Morgunblaðið - 05.05.2006, Blaðsíða 16

16 FÖSTUDAGUR 5. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
LÖNGU tímabært er að hægja á
ferðinni hér á landi, til að ná betra
jafnvægi í fjármálum heimila og fyr-
irtækja, þar með talið fjármálafyrir-
tækja. Þetta var meðal þess sem kom
fram í máli Davíðs Oddssonar, seðla-
bankastjóra, þegar hann kynnti nýja
skýrslu bankans um stöðugleika fjár-
málakerfisins hér á landi í gær.
„Taka þarf tillit til aðstæðna og skila-
boða um að draga þurfi úr áhættu. Þá
mun farnast vel,“ sagði Davíð.
Í fyrsta skipti síðan í nóvember
2001 telur Seðlabankinn að horfurn-
ar varðandi stöðugleika fjármála-
kerfisins séu neikvæðar. Niðurstaða
greiningar bankans fyrir ári var að
þrátt fyrir að íslenska fjármálakerfið
væri á mikilli siglingu og yrði að
glíma við ójafnvægi í þjóðarbúskap
næstu árin væri það í meginatriðum
traust. Þessi niðurstaða bankans
stendur óbreytt en boðarnir fram-
undan eru nú sýnilegri og meiri að
mati bankans. Segir í skýrslu hans að
viðbrögð við breyttum aðstæðum séu
þegar hafin. Mikilvægt sé að þétt
verði haldið um stjórnvölinn og gætt
fyllstu varfærni. Vandasöm sigling sé
framundan.
Þá segir Seðlabankinn að áhætta
verði ætíð fyrir hendi, sérstaklega á
umbrotatímum, en lágmarka þurfi
líkur á að brestur verði í starfsemi
mikilvægra fjármálafyrirtækja sem
skaðað gæti afkastagetu efnahags-
lífsins.
Stuðla að upplýstri umræðu
Viðfangsefni skýrslu Seðlabank-
ans, fjármálastöðugleiki, er að meta
getu fjármálakerfisins til að mæta
hugsanlegu áfalli. Tilgangurinn með
ritinu er í fyrsta lagi að stuðla að upp-
lýstri umræðu um stöðugleika fjár-
málakerfisins. Í annan stað er til-
gangurinn sá að greining bankans
nýtist þátttakendum á fjármála-
markaði við eigin áhættustýringu. Í
þriðja lagi er tilgangurinn að skýra
hvernig Seðlabankinn vinnur að
þeim verkefnum sem honum eru falin
í lögum.
Í skýrslunni er horft til stöðu fjár-
málafyrirtækja, rekstrarskilyrða
þeirra, regluumgjarðar og eftirlits.
Fjallað er um stöðu heimila og fyr-
irtækja og hættu sem þeim kynni að
vera búin af til dæmis lækkun tekna,
verðlækkun fasteigna og hlutabréfa
sem og aukinni verðbólgu eða sveifl-
um í gengi gjaldmiðla.
Bankar hægi á vextinum
Megin breytingarnar sem orðið
hafa frá síðustu greiningu Seðla-
bankans á fjármálastöðugleika eru í
fyrsta lagi að ójafnvægi í þjóðarbú-
skapnum hefur aukist. Í annan stað
hafa orðið umskipti í fjármögnun við-
skiptabankanna.
Varðandi fyrra atriðið segir í
skýrslu Seðlabankans að hann hafi
brugðist við verðbólguþrýstingi af
völdum ört vaxandi eftirspurnar með
verulegri hækkun stýrivaxta. Hins
vegar segir í skýrslunni um þau um-
skipti sem orðið hafa í fjármögnun
viðskiptabankanna á erlendum
skuldabréfamarkaði, að margt bendi
til að aðgengi að fjármagni og kjör
verði ekki eins hagstæð og að und-
anförnu. Þess utan hafi orðið breyt-
ingar, sérstaklega gagnvart íslensku
bönkunum. Þeir hafi vaxið hratt og
sótt mikið lánsfé á alþjóðlegan
skuldabréfamarkað á liðnu ári.
Breyttar aðstæður krefjist þess að
þeir hægi á vextinum.
Góð ytri skilyrði
„Ytri skilyrði þjóðarbúsins eru góð
og á heildina litið stöðug,“ segir í
skýrslu Seðlabankans. „Ójafnvægi í
heimsbúskapnum hefur þó aukist
sem gæti haft í för með sér breyt-
ingar á erlendum fjármálalegum
skilyrðum. Horfur í efnahagsmálum
á helstu markaðssvæðum íslenskra
fyrirtækja eru þó enn ágætar, eft-
irspurn er stöðug og verð á mikil-
vægum útflutningsafurðum hátt.
Ójafnvægi í þjóðarbúskapnum get-
ur grafið undan stöðugleika. Snöggar
gengisbreytingar í kjölfar mikils við-
skiptahalla og verðlækkun eigna
gætu haft töluverð áhrif á skuldsett
heimili og fyrirtæki og á rekstrar-
skilyrði íslenskra fjármálafyrir-
tækja.
Holl breyting
Þótt Seðlabankinn hafi gert ráð
fyrir að gengi krónunnar myndi
lækka hefur það nú gerst bæði fyrr
og hraðar en vonast var til. Til lengri
tíma litið er sú breyting holl enda var
gengið orðið töluvert hærra en sam-
rýmst gat jafnvægi í þjóðarbúskapn-
um. Verð hlutabréfa hefur einnig
lækkað töluvert frá hæstu stöðu og
eftir hraða hækkun undanfarin miss-
eri.“
Fram kemur í skýrslu Seðlabank-
ans að skuldir íslenskra heimila nemi
nú tvöföldum ráðstöfunartekjum
þeirra og hafi þær aldrei vaxið meira
en á síðasta ári. Samt hafi greiðslu-
byrði heimila ekki vaxið því lánstími
hafi lengst og vextir lækkað. Þá kem-
ur fram að óverulegur hluti skulda
heimila sé í erlendum gjaldeyri.
Eignir heimila hafi aukist á liðnu ári
umfram skuldir og þar með hrein
eign þeirra.
„Íbúðaverð er hins vegar orðið
mjög hátt, einkum með hliðsjón af
Tímabært að
hægja á ferðinni
Traust Davíð Oddsson, Tryggvi
Pálsson, Arnór Sighvatsson og
Eiríkur Guðnason á kynningar-
fundi Seðlabankans um fjár-
málastöðugleika.
Seðlabankinn segir að fjármálakerfið hér á landi sé í
meginatriðum traust en vandasöm sigling sé fram undan
Eftir Grétar Júníus Guðmundsson
gretar@mbl.is