Morgunblaðið - 27.04.2007, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Vegna mikils aðstreymis aðsendra greina í aðdraganda alþingiskosn-
inganna verður formi þeirra greina, sem lúta að kosningunum, breytt.
Er þetta gert svo efnið verði aðgengilegra fyrir lesendur og auka
möguleika Morgunblaðsins á að koma greinunum á framfæri fyrir
kosningar.
Alþingiskosningar
STOPP á allar stóriðju- og virkj-
anaframkvæmdir til 2010 á meðan
mál eru skoðuð ! Rök fyrir þessu eru
margþætt en má draga saman, allir
hafa það gott, þetta er leiðinda iðn-
aður, fjandsamlegur
náttúru landsins, og
þessar framkvæmdir
skapa mikla þenslu í
þjóðfélaginu.
Eðlilegt er að stjórn-
málaflokkar hafi stefnu
í þessum málum, um
vægi stóriðju í hagkerf-
inu, náttúruvernd, það
er þeirra hlutverk. Í
þessari grein er hins-
vegar fjallað um
þensluáhrif slíkra fram-
kvæmda í hagkerfinu.
Efnahagsleg þensla vegna stór-
iðjuframkvæmda – Austurland
Áætlað er að Kárahnjúkavirkjun
og Reyðarál, með öllu, kosti um 250
milljarða króna. Um 70% af fram-
kvæmdakostnaði eru innflutt efni,
tæki og tól. Þessi erlendi kostnaður
hefur ekki áhrif á íslenskt hagkerfi.
70-80 milljarðar króna er því hinn
innlendi kostnaður. Þessi kostnaður
dreifist á 3-4 ára framkvæmdatíma.
Hluti þessa kostnaðar er til erlendra
aðila er vinna við framkvæmdina,
sem flytja þá fjármuni að hluta úr
landi. Sá hluti hefur heldur ekki áhrif
í íslensku hagkerfi.
Þessar framkvæmdir eru á svæði,
sem var í efnahagslegri lægð, ruðn-
ingsáhrif ættu því að vera óveruleg.
Jákvæð áhrif framkvæmdanna eru
hinsvegar augljós, hafa gerbreytt
byggðaþróun, atvinnuástandi og
bjartsýni. Eignaverð á Austurlandi
hefur hækkað mikið og einstaklingar
sem áður sátu með óseljanlegar eign-
ir og í átthagafjötrum geta nú selt
eignir sínar.
Efnahagsleg þensla
–
Suðvesturland
Stækkun Norðuráls á
Grundartanga og
tengdar virkjanir kosta
um 100-120 milljarða
króna.
Allir virðast hafa
gleymt því að þegar
þessar framkvæmdir
hófust, skiptu þær
miklu máli í atvinnu-
sköpun á þessu svæði og ruðn-
ingsáhrif voru ekki rædd. Rafmagnið
átti líka að koma frá jarðgufuvirkj-
unum, sem öllum fannst á þeim tíma
fýsilegur kostur, sérstaklega frá um-
hverfissjónarmiði. Að taka þessar
framkvæmdir sérstaklega sem dæmi
um þenslu á ekki við rök að styðjast.
Ný álver og virkjanir
Þegar ýtrustu kröfur um álver og
virkjanir á næstu árum eru settar
fram og nefndar tölur 400-500 millj-
arðar króna, hrökkva einhverjir við:
Því má halda fram að álver á
Bakka við Húsavík og tengdar virkj-
anir hafi lítil þenslu-ruðningsáhrif
með sömu rökum og áttu við um
Austfirði,
Öllu máli skiptir hvernig þessi verk
eru skipulögð. Framkvæmdir, sem
alfarið væru unnar af útlendingum,
hefðu sem dæmi lítil þensluáhrif, en
viljum við það?
Lokaorð
Stóriðjuframkvæmdir hafa minni
áhrif í hagkerfinu, en mikill fram-
kvæmdakostnaður gefur til kynna,
Fráleitt er að kenna þessum fram-
kvæmdum um alla þenslu og viðvar-
andi verðbólgu. Þar hafa aðrir þættir
miklu meira vægi, eins og miklar
byggingaframkvæmdir og hækkun
húsnæðis á suðvesturhorninu. Þetta
má glögglega sjá þegar hækkun vísi-
tölu neysluverðs er skoðuð.
Skipulag þessara framkvæmda
skiptir sköpum um hin efnahagslegu
áhrif. Aðgangur að raforku er og
verður hinn takmarkandi þáttur.
Talnaleikur um álversframkvæmdir í
einhverri framtíð, er það sem hann er
– talnaleikur og hluti af pólitískum
leik.
Gleymum ekki hinni jákvæðu hlið
þessara framkvæmda, og hver væri
hagvöxtur og hvert væri atvinnustig
á Íslandi án þeirra.
Stóriðja ekki sá verðbólgu-
valdur sem sagt er
Jón Atli Kristjánsson fjallar um
stóriðjuframkvæmdir » Fráleitt er að kennaþessum fram-
kvæmdum um alla
þenslu og viðvarandi
verðbólgu.
Jón Atli Kristjánsson
Höfundur er hagfræðingur.
Á ÞESSUM degi, 27. apríl, fyrir
sextíu árum, þegar lýðveldið unga
var enn að slíta barnsskónum, hittust
nokkrir einstaklingar í I. kennslu-
stofu Háskóla Íslands í þeim erinda-
gjörðum að stofna „félag íslenzku-
fræðinga", eins og það er nefnt í
fyrstu fundabók Félags íslenskra
fræða. Bjarni Vil-
hjálmsson setti fundinn
og skipaði Kristján
Eldjárn fundarstjóra,
en Árna Kristjánsson
fundarritara. Málshefj-
andi var Ásgeir Blöndal
Magnússon. Gerði hann
nokkra grein fyrir til-
gangi þessa félags, ef
stofnað yrði, og drap á
helstu verkefni sem
biðu þess: í fyrsta lagi
að vinna að vexti og við-
gangi íslenskra fræða
og í öðru lagi að tryggja
rétt félagsmanna og gæta hagsmuna
þeirra. Frá þessum upphafsfundi
segir síðan í Fundabók félagsins:
Nokkrar umræður urðu um málið
fram og aftur og voru allir ræðumenn
þess mjög fýsandi að félag þetta yrði
stofnað. Var þá tillaga fundarboð-
enda um félagsstofnunina borin upp
og samþykkt með samhljóða atkvæð-
um allra fundarmanna.
Í lok fundarins var kosin nefnd til
að fjalla um uppkast að lögum félags-
ins. Hana skipuðu Jón Jóhannesson,
Kristján Eldjárn og Árni Krist-
jánsson.
Tveim vikum síðar var á sama stað
efnt til „framhaldsstofnfundar fé-
lagsskapar um íslenzk fræði". Þar
spunnust nokkrar umræður um nafn
félagsins. Lagt hafði verið til að fé-
lagið héti „Saga og tunga". „Mætti
það nafn þegar miklum andblæstri,"
segir í Fundabók. Var þá leitað til-
lagna um önnur nöfn, og kom hin
fyrsta frá Helga Halldórssyni sem
lagði til að félagið héti „Félag ís-
lenzkufræðinga". Það hlaut heldur
ekki mikinn hljómgrunn; „var því
einkum fundið til foráttu að þeim sem
hefðu Íslandssögu að sérgrein mundi
þykja gengið fram hjá sér með þeirri
nafngift." Þá kom fram „miðlunar-
uppástunga" frá Bjarna Vilhjálms-
syni og Jóhannesi Halldórssyni, að
nafnið yrði: Félagið „Íslenzk fræði".
„Létu flutningsmenn þess þó getið,
að þeir væru engan veginn ánægðir
með nafnið, en það hefði þó þann kost
að engum gæti fundizt fram hjá sér
gengið" (úr Fundabók).
Þriðja uppástungan
kom frá Ólafi Briem
þess efnis að félagið
héti Félag íslenzkra
fræða. Síðan segir í
Fundabók:
Eftir allmikið þóf
fram og aftur dró Helgi
Halldórsson sína tillögu
til baka, en hinar voru
bornar undir atkvæði.
Var þá fyrst borin fram
tillaga Bjarna Vil-
hjálmssonar og Jóhann-
esar Halldórssonar og
féll hún með jöfnum atkvæðum ... en
tillaga Ólafs Briem var samþykkt
með 6 atkv. gegn 3.
Á þessum síðari stofnfundi var að
lokum kosin fyrsta stjórn félagsins.
Ásgeir Blöndal Magnússon var kjör-
inn formaður, Árni Kristjánsson rit-
ari og Helgi Halldórsson gjaldkeri.
Félag íslenskra fræða er enn í fullu
fjöri og ber aldurinn vel þrátt fyrir
árin sextíu. Félagið er ávallt trútt
uppruna sínum, en hlutverk þess hef-
ur þó aðeins breyst í áranna rás. Það
er varla lengur réttinda- og hags-
munasamtök fyrir félagsmenn; með
breyttum tímum hafa aðrir tekið að
sér það hlutverk. Nú er tilgangur fé-
lagsins fyrst og fremst sá að skapa
vettvang fyrir fræðilega umræðu,
eða eins og segir í 2. gr. núgildandi
laga: „að efla íslensk fræði og efna til
skoðanaskipta og samvinnu um þau
úrlausnarefni sem fyrir liggja hverju
sinni." Þetta hefur félagið jafnan í
heiðri, og heldur sín kunnu og sígildu
rannsóknarkvöld reglulega yfir vetr-
armánuðina.
Á aðalfundi FÍF, 6. október síðast-
liðinn, tók ný stjórn við taumunum. Á
undanförnum mánuðum hefur hún
kappkostað að bæta og efla þá þætti
er lúta að innviðum og innra starfi fé-
lagsins, og með því treyst stoðirnar.
Strax var hafist handa við að endur-
skoða lög félagsins, sem voru orðin
úrelt og ekki í takt við núverandi
hlutverk og starfsemi félagsins. Ný
lög voru síðan samþykkt á aðalfundi
félagsins, 29. mars sl. Þá hefur
stjórnin lagt kapp á að bæta við nýj-
um félagsmönnum. Skráðir félagar
eru nú ríflega 300 talsins.
Sex rannsóknarkvöld voru haldin í
vetur. Þau voru öll vel sótt, og spunn-
ust fjörugar umræður eftir hvern
fyrirlestur. Lögð var áhersla á að
sýna hversu margvísleg viðfangsefni
íslenskra fræðimanna eru, og var
ungu fólki einkum gefið tækifæri.
Á hugvísindaþingi sem haldið var í
Háskóla Íslands dagana 9.–10. mars
sl. stóð félagið fyrir afmælismálstofu.
Þar fluttu erindi Daisy L. Neijmann,
sem gegnir stöðu lektors í íslensku
við University College í London,
Helgi Skúli Kjartansson, prófessor í
sagnfræði við Kennaraháskóla Ís-
lands, og Höskuldur Þráinsson, pró-
fessor í málfræði við Háskóla Ís-
lands. Málstofan heppnaðist afar vel,
enda erindin áhugaverð, og áheyr-
endur létu sig heldur ekki vanta.
Í dag býður stjórn Félags ís-
lenskra fræða félagsmönnum og öðr-
um velunnurum til afmælisfagnaðar í
Skólabæ við Suðurgötu kl. 17.15. Þar
verður m.a. kynnt nýtt merki félags-
ins og ný heimasíða tekin formlega í
notkun.
Félag íslenskra fræða 60 ára
Félag íslenskra fræða ber ald-
urinn vel að mati Þórða Inga
Guðjónssonar
» Stjórnin hefur lagtkapp á að bæta við
nýjum félagsmönnum.
Skráðir félagar eru nú
ríflega 300 talsins.
Þórður Ingi Guðjónsson
Höfundur er íslenskufræðingur og
formaður Félags íslenskra fræða.
KONUR, nú er lag til að kjósa
konu sem forsætisráðherra. Ég
vona að við séum jafn víðsýnar og
áræðnar og árið
1980 þegar við kus-
um Vigdísi Finn-
bogadóttur til for-
seta. Við getum ekki
enn á ný látið karla
um að stjórna land-
inu. Þeir hafa gert
það undanfarin ell-
efu hundruð ár og við verðum að
láta til skarar skríða og taka sjálfar
við.
Konur, eftir tólf ára stjórnarsetu
ætti næstum því allt að vera í himna-
lagi. En er það svo? Ég vona að kon-
ur svari þessari spurningu sjálfar
og láti ekki blekkjast af þessum nýju
loforðalistum stjórnarmanna sem
munu kosta okkur um 400 milljarða
ef allt verður efnt sem gera á. Okk-
ur er talin trú um að allir hafi það
afar gott á Íslandi. En það eru bið-
listar víða í kerfinu og það vantar
um 400 hjúkrunarrými sem sam-
svarar eins og einu hóteli. Börn og
geðsjúkir bíða eftir greiningu og
plássi mánuðum saman. Við erum
ein ríkasta þjóð heims en samt eru
velferðarmálin ekki í góðu lagi eftir
sextán ára hægri stjórn. Hvers
vegna ætli svo sé? Jú, forgangsröð-
unin er ekki betri en þetta. Pen-
ingaöflin, einkavæðingin og stór-
iðjan ganga fyrir málefnum barna,
aldraðra og öryrkja. Hverjum dett-
ur í hug að fólk geti lifað á 90.000
króna frítekjumarki á mánuði öðr-
um en hægri mönnum. Fátækt er
ekki fólkinu sjálfu að kenna heldur
kerfinu sem samþykkir skamm-
arlega lág laun og bætur. Hvers
vegna ætli það séu til um 5.000 fá-
tæk börn á Íslandi? Svari hver kona
fyrir sig.
Sjálfstæðismenn óttast ekkert
eins mikið og að tapa aftur fyrir
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur. Það
eru karlar sem virðast líta á stjórn-
mál sem einkamál karla og eins kon-
ar kappleik sem ekki má tapa. Kon-
ur líta á stjórnmál sem tæki til að
koma góðu til leiðar, til að koma á
jafnvægi í velferðarmálum og að
hver einstaklingur fái að njóta sín.
Konur eiga að treysta konum til
að annast þjóðmálin. Konur hafa
alla tíð þurft að berjast fyrir til-
verurétti sínum og nú er lag til að
jafna hlut kvenna með því að kjósa
konu sem forsætisráðherra.
Konur, nú er lag
Eftir Kolbrúnu S. Ingólfsdóttur
Höfundur er lífeindafræðingur
og sagnfræðingur.
HEILBRIGÐISÞJÓNUSTA á Íslandi er góð en hún er því miður ekki
lengur fyrir alla. Stefna ríkisstjórnarinnar hefur leitt til þess að heilu hóp-
arnir hafa orðið útundan á undanförnum 12 árum, ýmist vegna ungs ald-
urs, elli eða af fjárhagsástæðum. Tekjulágt fólk hefur ekki lengur efni á
því að leita læknis eða kaupa lyf, nær 400 aldraðir eru á bið-
lista eftir hjúkrunarrými og 170 börn og unglingar bíða á
barna- og unglingageðdeild. Það er líka sláandi að þúsundir
barna fara ekki til tannlæknis árum saman.
16,8 milljarðar beint úr buddu sjúklinga
Á síðustu árum hefur gjaldtaka í heilbrigðisþjónustunni
aukist mikið á sama tíma og kjör þerra sem verst eru settir
hafa versnað. Á árinu 2005 greiddu sjúklingar og þeir sem
urðu fyrir slysum 16,8 milljarða króna „beint úr buddunni“ fyrir heilbrigð-
isþjónustu. Heilbrigðiskerfið allt kostaði 96,3 milljarða króna á sama ári og
því var hlutur sjúklinga 17,5%. Árið 1980 var hann aðeins 11,8%. Ef það
hlutfall hefði haldist óbreytt hefði reikningurinn sem heimili sjúklinga
þurftu að greiða árið 2005, verið 5,5 milljörðum lægri. Það sem svíður mest
er há gjaldtaka fyrir fyrirbyggjandi aðgerðir eins og krabbameinsleit,
kostnaður vegna slysa og komugjöld á heilsugæsluna. Þessu þarf að
breyta.
Eitt heilbrigðiskrefi fyrir alla
Góð heilbrigðisþjónusta fyrir alla er órjúfanlegur hluti af velferðarsam-
félaginu og sjálfsögð mannréttindi. Vinstri græn kynntu nýlega áætlun
gegn vaxandi misrétti í samfélaginu og þar eru heilbrigðismálin ofarlega á
blaði. Fáum við til þess stuðning munum við draga markvisst úr hlutdeild
sjúklinga í heilbrigðisþjónustunni. Við munum setja í forgang að fella nið-
ur komugjöld á heilsugæslustöðvar og endurskoða alla gjaldtöku með það
fyrir augum að draga úr henni og aflétta með öllu gjaldtöku af tekjulitlu
fólki.
Við lítum líka til andlegrar heilsu, ekki síður en hinnar líkamlegu. Við
ætlum okkur að tryggja hnökralausan rekstur BUGL til langframa og út-
rýma biðlistum eftir sálfræði- og geðlæknaþjónustu fyrir börn og ung-
menni. Í því felst m.a. að niðurgreiða sálfræðiþjónustu á sama hátt og þjón-
ustu geðlækna.
Tannviðgerðir aftur inn í tryggingakerfið
Sérfræðingar hafa bent á að efnahagur foreldra ræður miklu um hvort
börn fara til tannlæknis en tannheilsu barna í öllum aldurshópum hefur
hrakað frá árinu 1998 þegar skólatannlækningum var hætt af „samkeppn-
isástæðum“. Endurgreiðslur TR vegna tannlækninga barna eru ekki nema
brot af því sem þær eiga að vera, vegna þess að enginn samningur hefur
verið í gildi við tannlækna árum saman.
Þingmenn VG hafa margoft lagt fram frumvarp um að öll börn og ung-
menni fái ókeypis tannvernd og almennar tannviðgerðir til 20 ára aldurs.
Þar er einnig gert ráð fyrir því að almennar tannviðgerðir og tann-
hreinsun aldraðra og öryrkja verði viðurkenndur hluti heilbrigðisþjónust-
unnar.
Stefna okkar vinstri grænna í heilbrigðismálum hefur mikinn hljóm-
grunn. Í könnun sl. vetur kom fram að þjóðin vill ekki einkavæðingu eða
tvöfalt kerfi í heilbrigðismálum heldur vill mikill meirihluti að heilbrigð-
iskerfið sé hluti af samneyslunni: eitt kerfi fyrir alla, enga efnahagslega
þröskulda. Viljum við halda áfram á braut aukinnar gjaldtöku sjúklinga í
heilbrigðiskerfinu eða viljum við snúa þróuninni við og tryggja öllum góða
heilbrigðisþjónustu óháð efnahag?
Um það verður kosið 12. maí.
Heilbrigði óháð efnahag
Eftir Álfheiði Ingadóttur
Höfundur skipar 2. sæti á V-lista í Reykjavíkurkjördæmi suður.