anirnar.“
Spurður um upptöku evru á Ís-
landi segir Quentin ólíklegt að
hægt verði að taka upp evru án
þess að ganga í Evrópusambandið.
„Mér finnst mun áhugaverðari
umræðan um hvort Ísland eigi að
ganga í Evrópusambandið eða ekki.
Ég skil vel að alþjóðavæðingin valdi
vissri óvissu en á sama tíma held ég
að vegna allra þessara fjármagns-
flutninga og spákaupmennsku sé
lausnin fyrir lítil hagkerfi ef til vill
að ganga í myntbandalag. Og tal-
andi um lítil áhrif seðlabanka nú til
dags, ýta þau rök undir upptöku
evru. En þetta er stór ákvörðun
fyrir ykkur og umræðan þarf að
fara fram.“
Morgunblaðið/Ásdís
Quentin Peel, fréttastjóri hjá Financial Times.
Alþjóðavæðingin
frábær fyrir Ísland
Eftir Sigurhönnu Kristinsdóttur
sigurhanna@mbl.is