Morgunblaðið - 26.01.2007, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 2007 21
LANDIÐ
PÓSTSENDUM
www.islandia.is/~heilsuhorn
Glerártorgi, Akureyri, sími 462 1889,
fæst m.a. í
Lífsins Lind í Hagkaupum,
Maður Lifandi Borgartúni 24,
Árnesapóteki Selfossi,
Yggdrasil Skólavörðustíg 16, Fjarðarkaupum,
Lyfjaval Hæðasmára og Þönglabakka,
Lífslind Mosfellsbæ, Stúdíó Dan Ísafirði
Krónan Mosfellsbæ
Nóatún Hafnarfirði
Multidophilus-12
12 tegundir
lifandi mjólkursýrugerla
Eftir Örn Þórarinsson
Skagafjörður | „Ég hef unnið að
söfnun örnefna síðan ég hætti bú-
skap árið 1994. Flesta daga kem ég
eitthvað að þessu, ýmist að leita
heimilda eða með því að skrifa nið-
ur,“ sagði Rósmundur Ingvarsson
fræðimaður þegar fréttaritari hitti
hann á dögunum og innti eftir ör-
nefnaskráningu sem hann hefur
stundað í mörg ár.
„Um síðustu áramót var ég bú-
inn að senda 276 skrár um jarðir í
Skagafjarðarsýslu til Örnefna-
stofnunar. Það er ein skrá fyrir
hverja jörð og þær eru misjafnlega
umfangsmiklar, geta verið allt frá
fáeinum blaðsíðum og upp í nokkra
tugi,“ bætir Rósmundur við. Hann
getur þess sem dæmi að hann sé
byrjaður að skrá fyrir Hóla í
Hjaltadal og sé kominn í sextíu síð-
ur og ekki nærri búinn, enda Hólar
ekki nein venjuleg jörð. Yfirleitt
eru skrárnar þó á bilinu 15 til 25
síður.
„Ég gef mér góðan tíma í þetta,
fer á staðinn, í flestum tilfellum
oftar en einu sinni og hitti ábú-
endur sem sýna mér landareignina
og svo reyni ég að hitta fyrrver-
andi ábúendur eða jafnvel fólk sem
ólst upp á viðkomandi jörð. Ég ótt-
ast að það glatist mikill fróðleikur
um örnefni með þeirri kynslóð sem
ég tilheyri sem nú er óðum að
hverfa af sjónarsviðinu,“ segir
Rósmundur.
Byrjaði á eigin jörð
Rósmundur býr nú í Varmahlíð
en var um árabil bóndi á Hóli í
Tungusveit sem er í Lýtings-
staðahreppi. Þar byrjaði hann að
skrá niður örnefni á sinni jörð um
1980. Byrjunin var sú að hann fékk
skrá um Hól frá Örnefnastofnun
og þá voru þar aðeins skráð 6 ör-
nefni. Hann vissi um miklu fleiri og
fór svo að skrá niður á jörðum í
kring. Hann lagði þetta síðan alveg
á hilluna en eftir að hann hætti bú-
skapnum tók hann þráðinn upp að
nýju enda hafði hann þá rýmri
tíma til að sinna ritstörfum og
grúski.
Rósmundur segist í upphafi hafa
pikkað þetta á ritvél en árið 1996
festi hann kaup á tölvu. Það tók að
sjálfsögðu sinn tíma að læra að
nota tölvuna fyrir mann sem ekk-
ert hafði kynnst slíkum verkfærum
áður. En vinnan varð þó miklu létt-
ari á eftir. Nú er t.d. hægt að
breyta textanum og bæta við þar
sem ástæða er til því oft geta nýjar
upplýsingar komið þegar handrit
að viðkomandi jörð er nánast frá-
gengið.
Ólaunað hugsjónastarf
Segja má að örnefnaskráningin
sé hugsjónastarf hjá Rósmundi því
þessu fylgir talsverður kostnaður,
einkum varðandi akstur. Þó svo að
Örnefnastofnun sé áhugasöm fyrir
starfi hans fékk hann lengi vel ekki
greitt fyrir söfnunina. En síðustu
ár hefur hann þó fengið styrki frá
stofnuninni og einnig hefur hann
síðustu ár fengið styrk frá Menn-
ingarsjóði Sveitarfélagsins Skaga-
fjarðar og stundum frá fleiri að-
ilum.
Þótt upphæðirnar séu ekki stór-
ar segir Rósmundur þetta kær-
komna viðurkenningu á sínu starfi
og uppörvun og hvatningu til að
halda því áfram.
Við að skoða skrár Rósmundar
er ljóst að hann leggur mikla vinnu
í verkið. Þarna eru jafnt skár fyrir
lögbýli og jarðir sem löngu eru
farnar í eyði. Á fremstu síðu er
upptalning á því hvar hann hefur
leitað heimilda sem eru bæði rit-
aðar heimildir og munnlegar frá
einstaklingum sem hann hefur leit-
að til. Þá er þarna ábúendaskrá
sem nær aftur fyrir árið 1900 og til
nútímans. Einnig er þarna sam-
ankomin ýmis annar fróðleikur
varðandi jarðir eins og öll landa-
merki og ágrip af sögu jarðanna.
Þá eru að sjálfsögðu örnefnin sem
eru öll númeruð og greinargóð
staðháttalýsing við hvert þeirra.
Rósmundur segist hafa haft
mikla ánægju af þessu starfi. Það
sé reyndar mjög tímafrekt en hann
hitti margt fólk sem gaman sé að
kynnast og fólk taki honum und-
antekningarlaust vel þegar hann
sé að leita heimilda. Honum finnst
vera almennur skilningur á nauð-
syn þess að skrá niður örnefni. Nú
er fólk miklu minna á ferð um haga
og móa en var t.d. fyrir 60 til 100
árum og því mikið til hætt að nota
örnefnin í daglegu tali eins og var
þegar hæðir, lægðir, tjarnir og
lækir höfðu sín sérnöfn á árum áð-
ur.
Óttast að örnefnin glatist
Morgunblaðið/Örn Þórarinsson
Hugsjónastarf Rósmundur Ingvarsson örnefnasafnari við heimildaleit
á heimili sínu í Varmahlíð. Hann vinnur stöðugt að verkefninu.
Í HNOTSKURN
» Rósmundur Ingvarssonhefur skráð örnefni 274
jarða í Skagafirði og sent til
Örnefnastofnunar.
» Hann fékk meiri tíma tilað sinna þessu áhuga-
máli eftir að hann hætti bú-
skap og nú vinnur hann að
þessu verkefni á hverjum
degi.
Borgarnes | Pétur Már
Sigurðsson, körfuknatt-
leiksmaður með Skalla-
grími, hefur verið út-
nefndur íþróttamaður
Borgarbyggðar 2006.
Pétur var stigahæsti
innlendi leikmaðurinn í
Skallagrímsliðinu á síð-
ustu leiktíð, með 288
stig, og hittni hans og
barátta í leikjum var
liðinu mikill styrkur í æsispennandi úr-
slitakeppni. Liðið varð í öðru sæti á eftir
Njarðvíkingum. Þá kemur fram í frétta-
tilkynningu um valið að Pétur Már er góð
fyrirmynd og hefur náð frábærum árangri
í þjálfun yngri flokka Skallagríms í körfu-
knattleik og knattspyrnu.
Pétur Már var valinn úr stórum hópi
sem ungmennafélögin í Borgarbyggð og
deildir þeirra tilnefndu en það er tóm-
stundanefnd sveitarfélagsins sem hefur
veg og vanda af kjörinu. Þá fengu Íris
Grönfeldt frjálsíþróttaþjálfari og Ólafur
Helgason, stjórnarmaður í körfuknatt-
leiksdeildinni, Skallagrímsbikarinn fyrir
sérstaklega gott framlag. Guðrún Inga-
dóttir fékk viðurkenningu úr Minningar-
sjóði Auðuns Hlíðkvist Kristmarssonar.
Íþróttamaður
Borgarbyggðar
Pétur Már
Sigurðsson
Öræfi | Hinn heimsfrægi fjallavistfræð-
ingur Jack Ives verður með fyrirlestur í
Hótel Skaftafelli í Freysnesi í Öræfum
næstkomandi þriðjudagskvöld, 30. janúar,
kl. 20. Þar mun hann fjalla um Himalaja-
fjöll og Skaftafellsfjöll og mannlífið á báð-
um stöðum.
Fyrirlesturinn er sá fyrsti í röðinni af
fræðslufyrirlestrum sem Skaftafells-
þjóðgarður stendur fyrir á 40 ára afmæl-
isári þjóðgarðsins. Allir eru velkomnir,
segir í fréttatilkynningu.
Jack Ives með fyr-
irlestur í Öræfum
AUSTURLAND
Mjóifjörður | Í gærkvöld lauk 6. og
síðasta íbúaþingi Fjarðabyggðar.
Búið er að þinga í Neskaupstað, á
Stöðvarfirði, Fáskrúðsfirði og nú í
vikunni í Mjóafirði, á Reyðarfirði
og Eskifirði. Á íbúaþing í Mjóafirði
komu 11 aðkomumenn siglandi og
hittu fyrir 10 heimamenn í Sól-
brekku. Mjófirðingar telja bættar
samgöngur forsendu bættra bú-
setuskilyrða í firðinum og horfa til
jarðganga og samgangna á sjó.
Varðandi hvaða hlutverki Mjói-
fjörður gegni í Fjarðabyggð var
m.a. rætt um kjöraðstæður til fisk-
eldis í firðinum og að fámenni og
svipmikið landslag hefði mikið að-
dráttarafl. Íbúar vilja koma upp
tjaldsvæði við Sólbrekku og bæta
þar umhverfi, setja upp söguskilti
við gagnmerka staði og ætla brátt
að opna safn sem sýna mun frí-
merki og verður opið ferðafólki að
sumarlagi. Smári Geirsson fór á
íbúaþinginu yfir stöðu fiskeld-
ismála í Mjóafirði, en framtíð þess
ræður nokkru um framtíðarhorfur
í firðinum. Virðist vera þokkalegt
framundan í þeim efnum og Mjó-
firðingar áfram um að vel takist til í
eldinu og að það verði eflt.
Ljósmynd/Fjarðabyggð
Íbúaþing Um 25% íbúa Mjóafjarðar mættu til skrafs og ráðagerða um
stöðu og framtíðarmöguleika staðarins innan Fjarðabyggðar.
Fiskeldi, rósemd
og fögur náttúra
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Náttúrufegurð Mjóifjörður hinn
fríði ber nafn með rentu.
Fljótsdalur | Vatnsveita Kára-
hnjúkavirkjunar í Fljótsdal hefur
verið tekin í notkun. Rennsli úr
borholum vegna hennar er samt
ekki nægilegt þegar til lengri tíma
er litið og ljóst að meira vatns
verður aflað síðar á árinu. Vatnið
er aðallega ætlað til kælingar véla
virkjunarinnar inni í fjallinu en
einnig sem drykkjarvatn til notk-
unar í hlað- og tengivirkishúsum.
Á níunda áratug síðustu aldar
voru sprengd rannsóknargöng inn
í Valþjófsstaðarfjall í Fljótsdal,
skammt innan við þar sem nú hafa
risið hlaðhús Kárahnjúkavirkjunar
og tengivirkishús Landsnets. Þess-
um göngum hefur verið fundið
hlutverk því í munna þeirra var
komið fyrir 400 rúmmetra vatns-
geymi nýrrar vatnsveitu. Jarðvegi
verður síðan rutt yfir geyminn til
að hylja bæði geyminn og ganga-
munnann.
Verið er að setja risabor nr. 2
saman neðanjarðar í Fljótsdals-
heiðinni, við gangamót aðrennsl-
isganganna úr Hálslóni og vænt-
anlegra Jökulsárveituganga, sem
miðla munu vatni m.a. af Hraunum
og inn í aðrennslisgöngin. Borinn á
fyrir höndum tæplega 9 km langa
borun í átt að Ufsarlóni.
Borunin á að hefjast í mars og
ljúka vorið 2008 og er þetta síðasti
boráfangi risabors við virkjunar-
verkefnið.
Vatnsveita kælir
vélar og svalar þorsta
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Vatnsveita Mannvirkin í Fljótsdal
eru óðum að taka á sig mynd.
Eskifjörður | Unnið er að því að fjar-
lægja brotamálm úr Eskifirði. Eftir
þessa atrennu verður búið að
hreinsa allan brotamálm sem hlaðist
hefur upp á svæðinu síðustu áratugi.
Í sumar verður m.a. unnið að nið-
urrifi gamalla girðinga, unnið við
frágang og uppgræðslu á malarnám-
um og við stígagerð.
Þetta er þriðja árið sem umhverf-
isvið Fjarðabyggðar hefur forgöngu
um hreinsunarátak af þessu tagi í
góðri samvinnu við fyrirtækin í
sveitarfélaginu og Hringrás. Árið
2005 voru flutt út 1.500 tonn af
brotamálmi frá Reyðarfirði. Í fyrra
voru flutt út 4.000 tonn og áætlað að
flytja út á þessu ári 4.000 tonn. Af
þessum 9.500 tonnum er áætlað að
um 3.000 tonn komi úr Fjarðabyggð,
en 6.500 tonn frá nágrannasveitar-
félögum og Kárahnjúkum.
Hreinsa brotajárn úr
Eskifirði og taka vel til
Seyðisfjörður | Sjálfseignar-
stofnun hefur verið sett á fót á
Seyðisfirði um sumartónleikaröð-
ina Bláu kirkjuna.
Annar stofnandi og fram-
kvæmdastjóri tónleikaraðarinnar
frá upphafi, Muff Worden, féll frá
fyrir nokkru og er sjálfseign-
arstofnunin m.a. gerð til heiðurs
og í minningu hennar og hins óeig-
ingjarna starfs sem hún innti af
hendi.
Í stjórn sjálfseignastofn-
unarinnar sitja fulltrúar Seyð-
isfjarðarkaupstaðar og sókn-
arnefndar Seyðisfjarðarkirkju.
Formaður er Sigurður Jónsson.
Stofnun um
tónleikaröð