Morgunblaðið - 05.05.2006, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. MAÍ 2006 19
ERLENT
Sheer Driving Pleasure
BMW X5
www.bmw.is
ÞVÍ var spáð eftir að flóðbylgjan
mikla reið yfir Suður-Asíu annan í
jólum 2004 að mikið manntjón í ey-
ríkinu Sri Lanka, sem er við suður-
strönd Indlands, kynni að leiða til
þess að leiðtogar skæruliðasveita
tamílsku Tígranna og stjórnarhers-
ins næðu að komast að samkomulagi
um varanlegan frið í landinu.
Síðan hefur ástandið í landinu
hins vegar farið stöðugt versnandi
og undanfarinn mánuð hafa yfir 200
manns fallið í átökum hersins og Tí-
granna, en mánuðurinn var sá blóð-
ugasti í landinu frá því að stríðandi
fylkingar undirrituðu samninga um
vopnahlé 22. febrúar 2002.
Áhyggjur manna af því að borg-
arastyrjöld kunni að brjótast út hafa
því aukist, en staða mála þykir hafa
reynt mjög á skilmála vopnahlésins.
Norðmenn höfðu milligöngu um
undirritun samninganna en hópur
Íslendinga hefur starfað hjá nor-
rænu vopnaeftirlitssveitunum
(SLMM) við eftirlit með að vopna-
hléið sé virt af báðum aðilum.
Á rætur í sjálfstæðisbaráttu
Íbúa Sri Lanka má flokka eftir
þjóðflokkum, sem að grunni til að-
hyllast mismunandi trúarbrögð.
Meirihluti landsmanna tilheyrir
þjóðflokki Sinhala, eða 14 milljónir,
en flestir þeirra eru búddistar.
Því næst koma Tamílar, sem eru
um 3,2 milljónir, en þeir eru flestir
hindúar, líkt og þorri Indverja.
Einnig er nokkuð af múslímum og
kristnum á eyjunni, þar sem búa
rösklega 20 milljónir manna, en lítill
hluti Sinhala og Tamíla er kristinn.
Íbúasamsetning landsins er ná-
tengd átökum stríðandi fylkinga á
síðasta aldarfjórðungi, sem brutust
út í sjálfstæðisbaráttu Frelsishreyf-
ingar Tamíla (LTTE) fyrir stofnun
sjálfstæðs ríkis Tamíla í norður- og
austurhluta Sri Lanka, í kjölfar þess
að landið öðlaðist sjálfstæði.
Þannig var landið áður nýlenda
Breta og hét þá Ceylon. Þegar Bret-
ar yfirgáfu svo landið 1948 tók meiri-
hluti Sinhala við völdum, en áður
höfðu Tamílar notið velvildar bresku
nýlendustjórnarinnar. Samskipti
þjóðarbrotanna voru stirð á næstu
áratugum, en meira en 65.000 manns
hafa fallið í átökum skæruliða og
stjórnarinnar frá árinu 1983.
Klofningshópur gerir illt verra
Segja má að ný vídd hafi orðið til í
deilu stríðandi fylkinga, þegar her-
sveitir V. Muralitharans, eða
Karuna liðþjálfa eins og hann er
nefndur, klufu sig úr meginfylkingu
tamílsku Tígranna í mars 2004.
Varð þetta til að kynda undir ólg-
unni í röðum Tamíla, ekki síst eftir
að sveitir Karuna myrtu háttsettan
liðsmann Tígranna í febrúar 2005.
Til að gera illt verra réðust ýmsar
smáfylkingar úr röðum Tamíla gegn
Tígrunum í kjölfar morðsins.
Ástandið var því þegar orðið afar
eldfimt þegar Lakshman Kad-
irgamar, utanríkisráðherra Sri
Lanka, var myrtur í ágúst sl.
Mjög dró svo úr tíðni ofbeld-
isverka í nóvember, þegar Mahinda
Rajapakse sigraði í forsetakosn-
ingum í landinu. Rajapakse, sem
boðaði viðræður við Tamíla um sér-
stakt landsvæði þeirra í kosninga-
baráttunni, þykir síðan hafa tekið af-
stöðu gegn þeim.
Ekki leið því á löngu uns óöldin í
landinu byrjaði á nýjan leik og í des-
ember og janúar féllu fjölmargir í
átökum skæruliða og stjórnarinnar
Árás eykur á spennuna
Þegar þarna var komið við sögu
höfðu áhyggjur manna af því að
borgarastyrjöld kynni að brjótast út
magnast mjög. Það sló því á
spennuna í landinu þegar leiðtogar
stríðandi fylkinga hittust til við-
ræðna í Genf 22. og 23. febrúar, en
betra ástand í landinu á næstu vik-
um þótti sýna fram á afgerandi hlut
stjórnarinnar og tamílsku Tígranna
í átökunum í landinu.
Í byrjun mars byrjaði hins vegar
óánægja leiðtoga Tígranna með það
sem þeir töldu vera aðgerðaleysi
stjórnvalda gegn árásum liðsmanna
Karuna á svæði Tígranna, sem var á
yfirráðasvæði stjórnarinnar, að stig-
magnast. Leiddi sú óánægja til þess
að árásir Tígranna á her og lögreglu
hófust á nýjan leik.
Það var af þessum sökum sem
stríðandi fylkingar drógu sig út úr
fyrirhuguðum friðarviðræðum í
Genf 19. apríl. Tæpri viku síðar, eða
25. apríl, gerði kona, sem talið er að
hafi verið meðlimur Tígranna, sjálfs-
morðsárás í höfuðstöðvum hersins í
höfuðborg landsins, Colombo.
Átta manns létust í sprengingunni
og 27 særðust, þeirra á meðal Sarath
Fonseka, hinn herskái hershöfðingi
og yfirmaður hersins á Sri Lanka.
Aðgerðin kom stjórninni í opna
skjöldu og í hefndarskyni fyrir árás-
ina fyrirskipaði Rajapakse forseti að
árásir skyldu gerðar á stöðvar Tígr-
anna úr lofti og af sjó.
Leiðtogar Tígranna brugðust hart
við og sökuðu stjórnina um að hafa
gefið út „opinbera stríðsyfirlýsingu“
með aðgerðunum, en þetta var
fyrsta árás hersins á Tígrana frá því
að vopnahléið var undirritað 2002.
Sýnir árásin í Colombo öðrum
þræði hversu stuttur kveikiþráð-
urinn getur verið í landinu. Á hinn
bóginn voru refsiaðgerðir stjórn-
arinnar um margt takmarkaðar,
sem bendir til að báðir aðilar vilji í
lengstu lög forðast allsherjar stríð.
Segir borgarastríð ólíklegt
Helen Ólafsdóttir, talsmaður nor-
rænu eftirlitssveitanna á Sri Lanka,
hefur fylgst náið með atburðarásinni
undanfarna mánuði. Spurð um
ástand mála segir hún það lykilatriði
að friðarviðræðurnar hefjist á ný.
„Það er erfitt að sjá að mál þróist
á þann veg að ofbeldinu linni og að
fylkingarnar byrji svo að tala sam-
an,“ segir Helen. „Ef stjórnin tekur
á vandanum vegna Karuna er von
um að rætist úr friðarviðræðunum.“
Að auki leggur Helen áherslu á að
mikilvægt sé að vel takist með að
leysa deilu stjórnvalda og Tígranna
að undanförnu, vegna krafna þeirra
síðarnefndu um hvernig eigi að
flytja skæruliða til norðurhluta
landsins, þar sem leiðtogar Tígranna
hafa höfuðstöðvar.
Telur Helen að þessar deilur hafi
seinkað því að fylkingarnar hafi get-
að komið sér saman um að snúa aft-
ur að samningaborðinu í Genf.
Þá segir Helen að hvorki herinn
né lögreglan hafi getað haldið uppi
lögum og reglu í landinu að und-
anförnu og að grunur leiki á að lög-
reglan hafi reynt að hagnast á
ástandinu með ólöglegum hætti.
Fréttaskýring | Óttast er að harðnandi átök tamílsku Tígranna og stjórnarhersins á Sri Lanka að undanförnu kunni að leiða til
borgarastyrjaldar á ný. Baldur Arnarson fjallar um stöðu mála og hvernig klofningshópur Karunas hefur aukið á spennuna.
Vopnahléið á Sri
Lanka fyrir bí?
Börn vörubílstjórans Subathra Prhabakarn, sem lést í byrjun vikunnar
þegar jarðsprengja sprakk í nágrenni borgarinnar Trincomalee í norð-
austurhluta landsins, syrgja lát hans á þriðjudag.
baldura@mbl.is