Morgunblaðið - 03.11.2006, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2006 21
LANDIÐ
PÓSTSENDUM
www.islandia.is/~heilsuhorn
Glerártorgi, Akureyri, sími 462 1889,
fæst m.a. í
Lífsins Lind í Hagkaupum,
Maður Lifandi Borgartúni 24,
Árnesapóteki Selfossi,
Yggdrasil Skólavörðustíg 16, Fjarðarkaupum,
Lyfjaval Hæðasmára og Þönglabakka,
Lífslind Mosfellsbæ, Stúdíó Dan Ísafirði
Krónan Mosfellsbæ
Nóatún Hafnarfirði
Mjólkurþistill
Styrkir og hreinsar lifrina
ÓBORGANLEGAR GAMANSÖGUR!
1. Prentun
uppselt
2. Prentun
væntaleg
Eftir Atla Vigfússon
Tjörnes | „Ég hef alltaf haft áhuga
á húsinu, en ég átti hvorki peninga
né tíma til þess að gera það upp á
mínum yngri árum. Þá var líka
minna í tísku að gera upp gamlar
byggingar,“ segir Jónas Bjarnason,
bóndi á Héðinshöfða, sem nú er
kominn langt með að laga gamla
húsið sem Benedikt Sveinsson
sýslumaður Þingeyinga lét byggja á
jörðinni um 1880.
„Ég fæddist 1932 og ólst upp í
húsinu og bjó þar einnig með konu
minni og börnum til ársins 1974 þá
er við fluttum í nýtt. Það var oft
þröngt meðan ég var að alast upp,
en margt fólk bjó á Héðinshöfða og
allt í sama húsi. Lengi vel var eldað í
þremur eldhúsum í kjallaranum, en
áður höfðu eldhúsin verið fjögur.
Aðstæður voru ekki alltaf verið góð-
ar, stundum var kalt og bera þurfti
inn allt vatn og svo skólpið út. Þetta
eru liðnir tímar, en húsið geymir
margt sem gaman er að rifja upp og
mér þykir vænt um það.“
Vann mikið með búskapnum
Jónas hefur verið bóndi á Héð-
inshöfða II alla sína ævi, en hann
stundaði grásleppuveiðar og sjó-
sókn í meira en fimmtíu ár. Þá var
hann á sláturhúsinu í fimmtíu haust
og lá á grenjum frá 17 ára aldri til
sjötugs.
Jónas bjó bæði með kindur og
kýr, en lagði af mjólkurframleiðslu
þegar tankvæðingin kom.
„Það bjargaði mér mikið hvað
pabbi var vinnufær lengi því hann
vann mikið við búið þegar ég var að
heiman,“ segir Jónas. „Í seinni tíð
var það konan og börnin sem hjálp-
uðu til, en það tók tíma að vera í
grásleppunni á vorin því það bland-
aðist saman við sauðburðinn. Þá var
lítið sofið og stundum var ég að vitja
um netin á daginn og tók svo vakt-
irnar í húsunum á nóttunni. Við
Bjarni bróðir minn keyptum trillu á
árinu 1953 og um tíma höfðum við
um hundrað net og þurftum að vitja
um fimmtíu net á dag ef vel viðraði.
Reyndar byggðust tekjur mínar
mest á sjónum. Á sumrin þegar var
óþurrkur var farið á handfæraveið-
ar og ég gerði að fiskinum og lagði
hann inn. Eitt haustið gat ég keypt
Ferguson dráttarvél með ámokst-
urstækjum án þess að taka lán og
var það grásleppuvertíðinni að
þakka.
Sláturhúsið var líka tímafrekt.
Eftir nokkur ár var ég farinn að
kunna flest það sem þar var gert og
ef fólk forfallaðist var ég settur á
færibandið hvar svo sem það var, en
ég var auðvitað mest í fláningunni.
Það var félagsskapur í því að vera í
sláturhúsinu og stundum fór ég á
námskeið og það voru, að mér
fannst, góðir skemmtitúrar.“
Jónas hefur alltaf verið heilsu-
hraustur þrátt fyrir mikla vinnu, en
hann segir að það hafi verið kulda-
verk að liggja á grenjum svo tím-
unum skipti. Þá var líka oft kalt á
sjónum, en í þá daga voru menn
miklu verr búnir en þeir eru í dag.
„Það var aldrei talað um frí í bú-
skapartíð okkar Valgerðar,“ segir
Jónas. Ég vildi vinna og var nánast
aldrei með umgangspestir og aldrei
mikið veikur. Ég var reykingamað-
ur og er enn, en líklega drepur
reykurinn bakteríur sem sækja á
mann. Ég fór að reykja rétt fyrir
þrítugt og fannst reykingarnar
skapa mér kraft. Þá var gott að
grípa sígarettuna á stíminu út á
grásleppumiðin og maður varð ró-
legri. Nú er vinnan ekki eins mikil
kvöð því þegar maður var að vinna
fyrir sjö manna fjölskyldu fannst
manni að aldrei mætti falla verk úr
hendi. Börnin eru komin upp og bú-
verkin hvíla ekki á mér. Ég er samt
oft á dráttarvélinni heilu dagana
þegar er þurrkur og hef af því mikla
ánægju.“
Húsið á sér framtíð
Gamla húsið á Héðinshöfða hefur
vakið athygli vegfarenda enda ligg-
ur mikið verk í því að skiptu um alla
glugga, klæðningar og þak. Þá er
búið að mynsturmúra norðurhlið
hússins, mála og skipta um hurðir.
„Nú á húsið hug minn allan,“ seg-
ir Jónas og ætlar að gera það íbúð-
arhæft og byrja að kynda það í vor.
„Það er algerlega frágengið að utan
og alveg gert samkvæmt ráðlegg-
ingum Húsafriðunarnefndar.
Gömlu gólfin ætla ég að nota og það
kemur í ljós hvort þetta verður
sumarhús stórfjölskyldunnar eða
heilsársbústaður einhvers sem hér
mun búa. Ég hef ekkert annað við
tímann að gera en að dunda í húsinu
og það er mjög gaman.“
Gaman að gera upp gamalt
Morgunblaðið/Atli Vigfússon
Höfðingjasetur Jónas Bjarnason vinnur að því að gera upp Héðins-
höfðahúsið. Stefnt er að því að taka það í notkun á ný með vorinu.
Í HNOTSKURN
»Benedikt Sveinsson sýslu-maður bjó á Héðinshöfða
1876-1897. Hann gerði miklar
umbætur á jörðinni.
»Jörðin er landnámsjörð enskiptist nú í Héðinshöfða I
og II.
»Lundey á Skjálfanda til-heyrir Héðinshöfða og þar
er lundavarp. Fyrr á árum var
stundaður heyskapur í Lundey.
Vestmannaeyjar | „Það má alveg segja
það, að ég sé heltekinn af þessu,“ segir
Þórður Svansson trésmíðameistari í Vest-
mannaeyjum sem komið hefur upp vísi að
Tyrkjaránssetri í Vest-
mannaeyjum. Hann er
formaður áhugamanna-
félags sem stofnað hef-
ur verið um þessa starf-
semi og hefur að
markmiði að byggja
setrið upp.
Þórður og Leikfélag
Vestmannaeyja settu
upp sýningu fyrir
tveimur árum um
Tyrkjaránið í Dala-
búinu sem er gamalt bóndabýli í útjaðri
Vestmannaeyjabæjar. Fléttað var saman
leiklestri, skúlptúrum, hljóði og myndum
og var þannig reynt koma til skila þeim
hryllingi sem Vestmannaeyingar upplifðu
í Tyrkjaráninu 1627. Sýningin var vel sótt
og síðan hefur Þórður haldið þessari að-
stöðu opinni og tekið á móti gestum.
Áhugamannafélagið sem nú hefur verið
stofnað og er opið öllum mun vinna að
uppbyggingu Tyrkjaránsseturs á þessum
stað og byggja á þeim grunni sem lagður
hefur verið.
„Það er mikill söguáhugi í þessum hópi.
Hér í Vestmannaeyjum hefur svo margt
gerst og þú finnur söguna við hvert fót-
mál. Við finnum okkur knúin til að halda
henni á lofti,“ segir Þórður.
Þórður segir ýmsar hugmyndir í gangi.
Nefnir að í kjallaranum mætti koma upp
sögusýningu þar sem gestir geti gengið í
gegn um Tyrkjaránið og alsírskum sal á
efri hæðinni. Fyrir utan húsið er ætlunin
að koma upp torgi í stíl við torgin þar sem
þrælauppboðin fóru fram á. Þá hefur
Þórður hug á að koma upp hátt á þriðja
hundrað stólpum á túninu til minningar
um þá Vestmannaeyinga sem hernumdir
voru í Tyrkjaráninu eða drepnir.
Félag byggir upp
Tyrkjaránssetur í
Vestmannaeyjum
Þórður
Svansson
AUSTURLAND
Egilsstaðir | Fastlega er gert ráð
fyrir að umhverfisráðherra leggi
fyrir Alþingi tillögu um stofnun
Vatnajökulsþjóðgarðs á næstu vik-
um.
Á kynningarfundi sem haldinn var
á Egilsstöðum á þriðjudag, sagði
Skúli Björn Gunnarsson, fulltrúi
sveitarfélaganna á Fljótsdalshéraði í
ráðgjafarnefnd um þjóðgarðsstofn-
unina, að nefndin væri í þann veginn
að skila af sér.
Gert er ráð fyrir að Vatnajökuls-
þjóðgarður verði í framtíðinni sex-
tán þúsund ferkílómetrar að stærð
og nái yfir 16% af Íslandi, frá strönd
til strandar í norðri og suðri. Hann
yrði með stærri friðlöndum í heim-
inum, stærsti þjóðgarður Evrópu og
líklega tækur á heimsminjaskrá
UNESCO.
Áhersla á aðkomu heimamanna
Stofnkostnaður er talinn vera um
1,2 milljarðar króna ef vegir eru
undanskildir og yrði þjóðgarðurinn
ríkisstofnun með sérstök lög. Árleg-
ur rekstrarkostnaður væri 300–400
milljónir á ári. Ekki skal keypt land
undir þjóðgarðinn heldur lagt til að
gerðir verði samningar við landeig-
endur. Skúli sagði nefndina leggja
áherslu á aðkomu heimamanna að
stjórnun þjóðgarðsins og yrði slíkt
m.a. tryggt gegnum svæðisráð í fjór-
skiptingu garðsins og lagt upp með
að fulltrúar svæðanna ættu meiri-
hluta í stjórn þjóðgarðsins.
Skv. tillögum nefndarinnar á að
byggja upp þjónustunet á 5 árum og
bæta samgöngur innan þjóðgarðsins
og að honum. Gert er ráð fyrir 6
þjóðgarðsmiðstöðvum við Ásbyrgi,
Mývatn, Skriðuklaustur, Höfn,
Skaftafell og á Kirkjubæjarklaustri,
gestastofum og landvörslustöðvum.
Lagt er til að sú landnýting sem
er á svæðinu haldist áfram að lang-
mestu leyti í upphafi og að heima-
menn, ekki síst bændur, verði tengd-
ir verkefnum innan þjóðgarðsins.
5% aukning ferðamanna
Svæði þjóðgarðsins munu flokkast
undir mismunandi verndarflokka
(IUCN) en líklegt talið að hann falli í
heild undir verndarflokk 2 sem þyk-
ir hátt verndarstig og miðast við að
75% svæðisins falli þar undir. Horft
er til þess að umframfjölgun ferða-
manna til landsins vegna þjóðgarðs-
ins nemi um 5%. Nefndin mun
leggja til að greiddur verði aðgangs-
eyrir að þjóðgarðinum þegar líður á
og búið er að byggja upp þjónustu-
net innan garðsins. Ferðaþjónusta
og náttúrurannsóknaverkefni munu
gegna mikilvægu hlutverki og horft
er til sérmerktra landbúnaðarafurða
frá svæðinu sem standi fyrir hrein-
leika, auk minjagripaframleiðslu.
Skúli Björn sagði í umræðum eftir
kynningu sína að lögð hefði verið
áhersla á það í ráðgjafarnefndinni og
umhverfisráðuneytinu að ræða við
landeigendur meðfram Jökulsá á
Fjöllum í því augnamiði að reyna að
ná ánni allri og landræmu meðfram
henni inn í þjóðgarðinn.
Þá kom fram að áhrifasvæði Kára-
hnjúkavirkjunar myndi liggja utan
þjóðgarðs og að þjóðgarðsmörk við
Hálslón skyldu liggja u.þ.b. 5 km frá
efstu lónstöðu. Fram kom í umræð-
unum að stofnun Vatnajökulsþjóð-
garðs hlyti í raun að útiloka hug-
myndir um heilsársveg frá
suðvesturhorni landsins til norð-
austurlands. Þetta tæki þó ekki fyrir
hugmyndina um tengingu af
Sprengisandsleið og norður fyrir
Biskupaleið, mitt á milli Grímsstaða
á Fjöllum og Mývatns.
Skúli sagði fólk heima í héraði
þurfa að hefja undirbúning vegna
þjóðgarðsstofnunarinnar. Gangi hún
eftir verði þjóðgarðurinn væntan-
lega til með lögum á næsta ári og þá
hugsanlega stofnaður formlega á
árinu 2008.
Yrði á meðal stærstu friðlanda jarðarinnar
Morgunblaðið/RAX
Þungamiðja Vatnajökulsþjóð-
garður hinn víðfeðmi yrði mikið að-
dráttarafl fyrir ferðamenn.
Í HNOTSKURN
» Undirbúningsskýrsla umstofnun Vatnajökuls-
þjóðgarðs fer til umhverf-
isráðherra innan skamms.
» Samþykki Alþingi frum-varp um þjóðgarðinn gæti
stofnun hans orðið árið 2008.
» Mikil áhersla verður lögðá samstarf við heimamenn
og landeigendur að þjóðgarðs-
svæðinu í allri uppbyggingu
og verkefnum.
Tillaga um stofnun Vatnajökulsþjóð-
garðs lögð fyrir Alþingi fljótlega
Eftir Steinunni Ásmundsdóttur
steinunn@mbl.is