Morgunblaðið - 26.01.2007, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 2007 29
ng frá 23.
gefinn af
andaríkj-
ð bifreið-
nt 27.600
.400 dala
29. októ-
res Zona
yrrnefndi
gerður að
aga hans,
ger. Með
sér undan
a aðflutn-
samtals
kærunnar
að sök að
bifreiðinni
lýsingar í
aí 2000 til
og lagt
kning 11.
ndu félagi,
kaupverð
tilgreint
tað 58.200
kningi 17.
res Zona
ikninginn
rger gefið
hún með
eiðslu að-
hæð alls
unni voru
rðu talin
mgr. 126.
r. 55/1987,
nra hegn-
kvaðningu
fndu lögin
tollalaga
eldri lag-
æru, eiga
g 4. mgr.
að því er
aðalmeð-
r af hálfu
bókun um
um, sem
og 40. lið
ið. Að því
rðar var
lagt til
bifreiðar-
hafi verið
g aðflutn-
5 krónum
til. Í síð-
verð bif-
a 42.000
því orðið
Af hálfu
rið við að
í bókun-
u bifreið-
réttar við
ins í hér-
ð í hinum
illur hafi
nars með
t nýir út-
sgjöldum,
lunin hafi
rð bifreið-
jadali og
a 611.761
ómi voru
Jónssyni
ýknuð af
Af hálfu
u héraðs-
hannesar
m sýknu
af sökum
nar. Fyr-
því að 33.,
hennar og
t fjórum
ð ákærðu
Hilmari,
35. og 36.
af hálfu
yfir fyrir
frá þeim
ærða Jóni
til 36. lið
sett fram
iningar á
r í efna-
ki getið
í þessum
ársreikn-
n 1998 til
2001. Samkvæmt greinargerð rík-
issaksóknara fyrir Hæstarétti er
því ákærða Jóni Ásgeiri í þessum
liðum ákærunnar „nú einungis gef-
ið að sök að hafa látið rangar og
villandi skýringar fylgja ársreikn-
ingi Baugs hf. fyrir árin 1998-2001
með því að láta hjá líða að tilgreina
þar fjárhæðir lána sem veitt voru
til hluthafa, stjórnarmanna, for-
stjóra og aðila þeim nátengdum,
sundurliðað ásamt upplýsingum
um vexti, greiðslukjör og aðra
helstu skilmála“, en fjárhæðir og
skuldarar séu þeir sömu og fram
komu í ákærunni og áður var getið.
Þessu til samræmis er ákærða
Stefáni Hilmari nú gefið að sök ein-
um samkvæmt 33. og 34. lið ákær-
unnar og með ákærðu Önnu sam-
kvæmt 35. og 36. lið að hafa án
fyrirvara áritað ársreikninga
Baugs hf., sem um ræðir í hverjum
lið, þótt þeim hafi fylgt rangar og
villandi skýringar að framan-
greindu leyti. Sakir á hendur
ákærða Jóni Ásgeiri samkvæmt 38.
lið og ákærðu Kristínu samkvæmt
40. lið ákærunnar eru fyrir Hæsta-
rétti þær sömu og endanlega voru
bornar fram af hálfu ákæruvaldsins
í héraði, að teknu tilliti til áður-
greindrar leiðréttingar á ritvillum í
bókun varðandi síðastnefnda liðinn.
Samkvæmt framansögðu hefur
af hálfu ákæruvaldsins verið dregið
úr sakargiftum á hendur ákærðu
frá því, sem upphaflega greindi í
33. til 36., 38. og 40. lið ákæru, auk
þess sem fallið hefur verið fyrir
Hæstarétti frá sökum á hendur
Tryggva Jónssyni samkvæmt fjór-
um fyrstnefndu liðunum. Þótt þess-
ar breytingar hafi verið gerðar eru
engin tvímæli um hvaða sakir eru
nú bornar á hvern ákærðu og rúm-
ast þær allar innan ákærunnar með
þeim breytingum, sem gerðar voru
á henni undir rekstri málsins fyrir
héraðsdómi. Fyrrgreinda dóm-
kröfu ríkissaksóknara fyrir Hæsta-
rétti um sakfellingu „samkvæmt
ákæru útgefinni 1. júlí 2005 hvað
varðar ákæruliði 33 til 36, 38 og 40“
verður að skýra til samræmis við
það, sem hér hefur verið greint.
II.
Með áðurgreindum breytingum
á málatilbúnaði ákæruvaldsins er
ákærði Jón Ásgeir nú borinn sök-
um samkvæmt 33. til 36. lið ákæru
um að hafa brotið gegn 43., sbr. 36.
gr. þágildandi laga nr. 144/1994,
þannig að refsingu varði sam-
kvæmt 2. tölulið 1. mgr. 121. gr.,
sbr. 120. gr. laga nr. 3/2006, með
því að hafa í starfi forstjóra Baugs
hf. látið rangar og villandi skýr-
ingar fylgja ársreikningum félags-
ins 1998 til 2001, sem falist hafi í
því að láta hjá líða að tilgreina nán-
ar tiltekna fjárhæð lána, sem hafi
öll þessi ár verið veitt honum sjálf-
um og Fjárfestingafélaginu Gaumi
ehf., svo og Fjárfari ehf. tvö síðustu
reikningsárin og ákærðu Kristínu á
því síðasta. Í málinu hafa ekki verið
bornar brigður á að ákærði Jón Ás-
geir hafi þrátt fyrir starfsheiti sitt
hjá Baugi hf. borið ásamt stjórn fé-
lagsins þá skyldu, sem 1. mgr. 3. gr.
laga nr. 144/1994 lagði á stjórn og
framkvæmdastjóra félags til að
semja á hverju reikningsári árs-
reikning, sem hefði meðal annars
að geyma rekstrarreikning, efna-
hagsreikning og skýringar. Í 36. gr.
síðastnefndra laga var mælt fyrir
um að í slíkum skýringum í árs-
reikningi skyldi að minnsta kosti
veita upplýsingar um þau atriði,
sem getið var í 37. gr. til 51. gr. lag-
anna. Samkvæmt þessu bar meðal
annars vegna 1. mgr. 43. gr. lag-
anna að tilgreina í skýringunum
fjárhæð lána, svo og veðsetningar,
ábyrgðir og tryggingar, sem veitt
höfðu verið félagsaðilum eða
stjórnendum félags eða móður-
félags þess vegna tengsla þeirra við
félögin, sundurliðað ásamt upplýs-
ingum um vexti, greiðslukjör og
aðra helstu skilmála, en með fé-
lagsaðilum var átt við hluthafa að
því er hlutafélög varðaði, sbr. 2.
tölulið 2. mgr. 1. gr. laganna. Í 2.
mgr. 43. gr. þeirra var jafnframt
tiltekið að þessi fyrirmæli ættu
einnig við gagnvart einstaklingum,
sem væru nátengdir þeim sem áður
var getið.
Í framangreindu ákvæði 43. gr.
laga nr. 144/1994, sem ákærði Jón
Ásgeir er sakaður um að hafa brot-
ið gegn, var boðið að tilgreina
skyldi í skýringum við ársreikning
fjárhæð nánar tiltekinna lána. Við
skýringu á merkingu síðastgreinds
orðs er óhjákvæmilegt að taka mið
af því að í málinu reynir á hana ein-
göngu við úrlausn um hvort ákærði
hafi gerst sekur um refsiverða
háttsemi. Þessu orði verður því
ekki gefið hér víðtækara inntak en
leiðir af hljóðan þess og getur þar
engu breytt hvort ákvæðinu kunni
að hafa verið ætlað annað markmið
en þjónað yrði með slíkri skýringu,
svo sem meðal annars mætti álykta
af lögskýringargögnum við það,
þar sem sagði að það væri í sam-
ræmi við fyrirmæli 13. töluliðar 1.
mgr. 43. gr. tilskipunar ráðs Evr-
ópubandalaganna nr. 78/660/EB.
Að þessu virtu og með því að orða-
lagi 1. mgr. 43. gr. laga nr. 144/1994
var hagað á þennan veg, en hvorki
rætt þar um kröfur á hendur fé-
lagsaðilum eða stjórnendum félags
né inneign hjá þeim, svo sem lög-
gjafanum hefði verið í lófa lagið ef
ætlunin hefði verið að gefa ákvæð-
inu slíkt inntak, verður að beita
þeirri orðskýringu að félag teljist
hafa veitt lán í þessum skilningi
þegar það hefur greitt félagsaðila,
stjórnanda eða einstaklingi ná-
tengdum þeim peningaupphæð eða
ígildi hennar eða látið af hendi til
þeirra önnur fjárhagsleg verðmæti
með áskilnaði um endurgreiðslu
peningaupphæðarinnar eða ígildis
hennar eða skil á verðmætunum.
Að jöfnu við þetta má og leggja ef
félag hefur með sama áskilnaði innt
af hendi peningagreiðslu eða ígildi
hennar til þriðja manns eða afhent
honum önnur fjárhagsleg verðmæti
til að efna skyldu, sem hvílt hefur
gagnvart honum á félagsaðila,
stjórnanda félags eða einstaklingi
þeim nákomnum, en með því má
líta svo á að lán hafi verið veitt
33. til 36. lið ákærunnar á þessum
viðskiptareikningum á fjórum
reikningsárum, eru samtals 430,
þar af 275 færslur Baugi hf. til
eignar á alls 1.428.472.287 krónum
og 155 færslur félaginu til skuldar á
944.633.522 krónum. Á viðskipta-
reikningunum eru Baugi hf. færðar
tilteknar fjárhæðir til eignar í fjöl-
mörgum tilvikum, sem eftir fyrir-
liggjandi gögnum geta bersýnilega
ekki talist hafa komið til með veit-
ingu láns í áðurgreindum skilningi
1. mgr. 43. gr. laga nr. 144/1994,
meðal annars á grundvelli reikn-
inga og kaupsamninga, þar sem
hönd hefur ekki selt hendi, vegna
vöruúttekta og með greiðslu krafna
á hendur Baugi hf., sem félagið
virðist hafa talið sig eiga framkröf-
ur fyrir. Eftir standa margar
færslur, sem framlögð bókhalds-
gögn gefa ekki án nánari skýringa
fullnægjandi vísbendingar um
hvort stafað hafi af lánveitingum í
þessum skilningi, en að auki nokk-
ur fjöldi, sem allar líkur virðast á
að skipa ætti þannig í flokk, svo
sem í tilvikum, þar sem færslur
hafa verið reistar á skriflegum við-
urkenningum fyrir lántöku eða átt
rætur að rekja til greiðslna Baugs
hf. til þriðja manns á kröfum, sem
hvíldu ekki á félaginu heldur ein-
hverjum þessara viðskiptamanna.
Inn á viðskiptareikningana koma
sem fyrr segir færslur Baugi hf. til
skuldar og þar með til lækkunar á
kröfum félagsins á hendur þessum
viðskiptamönnum. Sumum þessum
færslum má hæglega jafna við sam-
svarandi færslur, sem áður hafa
verið gerðar félaginu til eignar, svo
sem þegar tilteknir reikningar hafa
verið greiddir með fullri fjárhæð,
en við aðrar getur þetta á hinn bóg-
inn ekki átt. Um þau tilvik liggur
ekki ljóst fyrir af hendi ákæru-
valdsins hvort færslur ættu að
koma til lækkunar á kröfum Baugs
hf. á grundvelli hugsanlegra lán-
veitinga eða öðrum kröfum sam-
kvæmt viðskiptareikningunum.
Álitaefni af þessum meiði eru mis-
mörg eftir tímabilum og milli ein-
stakra viðskiptareikninga, en fram
hjá því verður ekki litið að vegna
áðurgreinds ákvæðis 3. mgr. 26. gr.
reglugerðar nr. 696/1996 verða ein-
stakir skuldarar ekki aðgreindir
sömu, en að auki varðandi árs-
reikning 2000 að lánum til Fjárfars
ehf. og ársreikning 2001 að lánum
til þess félags og ákærðu Kristínar,
allt með nánar tilteknum fjárhæð-
um hvert ár varðandi hvern skuld-
ara fyrir sig. Fjárhæðirnar í þess-
um liðum ákærunnar eru ekki
raktar þar til tiltekinna ráðstafana,
heldur er í öllum tilvikum um að
ræða mismun Baugi hf. til eignar,
sem stóð í lok hvers reikningsárs í
bókhaldi félagsins á viðskiptareikn-
ingum ákærða Jóns Ásgeirs og
Fjárfestingafélagsins Gaums ehf.,
svo og eftir atvikum viðskiptareikn-
ingum Fjárfars ehf. og ákærðu
Kristínar. Samkvæmt málatilbún-
aði ákæruvaldsins hefur þessi af-
mörkun á sakarefnum helgast af
því að af hálfu þess hafi verið litið
svo á að hugtakið lán í 43. gr. laga
nr. 144/1994 hafi tekið til heildar-
fjárhæðar krafna Baugs hf. á hend-
ur ákærðu Jóni Ásgeiri og Kristínu
og félögunum tveimur í lok hvers
reikningsárs, án þess að frekar yrði
að huga að því hvernig kröfurnar
hefðu myndast. Samkvæmt því,
sem áður segir, verður slíkri skýr-
ingu á hugtakinu lán ekki beitt við
úrlausn málsins.
Í greinargerð ríkissaksóknara
fyrir Hæstarétti er vikið að því að
þótt komist yrði að þeirri niður-
stöðu að „eitthvað af þeim lánum
sem mynduðu þá skuldastöðu við
Baug hf. sem hér um ræðir hafi
ekki þurft að tilgreina í skýringum
ársreiknings“, þá sé á því byggt að
sakfella eigi ákærða Jón Ásgeir
fyrir að tilgreina ekki lánveitingar,
sem „Hæstiréttur telur sannað“ að
átt hafi undir 43. gr. laga nr. 144/
1994. Vegna þessa er til þess að líta
að af svokölluðum hreyfingarlistum
úr bókhaldi Baugs hf., sem liggja
fyrir í málinu, er ljóst að fjárhæð-
irnar, sem tilgreindar eru í ákæru
varðandi hvern skuldara fyrir sig,
hafa myndast sem mismunur á
færslum til eignar annars vegar og
skuldar hins vegar á hverjum við-
skiptareikningi. Fjöldi bókhalds-
færslna hvert ár og á hverjum
þessara fjögurra viðskiptareikn-
inga er mjög breytilegur eða allt
frá 2 til 114 á einu ári og eru tilefni
þeirra margvísleg. Færslurnar,
sem mynda mismuninn samkvæmt
þeim, sem greiðsla eða afhending
var til hagsbóta fyrir. Engin efni
eru til að þrengja þetta hugtak í 1.
mgr. 43. gr. laga nr. 144/1994 með
því að binda það við þau tilvik ein,
þar sem lán í þessum skilningi hef-
ur verið veitt með formlegri ráð-
stöfun eða skilmálar þess hafa ver-
ið sérstaklega ákveðnir, enda
standa ekki haldbær rök til slíkrar
skýringar, sem á sér enga stoð í
orðalagi ákvæðisins.
Auk þess, sem að framan greinir,
verður við skýringu á 1. mgr. 43.
gr. laga nr. 144/1994 að líta til þess
að skyldan til að veita upplýsingar í
skýringum við ársreikning, sem
þar var mælt fyrir um, tók ekki til
allra lána, sem veitt voru félagsað-
ilum, stjórnendum félags eða ein-
staklingum þeim nátengdum, held-
ur eingöngu þeirra lána, sem
slíkum aðilum voru veitt vegna
tengsla þeirra við félagið. Í 2. mgr.
26. gr. reglugerðar nr. 696/1996 um
framsetningu og innihald ársreikn-
inga og samstæðureikninga, sem
sett var með heimild í 89. gr. laga
nr. 144/1994, var mælt nánar fyrir
um síðastgreint atriði þannig að átt
væri við tengsl, sem beinlínis stöf-
uðu af störfum þessara aðila fyrir
félag eða eignarhaldi að því, en
ekki regluleg viðskipti þeirra, sem
byggðust á sama grunni og við-
skipti annarra ótengdra viðskipta-
vina. Þá verður jafnframt að gæta
að því að samkvæmt 3. mgr. 26. gr.
reglugerðarinnar átti sú sundurlið-
un á fjárhæð lána, sem kveðið var á
um í 1. mgr. 43. gr. laga nr. 144/
1994, ekki að miðast við einstaka
menn, heldur tegund fyrirgreiðslu
eða samanlagða fyrirgreiðslu til fé-
lagsaðila, stjórnenda félags og
stjórnenda móðurfélags þess, svo
sem þar var að orði komist.
Eins og áður kom fram eru sak-
argiftir á hendur ákærða Jóni Ás-
geiri afmarkaðar þannig í 33. lið
ákæru að ekki hafi verið getið í
skýringum við ársreikning Baugs
hf. fyrir árið 1998 um lán með nán-
ar tilgreindum fjárhæðum, sem fé-
lagið hafi veitt honum og Fjárfest-
ingafélaginu Gaumi ehf. Sakir í 34.,
35. og 36. lið ákærunnar snúa á
hliðstæðan hátt að ársreikningum
Baugs hf. fyrir reikningsárin 1999,
2000 og 2001 og lánum til hinna
æstaréttar
Morgunblaðið/Sverrir
Dómurinn lesinn Hæstiréttur sýknaði í gær fjóra sakborninga í Baugsmálinu svonefnda, af sex ákæruliðum sem stóðu eftir af upphaflegri ákæru í
málinu. Staðfesti dómurinn þannig niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur. Gestur Jónsson, lögmaður Jóns Ásgeirs Jóhannessonar, forstjóra Baugs
Group, sagðist vera ánægður með niðurstöðuna. Á myndinni má sjá lögmenn kynna sér niðurstöðu Hæstaréttar síðdegis í gær.