Morgunblaðið - 26.04.2006, Blaðsíða 29

Morgunblaðið - 26.04.2006, Blaðsíða 29
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 2006 29 MINNINGAR Og enn kvaddur hollvinur, sér- stakur maður. Fæddur fjallamaður úr norður- sveitum Ítalíu; gæddur eðliskostum vensluðum þeim sem hérlendis hafa verið eignaðir fjallamönnum, þeim sem í brjósti bera heilindi, hugans stórleik, frelsisást og víðsýni. Ís- land-Ítalía; þaðan kom hingað stór- söngvarinn víðfrægi; heimspeking- ur, skáldanda glæddur, hugprýði gæddur og örlæti; Sigurður Demetz sem svo tók að nefnast þegar hann eðlilega gerðist íslenzkur, beina leið kominn frá ítölsku hjartalandslagi. Aðrir kunna að rekja feril þessa látlausa afburðamanns, ljúflings sem eftir frægðir í óperuhúsum evrópsk- um vatt sér hingað til okkar og tók sér bólstað í íslenzkum hjörtum. Kvæntur íslenzkri konu, ástríkum böndum, Eyju Þórðardóttur. Ég vík aðeins að vináttu okkar, að söknuði að honum flognum af jarð- vist, móður orðinn um síðir en óbeygður til vistaskipta. Æ var glatt í leikum með honum, hver fundur á strætum, á gatnahornum miðborgar, í ýmsum sölum og stofum, hvar sem gafst undum við saman orðglöðum spuna upp í átt í hnattasundin. Löngum á máli Dante Verdi og Vivaldi – tveir saman. Hann var flugfær í tali og gestrisinn, tendraði fjör, og litglæringar sýndust svifra í lofti og innra; hollur og hreinlátur, og fimur lund að lyfta með sér. Hann var heiðursfélaginn okkar í Dante- félaginu og stolt okkar hugsjóna- samtaka; manna glaðastur á hverri samkomu sem náði – í söng og öllu fasi. Æ reis vinur okkar aftur með hléum þó þyngdist heilsa, og hærra sem að þrengdi meir, og oft kominn fast að hinztu mörkunum – reis af andlegum krafti og ást á lífi, til að flögra; þótt seinast væri farskjóti hans hjólastóll. En sem í tíbrá veif- aði úr söðli þeim vængjum gagnsæj- um með glit í fönum, og með brosinu djúprætta, líkt og í angangufum reykelsis yrði. Mannvinur, ræktunarmaður sí- gjöfull; lærimeistari sem gerði ýtr- ustu kröfur sjálfur: örlagavaldur; vinur. Heilsan blakti á skari – en andinn þökti og blés í slitrunum í glæður, svo glóði enn. Og bjarmaði sál hans mild í hverri upprisu; endurreisn, – risorgimento. Addio fratello, maestro. Hverfur á flugi, skyggni ofar. Thor Vilhjálmsson. Fallinn er frá Sigurður Demetz söngvari, söngkennari, vinur og vel- unnari sem á langri ævi hefur mark- að djúp spor í söngmennt íslensku þjóðarinnar. Þegar hann steig sín fyrstu spor á íslenska grund 26. júlí 1955 hafði hann þegar náð langt á söngsviðinu. En stundum er eins og forlögin stjórni því sem koma skal í lífi sérhvers manns. Sigurður settist að á Íslandi og hóf að kenna söng og miðla af sinni miklu þekkingu og reynslu. Það eru ófáir söngvarar og söngnemendur sem hafa notið hæfi- leika hans og krafta sem kennara og leiðbeinanda á söngbrautinni en hann miðlaði ávallt af einlægum SIGURÐUR VINCENZO DEMETZ FRANZSON ✝ Sigurður Vinc-enzo Demetz Franzson, tenór- söngvari og söng- kennari, fæddist í bænum St. Úlrik í Suður-Tíról 11. október 1912. Hann andaðist á hjúkrun- arheimilinu Sóltúni í Reykjavík 7. apríl síðastliðinn og var útför hans gerð frá Kristskirkju í Reykjavík 21. apríl. Hann verður jarð- settur á Stóra-Núpi í Gnúpverja- hreppi í dag. áhuga og ljúfmennsku og lagði sig fram um að ná því besta fram úr hverjum og einum. Demmi eins og hann var oft nefndur var mikill náttúruunn- andi og bar næmt skynbragð á hið fagra í umhverfi sínu. Hann naut þess að ferðast um landið og upplifa fegurð þess og deila því með samferðafólki sínu. Rætur sínar átti hann í Dólómítafjöll- unum í Suður-Týrol þar sem há fjöll og stórfengleg náttúra umlykja bæ- inn St. Úlrik þar sem hann fæddist og sleit barnsskónum. Það er ómetanlegt fyrir íslenskt sönglíf að hafa í fimmtíu ár fengið að njóta krafta hans. Hann þreyttist ekki á að hvetja og fylgjast með ung- um söngvurum og styðja áfram til allra góðra verka, þar var enginn undan skilinn. Sigurður var gerður að heiðursfélaga í Félagi íslenskra söngkennara. Við minnumst hans með virðingu og þökk. F.h. Félags íslenskra söngkenn- ara Signý Sæmundsdóttir. Um Sigurð Demetz er mér vandi að tala, þann mann sem gerði næst- um úr mér söngvara, svo nálægt mér finnst mér hann standa. Ég hef þekkt hann hálfa ævi mína og í hand- raða á ég tuttugu og eina 90 mínútna kassettuspólu með samtölum okkar frá þeim árum sem við settum sam- an ævisögu hans Á valdi örlaganna, sannkallaða örlagasögu. Það var ekkert áhlaupaverk, en skemmtilegt og ögrandi. Demmi sletti á þýsku og ítölsku, óð úr einu í annað, man sumt eins og gerst hefði í gær, annað mið- ur og þá yfirleitt erfiðu skeið ævi sinnar, fannst að satt mætti oft kyrrt liggja en vildi þó að bókin gæfi sanna mynd af persónu sinni. Oft var líka slökkt á hljóðupptökunni til að borða spagettí. Demmi kvaddi þetta tilverusvið í hárri elli en ungur í anda. Hann naut þess að vera til, gerði gott úr öllum aðstæðum, sá fegurðina í veröldinni, dvaldi sem minnst við hið liðna og sagði að vatn sem runnið væri til sjávar knýði ekki mylluhjólið. Hann var í flestu gott fordæmi. En enga litmynd skortir skugga. Demmi var vinur vina sinna en kröfuharður og skapheitur á suðræna vísu. Þrátt fyrir það hafði hann í kringum sig fleiri og mér liggur við að segja nán- ari vini en margur sem alið hefur all- an sinn aldur á þessu landi en ekki, eins og hann, rekið hingað, annar- legt sprek, á miðju æviskeiði. Slíkir voru persónutöfrar hans, fórnfýsi, hlýja og þakklæti. Ég er heppinn að hafa fengið að kynnast slíkum manni. Söngkennsla var hans köllun og hana rækti hann með slíkum sóma að bæði íslenska og ítalska ríkið sæmdu hann heiðursorðu. Það fór vel á því. Demmi var alþjóðamaður frá Suður-Tíról með íslenskt ríkis- fang. Hann taldi það skyldu sína að færa nýrri kynslóð þekkinguna sem hann hafði aflað sér og lært af sér eldri mönnum. Honum var hugleikið hvernig tilviljanir leystu hver aðra af hólmi í óendanlegri röð sem enginn skilur en getur öllu breytt um fram- tíðina – eins og óslitinn þráður sem tengir nútíð við fortíð. Sigurður Demetz var stoltur yfir hlutdeild sinni í að efla íslenskt tón- listarlíf, þótt hann gerði minna úr sínum þætti en efni stóðu til. Hann unni landinu sem hann þekkti betur en flestir innbornir Íslendingar. Hér hafði hann fest rætur og kaus að eiga hinstu hvílu í sama landi og eig- inkona hans, Þórey Þórðardóttir, sem hvarf af þessum heimi árið 1992. Hann valdi sér legstað á Stóra- Núpi í Gnúpverjahreppi, þar sem náttúran kallast á við hinar ægifögru æskuslóðir hans í Suður-Tíról. Guð blessi minningu hans. Þór Jónsson. Einn sumarmorgun í Laufási við Eyjafjörð var prestafjölskyldan vak- in upp við fagran söng sem var held- ur þróttmeiri en ljúfi fuglasöngurinn sem við áttum að venjast. Faðir minn leit út og þar stóð Sigurður Demetz með skólakór MA og stríðn- isglampa í augum. Hópur ungmenna bauð honum góðan daginn og síðan var haldið áfram að syngja af öllum lífs og sálar kröftum. Löngu seinna var komið að mér að syngja fyrir Demetz á áheyrnarprófi því mig langaði til þess að komast að sem nemandi hans. Þetta var á þeim tíma er hann var hættur í Nýja tónlistar- skólanum og tók aðeins nemendur í einkatíma. Ég var auðvitað mjög taugaóstyrk að syngja fyrir sjálfan Sigurð Demetz, svo mikið sem ég hafði heyrt um hann. En um leið og ég kom inn úr dyrunum heyrði ég unga rödd taka á móti mér: „Er þetta Gerður?“ Ég hugsaði: „Þetta getur ekki verið Sigurður Demetz, hann er kominn á áttræðisaldur, ég hlýt að hafa farið húsavillt?“ Ó jú, á móti mér kom einn sá glaðlegasti og yndislegasti maður sem ég hef hitt um ævina. Hann var svo skemmti- lega spenntur að heyra mig syngja að stressið hvarf eins og dögg fyrir sólu. Það var ekki hægt að syngja án túlkunar fyrir þennan mann og þar sem ég skellti mér upp á hæstu tón- ana sá ég litlu kviku augun hans stækka um helming. Ég söng Vissi d́Arte, Vissi d’Amore úr óperunni Tosca eftir Puccini. „Guð af hverju yfirgefur þú mig,“ syngur Tosca í lokin, öllu meiri dramatík er varla hægt að hugsa sér. Demetz horfir á mig dágóða stund, og ég bíð eftir við- brögðum. „Það er eins gott að þú ert góð, ég var búinn að lofa sjálfum mér að bæta ekki við fleiri nemend- um.“ Sigurður kenndi mér að túlka og syngja frá innstu hjartarótum, bera virðingu fyrir textanum og það sem er mikilvægast að njóta þess að syngja. Hann sagði einnig að ef hann fengi ekki tár í augun þegar ég flytti fyrir hann aríu þá væri hún ekki nægilega vel túlkuð. Demetz bar einnig ómælda virðingu fyrir ís- lenskum sönglögum og hafði sterka tilfinningu fyrir túlkun þeirra. Hann þekkti líka landið betur en margur Íslendingurinn því hann hafði unnið sem leiðsögumaður til margra ára. Hann er ógleymanlegur lærimeist- ari og í hvert sinn sem ég syng verð- ur mér hugsað til hans. Ég hitti Demetz síðast á Landa- koti, ég var að heimsækja veikan föður minn. Ég geng inn í anddyrið og sé teinréttan mann styðja sig við göngugrind. Þegar hann sá mig færðist bros yfir andlitið. Hann tók um andlit mér. „Má ég sjá þig,“ segir hann, horfir dágóða stund og bætir við: „Þú breytist ekkert, bara klipping- in.“ Rödd hans var enn þýð sem í ungum manni og hann vildi fá vita hvernig mér gengi. Þetta var í síð- asta skiptið sem ég hitti Demetz, mér datt það ekki í hug, mér fannst hann aldrei vera á förum, en hann var að kveðja mig. Demetz var innilegur trúmaður og langar mig til að kveðja hann með lokaerindinu úr Niðurstigsvísum Jóns biskups Arasonar um Maríu hina heilögu guðsmóður: Oss á efsta dómi öllum hjálpa þú, Drottinn minn. María, meyjanna blómi, megum vér komast í flokkinn þinn, svo öndin nái þeim öllum krapti að halda, sem glósað finnst um gleðinnar skírð. Og guðdóms dýrð sé lofuð um aldir alda! Gerður Bolladóttir. Kveðja frá 24 MA-félögum Sigurður V.M. Demetz flutti með konu sinni, Þóreyju Þórðardóttur, til Akureyrar á sjöunda áratugnum. Fljótt varð hann leiðandi í tónlistar- lífi bæjarins, m.a. með stofnun kvennakórsins Gígjunnar og stjórn Karlakórsins Geysis og Lúðrasveit- ar Akureyrar. Hann var driffjöður í því að stofnaður var kór við Mennta- skólann á Akureyri haustið ’67. Þá var fátítt að framhaldsskólar héldu uppi stöðugu kórstarfi og vakti þetta nokkra athygli. Demetz, þessum útlendingi sem okkur fannst hann þá, með skrítnu íslenskuna sína, fylgdi ferskur blær, bæði í meðferð tónlistar en ekki síð- ur í félagslegu tilliti. Hann var bæði félagi okkar og stjórnandi, í hvoru tveggja óendanlega skemmtilegur. Stundum hentist á munum hver var yngstur í anda, við eða hann. Sá ferski blær sem einkenndi kórstarfið opnaði mörgum okkar dyr að söngn- um til frambúðar. Hinn ungi kór naut í hvívetna kjarks og hugmynda- auðgi stjórnanda síns, auk frábærr- ar kunnáttu hans og reynslu á sviði sönglistar. Sá er vandfundinn sem betur var lagið en Demetz að tendra og viðhalda sönggleði manna og fá þannig beint samband við salinn. Á slíkum stundum gefa báðir af sínu – þá er gaman. Þetta kunni Demetz, af því að í eðli sínu var hann stjarna og auk þess heimsmaður sem kunni að höndla augnablikið. Starfið í 24 MA-félögum var frá- brugðið því sem við áttum að venjast í kórsöng. Þar kvað við nýjan tón sem við unga fólkið kunnum vel að meta. Efnisskráin var alltaf nýstár- leg og gjarnan á léttum nótum. Þar má nefna lög og lagasyrpur sem Jan Moravek setti sérstaklega út fyrir kórinn. Það var Demetz sem gaf tón- inn og hann kenndi okkur hve mik- ilvægt er að gefa hjarta sitt í við- fangsefnið. Hann kveikti með okkur neista sem gerði okkur að sönnum unnendum tónlistar og mörg okkar hafa ekki hætt að syngja. Hvatning hans og óbifanleg tiltrú voru okkur mikils virði og styrktu sjálfsmynd okkar á þessum mótunarárum. Eins áttum við drjúgan stuðningsmann í Eyju. Hún var alltaf með þegar eitt- hvað var um að vera, hlúði að okkur og hvatti og talaði við okkur eins og fullorðið fólk. Alltaf stóð heimili þeirra hjóna okkur opið, hvort sem var í dýrlegum matar- og kaffi- veislum við hátíðleg tækifæri eða til skrafs og ráðagerða um kórstarfið. Kórinn var líf okkar og yndi og við lögðum hart að okkur fyrir vel- gengni hans og framgang. Fyrsta starfsárið rákum við hann sjálf. Til að afla tekna hófum við samstarf við hljómsveit Ingimars Eydal og kom- um fram á skemmtikvöldum í Sjall- anum þar sem kórinn hélt söng- skemmtun og síðan lék hljómsveitin fyrir dansi. Þetta varð vinsælt og stundum skemmtum við tvö kvöld sömu helgi. Í lok fyrsta starfsvetrar var farið til Reykjavíkur og tekinn upp sjónvarpsþáttur. Það þótti okk- ur mikið ævintýri en þeir áttu eftir að verða fleiri. Ekki má gleyma vikulöngu söngferðalagi sem kórinn fór um Færeyjar vorið ’70 og verður þátttakendum ógleymanlegt. Á þeim tíma fóru íslenskir kórar ekki oft til útlanda og þótti ýmsum í stórt ráð- ist. Þau hjónin, Demetz og Eyja, voru í senn fararstjórar, félagar og forsjármenn okkar og allt gekk eins og í sögu. Á 8. áratugnum fór kórinn í nokkrar söngferðir um Norðurland með hjómsveit sem þá starfaði í MA. Auk þess tókum við þátt í uppsetn- ingu á revíu í Sjallanum í samstarfi við hljómsveit Ingimars Eydal og Einar frá Hermundarfelli. Sjón- varpsþáttur var einnig gerður um kórinn á þessum árum. Allt sem hér hefur verið talið mátti á þessum tíma telja til ný- breytni í menningarlífi á Akureyri og sumt á landsvísu, og allt að áeggj- an og undirlagi söngstjórans. Á tveimur síðustu stórafmælum Demetz höfum við safnað saman dá- góðum hópi 24 MA-félaga og tekið fyrir hann lagið. Það má telja nokkra fífldirfsku eftir tveggja til þriggja áratuga aðskilnað og skort á sam- æfingu; sérstaklega að troða upp meðal þaulæfðra listamanna. Í huga okkar snerist þetta hins vegar um að leyfa hjartanu að ráða för og votta okkar aldna maestro og félaga virð- ingu með því að koma saman undir merkjum hans og gleðinnar og láta „eins og gerst hafi í gær“. Þannig bjó hann okkur að heiman og það verður ekki frá okkur tekið. Við látum það eftir okkur að sakna Sigurðar Demetz þótt ekki sé endi- lega harmsefni að maður á tíræð- isaldri sem lokið hefur miklu dags- verki hverfi til upphafs síns. Við söknum listamannsins og vinarins, grallarans og leikarans sem hafði einstakt lag á að láta okkur hlæja með uppátækjum sínum, óborgan- lega fyndnum athugasemdum um líf- ið og tilveruna og þessum einstaka hæfileika að sjá jafnan jákvæðar og gamansamar hliðar á öllu sem á dundi. Minnisvarði hans verða þær mörgu gleðistundir sem við fengum að njóta við kné hans. Það eru mikil forréttindi að hafa upplifað samvist- ir við slíkan snilling og efst í huga okkar er þakklæti og virðing. Mun- um, að útlendingurinn sem okkur fannst hann vera forðum daga hefur markað stærra spor í íslenska menn- ingarsögu en margir aðrir og hjarta hans sló heitar af ást til íslenskrar þjóðar og náttúru en margra okkar sem borin erum hér og barnfædd. Við vottum fjölskyldu hans og vin- um dýpstu samúð. 24 MA-félagar. Eiginkona mín, móðir og amma, ELÍSABET MARÍA KVARAN, verður jarðsungin frá Dómkirkjunni í Reykjavík föstudaginn 28. apríl kl. 15.00. Þorvaldur Garðar Kristjánsson, Elísabet Ingibjörg Þorvaldsdóttir, Þorvaldur Garðar Kvaran. Morgunblaðið birtir minningar- greinar alla útgáfudagana. Skil Minningargreinar skal senda í gegnum vefsíðu Morgunblaðsins: mbl.is (smellt á reitinn Morgun- blaðið í fliparöndinni – þá birtist valkosturinn „Senda inn minning- ar/afmæli“ ásamt frekari upplýs- ingum). Skilafrestur Ef birta á minningar- grein á útfarardegi verður hún að berast fyrir hádegi tveimur virk- um dögum fyrr (á föstudegi ef út- för er á mánudegi eða þriðjudegi). Ef útför hefur farið fram eða grein berst ekki innan hins tiltekna skilafrests er ekki unnt að lofa ákveðnum birtingardegi. Þar sem pláss er takmarkað getur birting dregist, enda þótt grein berist áð- ur en skilafrestur rennur út. Lengd Minningargreinar séu ekki lengri en 2.000 slög (stafir með bil- um - mælt í Tools/Word Count). Ekki er unnt að senda lengri grein. Hægt er að senda örstutta kveðju, HINSTU KVEÐJU, 5-15 línur, og votta þeim sem kvaddur er virðingu sína án þess að það sé gert með langri grein. Ekki er unnt að tengja viðhengi við síð- una. Formáli Minningargreinum fylgir for- máli, sem nánustu aðstandendur senda inn. Þar koma fram upplýsing- ar um hvar og hvenær sá, sem fjallað er um, fæddist, hvar og hvenær hann lést, um foreldra hans, systkini, maka og börn og loks hvaðan útförin fer fram og klukkan hvað athöfnin hefst. Ætlast er til að þetta komi aðeins fram í formálanum, sem er feitletr- aður, en ekki í minningargreinunum. Minningargreinar

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.