Morgunblaðið - 03.11.2006, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
J
ógvan á Lakjuni, sam-
starfsráðherra Færeyja,
er víst ævareiður út í
Rannveigu Guðmunds-
dóttur. Hann segir hana
hafa móðgað færeysku þjóðina á
þingi Norðurlandaráðs í Kaup-
mannahöfn.
Ég þurfti nú að láta segja mér
það tvisvar að íslenskur þingmaður
– og það Rannveig Guðmundsdóttir
– hefði tekið upp á þeirri ósvinnu að
móðga vini okkar Færeyinga. En
svo kom skýringin: Rannveig hóf
máls á réttindum samkynhneigðra í
Færeyjum, eða öllu heldur rétt-
indaskorti. Auðvitað var hún ekki
að móðga færeysku þjóðina með
þessum athugasemdum. Vinur er
sá er til vamms segir.
Í Færeyjum er staðan eins og
hún var fyrir um 20–30 árum hér á
landi. Samkynhneigðir eru ósýni-
legir, en það er að sjálfsögðu ekki
vegna þess að þar sé samkynhneigð
óþekkt, heldur vegna þess að sam-
kynhneigðir Færeyingar eru ýmist
í felum, eða fluttir úr landi. Þeim er
ekki vært í eigin landi vegna for-
dóma.
Samstarfsráðherrann taldi illa
vegið að heimalandi sínu á þingi
Norðurlandaráðs og dró fram Nor-
rænu tölfræðiárbókina 2006. Þann-
ig sýndi hann fram á að aðstæður í
Færeyjum væru að mörgu leyti
betri en í öðrum ríkjum Norð-
urlanda, meðal annars væru þar
sjálfsmorð og skilnaðir fátíðari,
glæpatíðni lægri og fæðingartíðni
hærri.
Hvernig þessar upplýsingar eiga
að sýna fram á að ekki sé gengið á
mannréttindi samkynhneigðra í
Færeyjum er mér hulin ráðgáta.
Líklega er svokölluð smjörklípuað-
ferð ekki bundin við íslensk stjórn-
mál.
Og þegar ráðherrann lá enn und-
ir ámæli vegna þess að ekki er
bannað með lögum í Færeyjum að
mismuna fólki eftir kynhneigð, þá
var svar hans eitthvað á þá leið að í
löggjöf annarra norræna ríkja um
bann við mismunun væru t.d. fatl-
aðir ekki sérstaklega nefndir en þar
með væri ekki sagt að mismunun
gagnvart þeim væri í lagi.
Líklega hefur þessi ráðherra náð
langt í lífinu þrátt fyrir rökhugs-
unina, en ekki vegna hennar.
Færeyjar hafa verið í miklu
uppáhaldi hjá mér frá því að ég fór
þangað með konu minni og vinkon-
um okkar árið 1998. Fólkið er ynd-
islegt og landið undurfagurt. En
það er ekki hægt að horfa framhjá
því að réttindi samkynhneigðra
hafa algjörlega setið á hakanum.
Færeyska þingið hefur dregið lapp-
irnar og þannig sent þau skilaboð,
að mismunun í garð samkyn-
hneigðra sé eðlileg.
Mörgum Færeyingnum hnykkti
við fyrir rúmum mánuði þegar ráð-
ist var á færeyskan tónlistarmann,
Rasmus Rasmussen, á skemmtistað
í Þórshöfn, fyrir það eitt að vera
hommi. Fjórir menn réðust að hon-
um, fleiri hópuðust að og umsáturs-
ástand myndaðist þegar æstur
skríllinn reyndi að ryðjast inn í hús-
ið. Lögreglunni tókst loksins að
sundra hópnum og koma Rasmus
til síns heima.
Rasmus ákvað að fara í opinskátt
viðtal við dagblaðið Dimmalætting,
en í kjölfarið bárust honum lífláts-
hótanir. Eftir allt þetta fékk hann
taugaáfall og var lagður inn á
sjúkrahús.
Þetta er veruleikinn í Færeyjum.
Þar eru tillögur um að vernd minni-
hlutahópa samkvæmt hegning-
arlögunum skuli einnig ná til sam-
kynhneigðra, felldar æ ofan í æ.
Skilaboðin til landsmanna eru skýr.
Lögreglan nemur líka þessi skila-
boð, a.m.k. var haft eftir aðstoð-
arlögreglustjóranum í Þórshöfn að
lögreglan hefði ekki sérstakar laga-
heimildir til að vernda og verja
samkynhneigða þegna landsins ef
að þeim væri sótt með hótunum og
ofsóknum. Er hægt að skilja um-
mælin á annan veg en þann, að sam-
kynhneigðir Færeyingar njóti
minni réttar en aðrir landsmenn?
Nú hefur enn verið lögð fram til-
laga á færeyska þinginu um að
bannað verði að mismuna fólki á
grundvelli kynhneigðar. Sama til-
laga var felld í fyrra með 20 ákvæð-
um gegn 12. Það er til marks um
hversu skammt á veg Færeyingar
eru komnir, að í athugasemdum
með tillögunni er talin ástæða til að
mótmæla þeim sérstaklega, sem
vilja leggja samkynhneigða og
barnaníðinga að jöfnu. Tillöguhöf-
undar segja réttilega að það sé
bæði frumstætt og niðurlægjandi
að setja samkynhneigða og barna-
níðinga undir sama hatt.
Rannveig Guðmundsdóttir hefur
að sjálfsögðu ekki móðgað fær-
eysku þjóðina. Hún hefur hins veg-
ar látið brýnt mannréttindamál til
sín taka og ýtt duglega við fær-
eyskum stjórnmálamönnum. Einu
sinni þurftu íslenskir stjórn-
málamenn dálítið spark í afturend-
ann til að taka af skarið og tryggja
samkynhneigðum mannréttindi. Þá
var staðan hér á landi afskaplega
lík þeirri sem uppi er í Færeyjum.
Við snerum við blaðinu svo um
munaði og það geta Færeyingar
líka gert.
Mig grunar að almenningur í
Færeyjum sé kominn miklu lengra
en sumir stjórnmálamennirnir þar í
landi halda. Að minnsta kosti var
ánægjulegt að skoða færeyskar
bloggsíður í gær, þar sem hver
Færeyingurinn á fætur öðrum
kvaðst skammast sín fyrir fram-
göngu stjórnmálamannanna: „Eisni
haldi eg at tað er fúl skom at polit-
tikarni i Føroyum standa fram og
siga tað er loyvt at diskriminera
samkynd!!!“
Og svona að lokum: Íslenzk-
Føroysk orðabók, sem gefin var út
af Hinu íslenzka bókmenntafélagi á
síðasta ári, þýðir orðið samkyn-
hneigð sem samkynd. Til að ekkert
fari nú milli mála hvað átt er við
með íslenska orðinu er orðið „kyn-
villa“ látið fylgja með. Kynvilla? Ár-
ið 2005? Ætli viðhorf sumra fær-
eyskra stjórnmálamanna hafi
fengið að ráða orðavalinu?
Vinur er sá
er til vamms
segir
»Einu sinni þurftu íslenskir stjórnmálamenndálítið spark í afturendann til að taka af skar-
ið og tryggja samkynhneigðum mannréttindi. Þá
var staðan hér á landi afskaplega lík þeirri sem
uppi er í Færeyjum.
rsv@mbl.is
VIÐHORF
Ragnhildur Sverrisdóttir
STYRK stjórn efnahagsmála og
lækkun skulda ríkissjóðs hefur gert
ríkisstjórninni kleift að
fylgja eftir áherslum
sínum á mörgum svið-
um með markvissum
hætti. Nýleg ákvörðun
ríkisstjórnarinnar um
að lækka matvælaverð
í landinu er dæmi um
það.
Ný hugsun og ný
viðmið í málefnum
eldri borgara eru eitt
brýnasta verkefnið
sem bíður stjórnvalda
á næstu árum. Þjóðin
eldist hratt, viðmið
breytast og við því þarf að bregðast.
Meðal þeirra mála sem eru aðkall-
andi um þessar mundir er að veita
eldri borgurum aukið valfrelsi í þjón-
ustu, fleiri möguleika í ýmiskonar af-
þreyingu og meiri möguleika að taka
þátt í atvinnulífinu ef þeir óska þess
sjálfir.
Á síðasta landsfundi Sjálfstæð-
isflokksins voru eldri borgarar og
fundarmenn almennt með miklar
efasemdir um réttmæti þess að
skerða bætur eldri borgara ef þeir
hafa tekjur umfram bætur. Þar sem
fjármagn ríkissjóðs er takmarkað er
eðlilegt að bætt kjör
þeirra sem minnst hafa
séu sett í forgang. Þessi
hugsun má samt ekki
snúast upp í andstæðu
sína í formi fjötra eða
fátæktargildru. Það er
ekki eðlilegt ef eldri
borgurum finnst að
þeim sé refsað af hálfu
stjórnvalda ef þeir taka
að sér starf, oft hluta-
starf, eftir að hafa lokið
hefðbundinni starfsævi.
Miklu eðlilegra er að
fólk fái að njóta ávaxt-
anna ef það hefur heilsu og vilja til
þess að bæta kjör sín og auðga til-
veruna á sama tíma.
Eðlilegast er að tekjur sem eldri
borgarar hafa af atvinnuþátttöku
leiði ekki til skerðingar bóta. Í fyrr-
greindu samkomulagi ríkis og eldri
borgara er stigið ákveðið skref í
þessa veru. Það kemur í raun öllum
til góða ef atvinnutekjur eldri borg-
ara leiða ekki til skerðingar. Eldri
borgarar fá tækifæri til þess að bæta
kjör sín, ríkissjóður fær tekjur af at-
vinnuþátttökunni og aðgerðin fæli í
sér ákveðna forvörn sem aftur
myndi draga úr kostnaði ríkisins. At-
vinnurekendur myndu væntanlega
taka slíkri kerfisbreytingu fagnandi
þar sem mikil eftirspurn er eftir
starfsfólki og síðast en ekki síst
myndi slík breyting leiða til já-
kvæðra áhrifa í hagstjórninni.
Ef ég hlýt brautargengi í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins í Suðvest-
urkjördæmi hinn 11. nóvember heiti
ég því að eitt af mínum aðaláherslu-
málum verður að bæta afkomu og
þjónustu við eldri borgara.
Veitum eldri borgurum
svigrúm til tekjuöflunar
án skerðingar bóta
Ármann Kr. Ólafsson fjallar
um málefni eldri borgara »Eðlilegast er aðtekjur sem eldri
borgarar hafa af at-
vinnuþátttöku leiði ekki
til skerðingar bóta.
Ármann Kr. Ólafsson
Höfundur sækist eftir þriðja
sæti á lista Sjálfstæðisflokksins
í Suðvesturkjördæmi.
AÐALFUNDUR Byaverksamhet
i Finland, sem eru landssamtök
svipaðra heildarsamtaka og Lands-
byggðin lifi, LBL, á Íslandi, var
haldinn í Jämijärvi dagana 15. og
16. september 2006. Í tengslum við
þann fund var haldinn fundur hjá
Hela Norden ska leva, HNSL, sem
eru heildarsamtök norrænna lands-
félaga og LBL er aðili
að.
Í fyrsta skipti eiga
samtökin Lands-
byggðin lifi landskjör-
inn fulltrúa til að
gegna erlendum sam-
skiptum, þ.e undirrit-
aða. Hún var send á
fundinn.
Annað hvert ár gera
Finnar meira úr sínum
landsfundi og halda
byggðaþing í leiðinni.
Er þá ýmsum fyr-
irmönnum boðið til
ræðuhalda. Finnar
leggja mikla áherslu á hvers konar
heimilisiðnað og góða hönnun.
Á byggðaþinginu í Jämijärvi var
útbúið sérstakt byggðatorg fyrir fé-
lagsmenn til að geta sýnt afrakstur
verkefna sinna og/eða afurðir sínar.
Sala á ýmsu heimatilbúnu fór þar
líka fram. Þannig er byggðaþingið
hápunktur starfsemi frjálsra fé-
lagasamtaka, sem hafa það á
stefnuskrá sinni að styðja og efla
byggð um land allt og læra hver af
öðrum.
Finnar reyna að vera sjálfum sér
samkvæmir og velja fundarstað í
hinum dreifðu byggðum landsins.
Jämijärvi er um fimm tíma akstur
frá Helsinki.
Þar fer fram kennsla í flughern-
aði. Hermenn, klæddir búningum í
felulitum, fallbyssur og flugvélar
voru þarna á meðal okkar. Meira að
segja í matsalnum hékk flugvél yfir
matnum.
Yrði manni litið upp frá diskinum
við morgunverðinn bar fyrir augu
mynd af flugvél, sem eflaust hefur
hæft skotmarkið, en splundraðist
sjálf í leiðinni.
Maður leit fljótt aftur niður á
diskinn sinn og það vöknuðu áleitn-
ar spurningar.
Hvers vegna er verið að fara í
stríð? Hver græðir á eyðileggingu?
Finnar sýndu íslenska fulltrúan-
um sérstaka virðingu.
Ég er frumkvöðull að stofnun
landssamtakanna Landsbyggðin lifi
og vinn málefnalega, en það líkar
Finnum.
Á fund HNSL voru mættir virk-
ustu aðilar viðkomandi lands-
samtaka, fólk sem er á kafi í ýmiss
konar verkefnum og þyrstir því í að
fá tækifæri til að hittast og bera
saman bækur sínar.
Sumt af þessu fólki
hafði í raun varla
misst úr fund hjá
HNSL allt frá árinu
1996 og er því vel ljóst
til hvers er ætlast af
því.
Segja má að skipta
megi fundarsókn hjá
HNSL í tvo þætti.
Fyrri þátturinn er
kvöldið sem fund-
argesti ber að garði en
sá síðari er hinn form-
legi fundur daginn eft-
ir.
Á kvöldfundinum ber margt á
góma.
Þá leyfist mönnum að fara um
víðan völl og láta andann og frelsið
njóta sín. Þá er líka slegið á léttari
strengi, hlegið að eigin mistökum
og glaðst saman yfir því sem vel
hefur tekist.
Öðru máli gegnir um síðari þátt-
inn, hinn formlega stjórnarfund
HNSL.
Á þeim fundi verða aðilar að vita
hvers vegna þeir eru þarna, vera
gagnorðir og trúir sínu landsfélagi,
tala máli þess.
Í byrjun fundar HNSL fór há-
skólastúdent í félagsfræði yfir stöðu
byggðamála í Finnlandi á afar hlut-
lausan og fróðlegan hátt. Var þetta
mjög góður inngangur fyrir okkar
fund.
Svo bar við að formaður LBL
hafði sent fundinum skýrslu LBL,
sem lítið var við að bæta.
Vildu þá fundarmenn fá að heyra
um verkefnið Unglingalýðræði í
sveit og bæ, sem allir vissu að ég
hafði skipulagt og stjórnað á um-
liðnum árum, þó að vísu undir dálít-
ið mismunandi formerkjum.
Reyndar finnst félögum í HNSL
að þeir eigi dálítið í þessu verkefni
vegna þess að upprunalega hug-
myndin að því er tilkomin vegna
þátttöku minnar í svipuðum verk-
efnum á vegum HNSL, allt frá
árinu 1996.
Að vísu hefur verkefnið tekið ár-
lega nokkrum breytingum í takt við
reynslu og tímann, eins og vera ber
fyrir lifandi verkefni.
Að mati fundarmanna þótti verk-
efnið hið áhugaverðasta og mæltust
Svíar til þess að fá það þýtt yfir á
annað mál, jafnvel ensku. Ég tók
vel í það.
Sú hugmynd kom fram, að ég
héldi fyrirlestur um verkefnið á
næsta byggðaþingi, sem haldið
verður í Noregi 28. og 29. október
2006, og þá undir nafninu Lokal
demokrati og ungdom i Island.
Verkefnið fellur vel að því sem
verður efst á baugi á byggðaþingi
Norðmanna, sem er heimabyggðin
og samvinna ásamt verðmæta-
sköpun innifalinni í uppbyggingu
einstaklingsins í heimabyggð.
Í verkefninu, Unglingar, lýðræði
og heimabyggðin, eins og verkefnið
heitir í vetur, er komið inn á alla
þessa þætti og gott betur. Reyndar
er þetta verkefni í aðalhlutverki hjá
LBVRN, sem er Reykjavíkurdeild
LBL.
Hugmynd að nýju
sporti á Íslandi
Við, norrænu gestirnir, dvöld-
umst í fallegu og vel búnu timb-
urhúsi, rétt við „Skibanen“, skíða-
göngin í Jämijärvi, enda er húsið
ætlað gestum sem leggja stund á
skíðagöngu en þeim fer æ fjölgandi.
Það merkilega er að þessi vin-
sæla íþrótt er iðkuð þarna árið um
kring, óháð árstíð og veðurfari.
Gæti það ekki verið góð hugmynd
að koma upp slíkum lokuðum skíða-
göngum og nýju sporti á Íslandi?
Byggðaþing Finna sótt heim
Fríða Vala Ásbjörnsdóttir segir
frá norrænu byggðaþingi » Verkefnið fellur vel að því sem
verður efst á baugi á
byggðaþingi Norð-
manna …
Fríða Vala
Ásbjörnsdóttir
Höfundur er formaður Landsbyggð-
arvina í Reykjavík og nágrenni,
LBVRN, og fulltrúi erlendra sam-
skipta í samtökunum, Landsbyggðin
lifi, LBL.