Morgunblaðið - 27.10.2006, Blaðsíða 48

48 FÖSTUDAGUR 27. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
NÝLEGA móðgaði páfinn í Róm
marga múslima, þegar hann dró í
efa að íslam stæði að öllu leyti
jafnfætis kristni að siðgæði. Reidd-
ust þá svo margir meðal múslima
að hann neyddist
til að rétta út
ítrekaða sátt-
arhönd.
Þó munu fáir
efast um að hann
telji kristnina
vera sýnu betri
skoðun en íslam;
verandi sjálfur
stærsti höfðingi
kristinna kirkna.
En tímarnir eru þó orðnir þannig
nú, að sjálf trúarbrögðin eru notuð
sem virki milli ríka heimsins og
hins fátæka. Því er sérlega aðkall-
andi fyrir hinn nýja páfa að auð-
sýna frumkvæði í friðarpólitíkinni;
og þá þess heldur sem hann barð-
ist með nasistum Þýskalands í síð-
ari heimsstyrjöldinni; ólíkt fyr-
irrennara sínum, sem var
þolendamegin í því stríði. Má hann
því trúlega hafa sig allan við
ímyndarsköpun sína; enda þótt
vammlaus sé; ef hann ætlar að
keppa við uppljóstranirnar sem sí-
fellt virðast vera að streyma fram
um gerðir Nasista-Þýskalands.
Einkum munu múslimar í van-
þróuðu löndunum trúlega eiga erf-
itt með að skilja nasismatímann í
Evrópu.
Lesbók Morgunblaðsins birti síð-
an grein eftir vin minn og rithöf-
undafélaga, Jón Val Jensson, guð-
fræðing, þar sem hann bar blak af
páfanum er varðaði ummæli hans
um íslam; en varð nú á að móðga
heiðnina í staðinn: Var hann þar að
gagnrýna barnaútburð og annan
þykkskinnungshátt í ýmissi heiðni
fyrri tíma sem hvarf með eingyðis-
trúarbrögðunum. Virtist hann nú
gleyma að hann gæti verið að
móðga ýmsa arftaka þessara trúar-
bragða í nútímanum; nefnilega ása-
trúarsöfnuðinn á Íslandi, (sem og
hindúa og hare krishna-fylgjendur
hérlendis?); enda mun kristnin
jafnan ganga út frá því að hún hafi
kveðið evrópsku heiðnina í kútinn
fyrir margt löngu; ólympstrúna
fyrir tveimur árþúsundum tæpum,
og ásatrúna fyrir árþúsundi.
Væri því við hæfi ef ásatrúar-
menn á Íslandi gerðust jafn skel-
eggir í víðsýni sinni og umburðar-
lyndi og Jón Valur í trúarbragða-
umræðu sinni í fjölmiðlum og
sýndu fram á hliðstæðurnar milli
sinna trúarbragða og kristni. Enda
getur einmitt verið að heimurinn
hafi sérlega þörf nú á dögum fyrir
að heyra í sér-evrópskri rödd í trú-
málum; í stað trúarbragða sem eru
einkum runnin undan rifjum Gamla
testamentis Hebrea. Enda virðist
mér við fyrstu sýn, að ólíkt lýðræð-
islegra, evrópskara og nútímalegra
sé að búa við marga guði en fáa; að
maður tali ekki um einhvern ger-
ræðislegan einvald á himnum!
Vera má að ásatrúin eigi sér
ekki eins mikla siðfræðilega þrætu-
bókarlist og kristnin, en kannski
endurspeglar hún þó betur hlut-
skipti okkar jarðarbúanna einmitt
vegna þess. Einnig má vera að hún
lofi ekki eins stórfenglegu fram-
haldslífi og kristnin; en er þá vænt-
anlega síður að lofa upp í ermina á
sér, líkt og stjórnmálamönnum
hættir til.
Annar kostur við ásatrú tengist
landkynningu okkar: hún getur
beint athygli heimsins í meira mæli
að fornbókmenntum okkar Íslend-
inga. Mætti nú í framhaldi af þessu
hugsa sér að ásatrúarmenn bættu
um betur og freistuðu þess að taka
höndum saman við skoðanabræður
sína um fyrirrennara sinna trúar-
bragða; nefnilega gömlu ólymps-
trúna. En endurreisnarmenn henn-
ar mun nú mega finna í löndum svo
sem á Grikklandi og Ítalíu. Einnig
hefur sú trú fengið að lifa áfram
óáreitt í hugum lesenda forn-
grískra og rómverskra bókmennta
allt frá falli Rómaveldis. Nú ætti að
blása nýju lífi í glæður þessara höf-
uðandstæðinga frumkristninnar, í
von um að ferskir vindar næðu þá
að leika um trúardeilur hinna
stöðnuðu eingyðistrúarbragða.
Þetta væri líka tillitssemi við alla
þá Evrópubúa sem nú gerast
þreyttir á kristninni, og leita í
auknum mæli til sinna fjölgyðis-
legu róta. Enda virðist líklegt að
þörfin fyrir hið hátimbraða trúar-
bákn kristinna miðalda fari nú ört
minnkandi með vaxandi ein-
staklingshyggju.
TRYGGVI V. LÍNDAL,
þjóðfélagsfræðingur,
Laugavegi 139, Reykjavík.
Skoðanakúgun páfans
Frá Tryggva V. Líndal.
Tryggvi V. Líndal
Í SUMAR fór ég hringveginn um
landið. Ég skoðaði margar virkjanir
hjá Landsvirkjun og Orkuveitu
Reykjavíkur. Mikið er lagt í það að
sýna ferðafólki virkjanir og er vel
að því staðið. Skólafólk í nágrenni
stöðvanna er ráðið til að taka á móti
fólki og leiðbeina því. Útlendingar
notfæra sér þetta í vaxandi mæli.
Stórkostlegt og aðdáunarvert var
að skoða framkvæmdir við Kára-
hnjúkavirkjun, en ekki var leyft að
skoða stöðvarhúsið í Fljótsdal. Þar
voru öryggisverðir við vörslu vegna
mótmælenda og hryðjuverka út-
lendinga. Landsvirkjun þarf að
leggja í mikinn kostnað vegna að-
komandi fólks og stendur vel að því.
Verkfræðikunnátta og jarð-
fræðiþekking hefur þróast á Íslandi
síðustu áratugina. Margar vatns-
aflsvirkjanir hafa verið byggðar og
á síðustu árum jarðvarmavirkjanir.
Hönnun mannvirkja og áætlanir
hafa staðist. Iðnaðarmenn og
stjórnendur vinnuvéla hafa staðið
sig frábærlega vel. Öll verkstjórn í
verklegum framkvæmdum býr nú
að mikilli reynslu. Íslensk verk-
þekking stendur í miklum blóma.
Við Kárahnjúka hefur verið unnið
við erfiðar aðstæður á hálendi í
vetrarveðrum, en verkum skilað á
áætluðum tíma.
Undanfarið hafa fjölmiðlar haldið
á lofti frásögnum af mótmælendum
við framkvæmdirnar Austanlands,
en minna sagt frá þeim fjölmörgu,
sem verkin vinna á nákvæman hátt
við erfiðar aðstæður.
Landsfrægt fólk Ómar, Vigdís og
Bubbi stóðu fyrir fjöldagöngu í
Reykjavík til að mótmæla Kára-
hnjúkavirkjun og vilja berjast fyrir
því að afskrifa hana ónotaða. Þarna
hafa sjálfsagt verið með Vinstri
grænir, tvístígandi samfylking-
arfólk og trúgjarnir sakleysingjar.
Ómar talar um að þriggja metra
moldarlag fari undir Hálslón. Mikið
af mold og gróðri hefur verið fjar-
lægt úr Vatnsmýrinni og ann-
arsstaðar á höfuðborgarsvæðinu
vegna mannvirkja íbúanna og til
hagsældar fyrir þjóðina. Malbikað
hefur verið yfir fuglahreiður og
blóm í Vatsnsmýrinni og víðar í
Reykjavík. Enginn mótmælir þessu.
Haldið er á lofti í fjölmiðlum ein-
hliða áróðri Ómars Ragnarssonar.
Enginn talar um að fá óháða nefnd
til að meta sannleiksgildi hans full-
yrðinga.
Svo langt er gengið í áróðri sjálf-
skipaðra náttúruverndarsinna við
að mótmæla löglegum og lýðræð-
islegum ákvörðunum um virkj-
unarframkvæmdir að það er farið
að valda tortryggni og virka nið-
urlægjandi fyrir þá sem starfa við
slíkar verklegar framkvæmdir.
Reynslan sýnir að vísindamenn,
verkfræðingar, tæknimenn og verk-
takar við virkjanaframkvæmdir
eiga það ekki skilið.
ENGILBERT INGVARSSON,
Hólmavík.
Aðdáunarverðar fram-
kvæmdir við Kárahnjúka
Frá Engilbert Ingvarssyni:
TIL AÐ efla atvinnulíf og sam-
félögin utan höfuðborgarsvæðisins
þarf fyrst og fremst að virkja mann-
auðinn og styðja við
smá og meðalstór fyr-
irtæki. Efla menntun,
t.d. með staðbundnu
háskólanámi, bæta
samgöngur og skapa
fólki með stutta form-
lega skólagöngu ný
tækifæri til náms. Við
eigum fyrst og fremst
að skapa fólki jöfn
tækifæri og skilyrði til
að virkja sköp-
unarkraftinn í sjálfu
sér.
Sértækar allsherj-
arlausnir tilheyra gær-
deginum. Nú eiga að
taka við nýir tímar þar
sem nýsköpun, stuðn-
ingur við lítil og með-
alstór fyrirtæki og
menntun fólksins eru í
fyrirrúmi.
Auk þess þarf að
ráðast í aðgerðir til
stuðnings atvinnu-
rekstri og nýsköpun af öllu tagi. Ekk-
ert gerist án hvatningar og stuðnings
og hann getur verið af ýmsu tagi.
Beinn og óbeinn, ekki síst í formi
skattaafslátta og slíkra ívilnana. Þar
eru margar leiðir færar og fyr-
irmyndir víða um Skandinavíu og
Evrópu.
Að mínu mati eiga stjórnvöld að
vinna framkvæmdaáætlun um að-
gerðir til stuðnings atvinnurekstri í
smáum og meðalstórum fyrirtækjum.
Markmið aðgerðanna á að vera að
auðvelda fólkinu að stofna fyrirtæki,
búa vel að nýsköpunarstarfi og greiða
fyrir vexti og viðgangi lítilla og með-
alstórra fyrirtækja. Í þessu tilliti þarf
að endurskoða skattalögin sér-
staklega og fara norrænu leiðina í
stuðningi við nýsköpun og smærri
atvinnufyrirtæki.
Virkjum framtak
fólksins
Starfsemi smárra og
meðalstórra fyrirtækja
er drifkraftur framfara í
efnahags- og atvinnu-
málum okkar. Það sýnir
reynslan og því eigum
við að styðja sérstaklega
við framtak ein-
staklingsins. Virkja
kraftinn í fólkinu sjálfu í
stað þess að færa lausn-
irnar á fati pólitískra
allsherjarlausna.
Þannig verður til yfir
helmingur af þjóðar-
framleiðslu Evrópu og
allt að 75% nýrra starfa í
atvinnulífinu verða til í
nýjum, litlum og með-
alstórum fyrirtækjum.
Þaðan kemur krafturinn
og framtak fólksins.
Þann mátt eigum við að
virkja með skynsamlegum stuðningi
og ívilnunum sem eru gagnsæjar og
aðgengilegar frumkvöðlum og hug-
myndaríku fólki sem vill ráðast í
stofnun lítils eða meðalstórs fyr-
irtækis. Fyrirtækis sem kannski
verður stórveldi síðar.
Virkjum framtak fólksins og ráð-
umst í stuðning við atvinnurekstur
með slíkum hætti.
Aðgerðir til stuðn-
ings atvinnurekstri
Björgvin G. Sigurðsson fjallar
um atvinnumál og nýsköpun
Björgvin G. Sigurðsson
» Virkjumframtak
fólksins og ráð-
umst í stuðning
við atvinnu-
rekstur með
slíkum hætti.
Höfundur er alþingismaður og
frambjóðandi í 1. sæti á lista
Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi.
SAMEIGNARFÉLAG í eigu
eins aðila hljómaði eitthvað ein-
kennilega, hlutafélag
var greinilega of rót-
tæk breyting fyrir
marga. Þess vegna er
nú kýlt á opinbert
hlutafélag og svei
mér ef það virðist
ekki vera lausnin á
málinu.
Útvarpsstjóri hefur
að vísu tilkynnt að
það skipti hann engu
máli hvaða stafir
komi á eftir nafninu,
bara að ráðrúm skap-
ist til breytinga. Ég
held hann hafi rétt
fyrir sér. Ríkis-
útvarpið hefur of
lengi verið í tilvist-
arkreppu til að hægt
sé að láta reka á reið-
anum mikið lengur.
Það gleymist oft að
viðskiptaumhverfi
þessa fjölmiðlarisa
hefur gjörbreyst á
undangengnum árum.
Sú var tíð að allar
sjónvarpsauglýsingar
fóru um þessa ríkis-
stofnun, nú er svo
komið að mikill meiri-
hluti fer annað. Stöð 2 hefur
margfaldar auglýsingatekjur á við
Ríkisútvarpið, sem einungis fær
30% prósent sinna tekna af aug-
lýsingum.
Á meðan hefur afnotagjaldið
ekki hækkað til samræmis við
verðlag. En kannski er erfitt fyrir
stjórnvöld að samþykkja mjög hátt
afnotagjald fyrir ríkisstöðina á
meðan aðrar stöðvar sjást alveg
ókeypis. Það er því athyglisvert að
sjá í nýju lögunum að skattheimta
í stað afnotagjalda gerir ekki ráð
fyrir hærri heildartekjum frá
neytendum. Nýtt stjórnkerfi skal
geta aukið innlenda dagskrá veru-
lega fyrir óbreytt
fjármagn.
Ég trúi því að þetta
sé gerlegt og þar er
komin meginástæða
þess að ég styð frum-
varp menntamála-
ráðherra. Ég skal al-
veg viðurkenna að ég
vildi gjarnan sjá öðru-
vísi breytingar. Ég
gæti t.d. vel hugsað
mér að fastar væri
kveðið á um leikið
dagskrárefni. Svo er
pólitísk stjórn ekki
endilega mín ósk-
astjórn í svona fyr-
irtæki. Samt trúi ég
því staðfastlega að
hún verði mikil betr-
umbót á núverandi
fyrirkomulagi, þ.e.a.s.
útvarpsráði.
Saga útvarpsráðs er
stórmerkileg. Afskipti
þess af mannaráðn-
ingum hafa verið ærið
hallærisleg, og á ég
þá ekki bara við
fréttastjóramálið.
Ráðið leggur síðan
línurnar að dag-
skrárgerð og þar fer gjarnan sam-
an hentistefna og skortur á fag-
legu mati. Á árum áður ólu menn
með sér draum um að í þessu ráði
sætu ekki bara stjórnmálamenn.
Það var eitt af fyrstu baráttu-
málum Bandalags íslenskra lista-
manna að eiga fulltrúa í útvarps-
ráði og fyrir því var barist
áratugum saman. Svipaðar hug-
myndir heyrast enn og munu von-
andi heyrast áfram. Samt segi ég:
nýju lögin gefa kost á sóknar-
færum sem rétt er að láta á reyna
og það strax.
Hvað innlenda dagskrá áhrærir
virðist raunverulegur áhugi á að
snúa frá núverandi framtaksleysi.
Kannski hefur hneisa Ríkis-
útvarpsins orðið mest fyrir þá sök
að keppinautarnir hafa tekið upp
þráðinn og lagt út í margvíslega
innlenda dagskrárgerð, m.a. leikna
gamanþætti sem ekki væru í stöð-
ugri framleiðslu ef þeir nytu ekki
vinsælda og einfaldlega borguðu
sig með þeim auglýsinga- og
áskriftartekjum sem fást. Frum-
leikann er svo helst að finna hjá
fátækustu stöðinni. Þannig er auð-
velt að benda á gróskuna hjá
einkafyrirtækjunum á móti lin-
kindinni hjá ríkisfyrirtækinu sem
þó fær verulega forgjöf ár hvert í
formi afnotagjalda.
Það er alþekkt að ríkisrekstur
hefur innbyggða tilhneigingu til að
tútna út rétt eins og að það er svo
miklu auðveldara að hlaupa í spik
en að grennast. Mér finnst Ríkis-
útvarpið líka vera eins og helst til
þybbinn klunni sem ekkert gengur
í megrunarkúrunum þrátt fyrir
góðan vilja. Til þess þarf raun-
verulegt átak sem erfitt er að
koma við með óbreyttu stjórnar-
formi. Úrelt lög, sem m.a. gera ráð
fyrir að ráðherra velji millistjórn-
endur undir útvarpsstjóra, hafa
lengi staðið í veginum fyrir nú-
tímavæðingu stofnunarinnar.
Þess vegna verður að veita
Ríkisútvarpinu nýtt umboð til
breytinga. Stofnunin hefur þurft
að heyja varnarbaráttu allt of
lengi. Það er kominn tími til að
hún fái að marka sér nýja sérstöðu
á fjölmiðlamarkaðinum. Ég tel
góðar líkur á að það takist með
þessum nýju lögum.
Ríkisútvarpið ohf.
Ágúst Guðmundsson
fjallar um Ríkisútvarpið
»Kannski hef-ur hneisa
Ríkisútvarpsins
orðið mest fyrir
þá sök að keppi-
nautarnir hafa
tekið upp þráð-
inn og lagt út í
margvíslega
innlenda dag-
skrárgerð …
Ágúst Guðmundsson
Höfundur er kvikmyndaleikstjóri.