Morgunblaðið - 30.08.2006, Blaðsíða 12

NEFND Evrópuráðsins um mann-
úðlega meðferð á föngum, svonefnd
CPT-nefnd, hefur tvisvar í röð
gagnrýnt að ekki sé fyrir hendi
meðferðardeild í
fangelsinu á
Litla-Hrauni.
Fangelsismála-
stofnun óskaði
árið 2003 eftir 17
milljónum til að
setja slíka deild á
laggirnar. Féð
fékkst ekki og
engin deild var
því stofnuð. Al-
þingi mun í haust taka afstöðu til
samskonar beiðni.
Valtýr Sigurðsson, forstjóri
Fangelsismálastofnunar, segir að í
ár hafi verið óskað eftir 21 milljón
til að stofna meðferðardeild. „Í því
felst að við myndum ráða fanga-
verði auk ráðgjafa. Það má benda á
að Evrópunefndin um varnir gegn
pyntingum og ómannúðlegri og
vanvirðandi meðferð, eða CPT-
nefndin, hefur í tveimur síðustu
heimsóknum sínum gagnrýnt skort
á meðferðardeild. Í nýjustu skýrslu
nefndarinnar er sérstaklega gagn-
rýnt að sú tilraun sem hófst fyrir
nokkrum árum skyldi vera aflögð
vegna fjárskorts. Jafnframt er sér-
staklega skorað á íslensk stjórnvöld
að koma á laggirnar sérhæfðri með-
ferðardeild í samvinnu við utanað-
komandi ráðgjafa,“ segir hann.
Í fyrra óskaði stofnunin eftir 44
milljónum til nýrra verkefna, m.a.
til að fjölga meðferðarúrræðum en
á fjárlögum fengust tæplega fimm
milljónir.
Rekstur innan fjárlaga
Framlag ríkissjóðs til Fangelsis-
málastofnunar árið 2006 voru 820
milljónir, skv. fjárlögum. „Okkur
hefur tekist að reka stofnunina inn-
an fjárlaga en það hefur meðal ann-
ars verið gert með miklu fjárhags-
legu aðhaldi í kjölfar hallareksturs
fyrri ára. Framkvæmdir hafa verið
í lágmarki og ekki hefur verið hald-
inn fangavarðaskóli í tvö ár og um
árabil hefur ekki verið boðið upp á
samningsbundin launatengd nám-
skeið,“ segir Valtýr.
Í Morgunblaðinu í gær var greint
frá óskum um að fíkniefnahundur
verði að staðaldri á Litla-Hrauni.
Valtýr bendir á að samkvæmt
samningi við tollayfirvöld sé fíkni-
efnahundur í fangelsinu í 60
efnasmygli og minnti Valtýr á að
um leið og einni leið væri lokað yk-
ist pressan á aðrar hugsanlegar
smyglleiðir. „Aðalatriðið er að
menn sinni skyldum sínum. Ég hef
líka alltaf sagt að besta vörnin er
meðferð við fíkniefnaneyslu. Þannig
er hægt að fækka kúnnum fíkni-
efnasalanna. En það er ekki hægt á
meðan menn sem eru á kafi í fíkni-
efnaneyslu eru settir beint inn í
fangelsin. Þetta er ástæðan fyrir
því að fangelsið sem á að rísa á
Hólmsheiði verður ekki bara mót-
töku- og gæsluvarðhaldsfangelsi
heldur afeitrunarfangelsi. Þetta
ætti að koma til móts við þann
vanda sem sr. Jakob Hjálmarsson
hefur meðal annarra bent á,“ segir
Valtýr.
Heimsóknarreglur ekki rýmri
Í viðtali við Kristján Stefánsson,
forstöðumann Litla-Hrauns, í
Morgunblaðinu í gær kom fram að
reglur um heimsóknir til fanga
væru rýmri hér á landi en erlendis.
Valtýr segir að það eigi ekki við um
Norðurlöndin, en það séu þau lönd
sem Íslendingar beri sig helst sam-
an við varðandi afplánun refsinga.
Reglurnar séu síst rýmri hér en
þar. Í Danmörku geti gestir t.d. gist
í fangelsum og eldað með föngun-
um, allt án eftirlits. Heimsóknir í
fangelsi hér á landi séu þó bæði tíð-
ari og lengri en á Norðurlöndunum
en það helgist af því að hér á landi
geti fangar ekki fengið helgarleyfi.
Fangelsismálastofnun óskaði eftir fé á fjárlögum til að stofna meðferðardeild á Litla-Hrauni
Þurftu 17 milljónir en fengu ekki
klukkutíma á ári. Það hafi reynst
vel og nú sé verið að kanna kostnað
við að fangelsið eignist slíkan hund
en ljóst sé að það kalli á aðstöðu og
sérstakan starfsmann. Varðandi
gegnumlýsingartækið segir hann að
ekki liggi fyrir hversu mikil þörf sé
fyrir það, hvað það kosti eða hvar
eigi að koma því fyrir í fangelsinu.
Valtýr leggur mikla áherslu á að
hugsanleg kaup á tæki eða fíkni-
efnahundi verði að undirbúa gaum-
gæfilega. „Að mínu mati eiga breyt-
ingar ekki að fara fram með þeim
hætti að það sé stokkið af stað og
keypt eitthvert tæki til að friðþægja
sig og aðra vegna einstaks atviks.
Það á bara að halda haus og vinna
að þessum málum í heild sinni.“
Ónotað rándýrt tæki
Valtýr bendir á að fyrir nokkrum
árum hafi dómsmálaráðuneytið átt
frumkvæði að því að kaupa „rán-
dýrt“ fíkniefnaleitartæki fyrir fang-
elsið á Litla-Hrauni til að freista
þess að leysa fíkniefnavanda í fang-
elsinu. Tækið hafi síðan reynst alls
ónothæft. Þó að gegnumlýsingar-
tæki og fíkniefnahundur væru sjálf-
sagt til bóta væru þetta engin aðal-
atriði í baráttunni gegn fíkni-
12 MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ALGENGT er að fangavörðum sé
hótað öllu illu og í starfi sínu verða
þeir vitni að skelfilegum atvikum.
Þetta getur reynst þeim þungur
baggi og segir formaður Fanga-
varðafélags Íslands að nauðsynlegt
sé að fangaverðir geti leitað til ein-
hvers innan fangelsisins til að ræða
þessi mál en það sé ekki hægt í
dag. Hann segir það valda miklum
erfiðleikum í baráttunni gegn fíkni-
efnaneyslu fanga að fangelsi lands-
ins séu öll full og hafi verið í mörg
ár.
„Menn eru misjafnlega byggðir
og menn þola hlutina misvel. Við
erum bundnir þagnarskyldu um
það sem við verðum vitni að í starfi
og ræðum þetta hvorki við fjöl-
skyldu né vini, enda megum við það
ekki. Við þyrftum að hafa aðgang
að einhverjum sem er bundinn
trúnaði gagnvart okkur og við gæt-
um rætt við,“ segir Sigurjón Birg-
isson, formaður Fangavarðafélags-
ins.
Hann segist ekki vita dæmi um
að fangavörðum hafi verið hótað ut-
an vinnutíma, s.s. á götu úti eða
með símtölum á heimili þeirra.
Sigurjón segir að hann eins og
aðrir starfsmenn Litla-Hrauns taki
það mjög nærri sér að einn fanga-
varðanna, tvítugur afleysingamað-
ur, hafi verið handtekinn með um-
talsvert magn fíkniefna inni í
fangelsinu. Á hinn bóginn væri að
sjálfsögðu gott að málið komst upp
því straumur fíkniefna inn í fang-
elsið hafi verið mjög mikill í sumar.
Samkvæmt upplýsingum frá
fangelsisyfirvöldum hefur verið
lagt hald á 700–800 grömm af
hassi, um 70 grömm af amfetamíni
auk rítalíns og stera. Þetta er mun
meira magn en á undanförnum ár-
um.
Hægt að hjálpa meirihlutanum
ef aðstæður væru fyrir hendi
Sigurjón segist vonast til að at-
vikið verði til þess að tekið verði á
fangelsismálum en óskum Fangels-
ismálastofnunar um meira fjár-
magn verði ekki aftur sópað út af
borðinu af ráðamönnum eins og
gerst hafi æ ofan í æ. Málið snúist
ekki bara um nýtt fangelsi á
Hólmsheiði heldur sé ætlunin að
stækka Litla-Hraun um 20 pláss og
stækka Kvíabryggju þannig að
hægt sé að loka Hegningarhúsinu
og kvennafangelsinu í Kópavogi.
Á Litla-Hrauni er pláss fyrir 77
fanga í afplánun og 10 gæsluvarð-
haldsfanga. Fangelsið hefur verið
fullt í mörg ár og stundum líða ekki
nema nokkrir klukkutímar frá því
klefi losnar og þangað til að nýr
fangi er kominn þar inn. Sigurjón
segir plássleysi standa betrun í
fangelsinu fyrir þrifum, margir vilji
reyna að losa sig við eiturlyfjafíkn-
ina en á meðan þeir neyðist til að
vera á sömu deild og fangar í bull-
andi neyslu verði það margfalt erf-
iðara. Plássleysið geri það að verk-
um að það sé þrautin þyngri að
hrókera mönnum á milli klefa eins
og æskilegt væri.
„Ég hef séð menn undir áhrifum
fíkniefna sem eru eins og villidýr.
Um leið og þeir losna út úr þessu
þá eru þetta bara menn eins og ég
og þú. Þetta er hrikalegur djöfull
að draga. Ég myndi segja að hægt
sé að hjálpa meirihluti þessara
manna sem sitja inni, bara ef að-
stæður væru fyrir hendi,“ segir
Sigurjón. Aðspurður segir hann að
alltaf megi gera betur við að koma í
veg fyrir smygl á fíkniefnum inn í
fangelsið. Þannig væri það t.a.m. til
bóta að hafa fíkniefnahund og
gegnumlýsingartæki í fangelsinu.
Slíkt kosti hins vegar peninga og
þeir hafi verið af mjög skornum
skammt í fangelsiskerfinu.
Fylgjast betur með nýliðum
Handtaka fangavarðarins á laug-
ardag er einsdæmi og segir Sig-
urjón að allt kapp verði að leggja á
að koma í veg fyrir að slíkt end-
urtaki sig. Endurskoða þurfi allt
eftirlit og herða þar sem tilefni
þykir til. Aðspurður segir hann að
hann myndi fagna auknu eftirliti
með fangavörðum því slíkt myndi
létta af þeim áhyggjum, fangarnir
myndu þá vita af því að ekki væri
hægt að smygla fíkniefnum með
þessum hætti og því ekki reyna að
þvinga fangaverði til slíks.
Áður en afleysingafangaverðir
taka til starfa fara þeir á nokkurra
daga námskeið. Sigurjón segir að
námskeiðið sé í sjálfu sér ágætt en
hugsanlega þurfi að fylgjast betur
með nýliðum og gæta þess að þeir
lendi ekki í aðstæðum sem þeir
kunna ekki að bregðast við. Það sé
þó varla starfsaðstaða til þess
vegna starfsaðstöðu og þess hversu
fáliðað starfsfólkið sé.
Formaður Fangavarðafélagsins vill að fangaverðir fái stuðning
Fangavörðum hótað
Plássleysi á Litla-Hrauni sagt standa betrun í fangelsinu fyrir þrifum
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Morgunblaðið/RAX
Samverka-
menn utan
fangelsisins
játa aðild
LÖGRELGAN á Selfossi handtók á
mánudag „nokkra aðila“ utan fang-
elsisins á Litla-Hrauni í tengslum
við smygl fangavarðar á fíkniefn-
um inn í fangelsið. Við yfirheyrslur
fengust fram játningar á þeirra
þætti í málinu og var þeim sleppt að
því loknu, að því er fram kemur í
fréttatilkynningu.
Auk fangavarðarins sitja tveir
refsifangar á Litla-Hrauni í gæslu-
varðhaldi og rennur það út á laug-
ardag.
Að sögn Ástu Stefánsdóttur,
staðgengils sýslumannsins á Sel-
fossi, var fangavörðurinn handtek-
inn með nokkur hundruð grömm af
fíkniefnum á sér, bæði kannabisefni
og hvít efni. Hún vildi ekki gefa upp
nákvæmt magn fíkniefnanna og
varðist að öðru leyti fregna af
gangi rannsóknarinnar.
Að sögn Kristjáns Stefánssonar,
forstöðumanns Litla-Hrauns, hefur
á þessu ári verið lagt hald á um
700–800 grömm af hassi, um 70
grömm af amfetamíni auk rítalíns
og stera. Hann segir þetta miklu
meira en venjulega sé tekið. Inni í
þessum tölum eru fíkniefnin sem
fangavörðurinn var handtekinn
með.
Í HNOTSKURN
»Um helmingur fanga áLitla-Hrauni situr inni
vegna fíkniefnabrota.
»Rannsóknir hafa sýnt að60–70% fanga hafa neytt
fíkniefna í meira eða minna
mæli áður en þeim var stungið
inn.
» Í dag er áætlað að með-ferðardeild á Litla-Hrauni
myndi kosta 21 milljón.
»Á fjárlögum 2005 fékkFangelsismálastofnun 820
milljónir og áttu sértekjur að
nema um 28 milljónum.
»Stofnunin er rekin innanfjárlagaheimilda.
Valtýr Sigurðsson