Morgunblaðið - 27.04.2007, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2007 29
arríki að Atlantshafsbandalaginu á sama svæði,“
segir m.a. í yfirlýsingunni.
Kveðið er á um að efna beri til samstarfs á svið-
um þar sem unnt er að ná fram samlegð báðum til
hagsbóta með þeim viðbúnaði sem nú er til staðar
og á raunhæfan hátt. Efnt verður til samráð emb-
ættismanna á hálfs árs fresti um mál sem varða
gagnkvæma hagsmuni á sviði öryggis- og varn-
armála og almannavarna. Þá fara fram kerf-
isbundin upplýsingaskipti og Danmörk mun leit-
ast við að leggja skerf til þjálfunar íslensks,
borgarlegs starfsliðs á tilteknum sviðum.
Jafnframt á að kanna þann kost að efla enn
frekar samstarf um almannavarnir á sviði við-
bragða við neyðarástandi sem ógnar öryggi borg-
aranna. Ennfremur ætla ríkin að kanna hvort
unnt sé að auka samstarf landanna um framlag
þeirra til fjölþjóðlegra aðgerða og æfinga, jafnt
borgaralegra sem hernaðarlegra. Meðal slíkra
kosta gæti verið samstarf sem felst í aðgerðum á
vettvangi NATO, hugsanleg sameiginleg þjálfun
o.fl.
Þátttaka í borgaralegri og
hernaðarlegri þjálfun
Í yfirlýsingunni segir ennfremur: „Ísland og
Danmörk munu kanna með virkum hætti tæki-
færi til gagnkvæmra heimsókna og þátttöku í
borgaralegri og hernaðarlegri þjálfun og æfing-
um með t.d. dönskum og íslenskum flugvélum,
þyrlum, her- og varðskipum og sérsveitum innan
vébanda Atlantshafsbandalagsins.“ Í lokaákvæði
yfirlýsingarinnar er fjallað um kostnað vegna
samstarfsins en þar segir: „Ísland mun veita
dönsku starfsliði og starfsemi, sem tengist sam-
starfsverkefnum á íslensku yfirráðasvæði sem
samkomulag er um, stuðning viðtökuríkis. Um-
fang og eðli þess stuðnings viðtökuríkis sem Ís-
land skal veita ber að ákveða í hverju tilviki fyrir
sig áður en samstarfsverkefnin eru leyst af hendi.
Ísland mun bera áður umsaminn kostnað vegna
staðsetningar liðsmanna, kosts og nauðsynlegs
stuðnings á landi í tengslum við nýtingu Dana á
mannvirkjum á Keflavíkurflugvelli.“
Ennfremur er þar eftirfarandi ákvæði um
skipulagningu og aðgerðir: „Markmið aðilanna er
að efla samstarf um skipulagningu og um aðgerð-
ir flugsveita, sjóhers og landhelgisgæslu á Íslandi
og hafsvæðinu umhverfis Ísland.“
Kostnaður Íslands
Í umfjöllun um kostnað segir orðrétt: Íslensk
stjórnvöld munu veita norsku starfsliði og starf-
semi, sem tengist samstarfsverkefnum á íslensku
yfirráðasvæði sem eru grundvölluð á þessu sam-
komulagi, stuðning viðtökuríkis. Ísland mun bera
kostnað vegna staðsetningar liðsmanna, kosts og
nauðsynlegs stuðnings á landi og vegna notkunar
aðstöðu í Keflavíkurstöðinni. Semja ber um um-
fang og eðli veitts stuðnings áður en viðkomandi
verkefni er leyst.“
Í 5. lið samkomulagsins segir ennfremur:
„Hvor aðili um sig skal bera þann kostnað sem
tengist eigin starfsemi samkvæmt þessu sam-
komulagi, nema því aðeins að aðilarnir verði ein-
huga um annað eða að annað leiði af þessu sam-
komulagi eða tæknilegum samningum sem eru
grundvallaðir á því. Í þessu samkomulagi er ekki
fjallað um yfirfærslu fjár milli aðilanna.“
Samráð um öryggis- og varnarmál
og almannavarnir
Samkomulagið við Dani er birt sem sameig-
inleg yfirlýsing landanna um samstarf í víðari
skilningi um öryggis- og varnarmál og almanna-
varnir. Lýst er yfir að ríkin staðfesti pólitískan
vilja til þess að eiga samráð um öryggis- og varn-
armál og almannavarnir á N-Atlantshafssvæðinu,
ásamt því að samræma slík mál og eiga samstarf
um þau. Er þetta gert með stoð í Norður-
Atlantshafssamningnum, aðild landanna að
NATO.
„Markmið okkar er, með sameiginlega hags-
muni okkar á Norður-Atlantshafssvæðinu í huga,
að stuðla að varanlegum stöðugleika og öryggi á
því svæði. Gæta ber þessara sameiginlegu hags-
muna með auknu samstarfi milli landa okkar sem
verður þróað enn frekar í félagi við önnur aðild-
„Aðilarnir hyggjast auka, að teknu tilliti til
sameiginlegra þarfa, tækifæri til heimsókna og
æfinga og til að stunda annars konar varn-
arstarfsemi, meðal annars með tilstyrk sérsveita,
her- og varðskipa og norskra orrustuflugvéla og
eftirlitsflugvéla á Íslandi og í íslenskri loft- og
landhelgi,“ segir um varnarsamstarf í sam-
komulaginu.
skiptis í Noregi og á Íslandi. Skipst verður á upp-
lýsingum og ætla löndin að efla tengsl milli lög-
reglu- og öryggismálayfirvalda sinna. Þá hyggst
Noregur leggja sitt af mörkum til menntunar og
þjálfunar íslensks starfsliðs, m.a. á sviði flugeft-
irlits og stjórnunar. Einnig er í samkomulaginu
kveðið á um upplýsingaskipti varðandi eftirlit
með skipaferðum, leitar- og björgunarþjónustu.
rlýsing Íslands og Danmerkur um öryggis- og varnarmál voru undirrituð í Osló í gær
rf um öryggi, eftirlit og varnir
SCANPIX
egs, og Valgerður Sverrisdóttir utanríkisráðherra undirrituðu í gær samkomulag milli landanna.
INGIBJÖRG
Sólrún Gísla-
dóttir, formaður
Samfylking-
arinnar, segir
samkomulag
sem nú er í höfn
við bæði Norð-
menn og Dani
um samstarf í
öryggis- og varnarmálum eðlilegt í
ljósi stöðu mála við norðanvert
Atlantshafið eftir að bandaríski
herinn fór með sitt lið frá Íslandi.
„Við í Samfylkingunni sögðum
þá að við teldum að það ætti að
taka þá þegar upp viðræður við
grannþjóðirnar við norðanvert
Atlantshafið, við Norðmenn, Dani,
Breta og Kanadamenn, um hvern-
ig eftirliti og vörnum á Norður-
Atlantshafinu væri best fyrir kom-
ið.
Allir þessir aðilar eiga hér hags-
muna að gæta. Við hljótum að
fagna því að það skuli hafa verið
gert. En það felur þá líka í sér
viðurkenningu á því, að ekki fólust
nægilegar varnir fyrir Ísland í tví-
hliða varnarsamningnum við
Bandaríkin. Það er andstætt því
sem ráðherrarnir héldu fram þeg-
ar hann var gerður,“ segir hún.
Miklir hagsmunir í húfi vegna
vaxandi olíu- og gasflutninga
Ingibjörg Sólrún segir um sam-
komulagið við Norðmenn að hún
líti svo á að mjög eðlilegt sé að
gera samkomulag við Noreg.
Norðmenn eigi mikilla hagsmuna
að gæta á þessu svæði vegna mik-
illa og vaxandi skipaflutninga
meðfram Íslandi með olíu og gas
frá Barentshafi. „Það skiptir þá
auðvitað máli að geta fylgst með
þessum flutningum og það skiptir
okkur máli að reyna að koma í veg
fyrir að þarna verði óhöpp, því
það gæti haft í för með sér mikinn
umhverfisskaða á okkar haf-
svæði,“ segir hún.
Ingibjörg Sólrún segir einnig að
svo virðist sem samningurinn sé
tiltölulega opinn og menn hljóti að
meta hvernig staðið verði að fram-
kvæmd hans eftir því sem mál
þróast á næstunni.
Berum þann kostnað
sem fellur í okkar hlut
Spurð um aukinn kostnað Ís-
lendinga vegna öryggis- og varn-
armála skv. samningunum segist
Ingibjörg Sólrún ekki telja óeðli-
legt að Íslendingar taki á sig
kostnað.
„Við berum þann kostnað sem í
okkar hlut fellur og við getum
ekkert verið undanþegin því frek-
ar en aðrar fullvalda þjóðir, ef við
teljum nauðsynlegt að vera með
einhvern viðbúnað,“ segir hún.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
Eðlilegt
samkomulag
STEINGRÍMUR
J. Sigfússon, for-
maður Vinstri-
hreyfingarinnar-
græns framboðs,
gerir alvarlegar
athugasemdir við
vilyrði um aukinn
kostnað, sem Ís-
land muni bera í
samkomulagi við Norðmenn og sam-
starfsyfirlýsingu við Dani um örygg-
ismál. Þá gerir hann athugasemdir
við heimildir sem virðist standa til að
veita nágrönnum Íslendinga til um-
svifa hér á landi og í lögsögu Íslands.
Þetta kemur fram í bókun sem
Steingrímur lagði fram á fundi utan-
ríkismálanefndar Alþingis í vikunni
þar sem samkomulag við Noreg og
Danmörku var kynnt.
Í bókuninni segist Steingrímur að
sjálfsögðu vera því fylgjandi að við
ræktum gott samband við frænd- og
grannþjóðir okkar Norðmenn og
Dani eins og hinar vestnorrænu og
norrænu þjóðirnar. Öðru máli gegni
um margt í samkomulaginu við Nor-
eg á sviði öryggismála, varnarmála
og viðbúnaðar og yfirlýsingu um svip-
aða hluti með Dönum.
Segist Steingrímur gera alvarlegar
athugasemdir við og hafa fyrirvara á
um öll vilyrði sem gefin séu um auk-
inn kostnað sem Ísland muni bera í
samkomulaginu við Norðmenn ann-
ars vegar og samstarfsyfirlýsingu við
Dani hins vegar. „Ekkert liggur fyrir
um að réttlætanlegt sé, né að það
þjóni hagsmunum Íslendinga, að fara
að halda uppi erlendum herjum eða
aðilum við óþarfar og jafnvel var-
hugaverðar heræfingar á íslensku yf-
irráðasvæði og bera af því umtals-
verðan kostnað.
Við blasir að spyrja hvort slíkum
fjármunum væri ekki betur varið í að
efla okkar eigin borgaralegu gæslu-
og björgunarstarfsemi. Aukið sam-
krull borgaralegra og hernaðarlegra
þátta, sem greinilega er verið að
boða, er afar varhugavert. Því má
undir engum kringumstæðum
gleyma að Landhelgisgæslan ís-
lenska er ekki her heldur borg-
aralegur gæslu-, eftirlits- og björg-
unaraðili.
Þá gerir undirritaður alvarlegar
athugasemdir við heimildir sem virð-
ist standa til að veita nágrönnum
okkar, einkum Norðmönnum, til um-
svifa hér á landi og í lögsögu Íslands
með vísan til þess að þeir eru ekki að-
eins nágrannar og samstarfsaðilar
heldur einnig keppinautar okkar og
gagnaðilar í deilum. Við slíkar að-
stæður hafa Norðmenn oft reynst
býsna harðdrægir í sinni hags-
munagæslu, jafnt þó Íslendingar
ættu í hlut sem aðrir. Norðmenn
munu örugglega hér eftir sem hingað
til reyna að færa út og styrkja áhrifa-
svæði sitt í norðurhöfum og má
benda á reynslu af samskiptum við þá
hvað varðar alþjóðleg hafsvæði eða
smugur, Svalbarða og Jan Mayen
sem dæmi,“ segir Steingrímur í bók-
uninni.
Jafnframt lýsir hann áhyggjum yf-
ir, og setur skýran fyrirvara við, „ef
þessi gjörningur leiðir til þess að inn-
lend starfsemi, einkum Landhelg-
isgæsla, lögregla og björgunarsveitir,
verði síður efld að fjárveitingum,
mannafla og tækjakosti en ella yrði.“
Lýsir Steingrímur sig algerlega
andvígan „hvers kyns heræfing-
arbrölti á Íslandi og á íslensku yf-
irráðasvæði hvort sem Norðmenn,
Danir eða aðrir eiga í hlut. Það er
sjálfsögð stefna af okkar hálfu að
halda öllu slíku og tilheyrandi ónæði,
mengun og mengunarhættu eins
fjarri Íslandi, lofthelgi okkar og efna-
hagslögsögu og kostur er. Allt slíkt
brölt samrýmist illa friðar- og vopn-
leysisarfleifð þjóðarinnar. Það er
mjög miður að nú skuli rokið til og
stafir settir undir slíkt samkomulag
eða yfirlýsingar, jafnvel þó ekki sé
um þjóðréttarskuldbindingar að
ræða, án undangenginnar umræðu í
þjóðfélaginu, stefnumótunar og meiri
aðkomu Alþingis og vandaðri und-
irbúnings almennt.“
Steingrímur J. Sigfússon
Gerir alvar-
legar athuga-
semdir við
kostnað og
heimildir
GUÐJÓN A.
Kristjánsson, for-
maður Frjáls-
lynda flokksins,
gagnrýnir tíma-
setninguna á und-
irritun samning-
anna um samstarf
Íslendinga við
Dani og Norð-
menn í öryggismálum, réttara hefði
verið að bíða þar til úrslit alþing-
iskosninganna 12. maí nk. lægju fyrir.
Guðjón er þó hlynntur norrænu varn-
arsamstarfi og segir flokk sinn hafa
lagt fram tillögu þess efnis fyrir
nokkrum árum.
„Það sem maður hefur við þetta að
athuga núna er að þetta gangi fram
með þessum hætti þegar ríkisstjórnin
á eftir aðeins örfáa daga með það um-
boð sem hún hefur,“ segir Guðjón.
„Ég gagnrýni tímasetninguna og […]
þó að þessi undirbúningsvinna hafi
verið unnin […] finnst mér ekki endi-
lega að taka eigi af skarið, m.t.t. þess
hversu stutt er í það að umboði nú-
verandi ríkisstjórnar ljúki.“
Hann telur samningana hins vegar
eðlilega þróun varnarsamstarfs.
„Ég tel að það hafi verið mjög eðli-
legt að leita til Norðmanna og Dana
um samstarf varðandi umsýsluna og
eftirlit á norðurhöfum. Samstarf sem
við getum byggt á í aðstoð hverjir við
aðra, þar sem Landhelgisgæsla okk-
ar er í samstarfi við hernaðaryfirvöld
þessara þjóða.“
Telur þróunina eðlilega
„Ég tel líka eðlilegt að við veitum
þeim lendingaraðstöðu hér á landi og
annað slíkt ef þeir þurfa á því að
halda vegna eftirlitsstarfanna. Þann-
ig að mér finnst þetta þróun sem er
eðlileg í framhaldi af því að banda-
ríska varnarliðið fór.
Reyndar bentum við á það í Frjáls-
lynda flokknum verulega löngu áður
en varnarliðið fór af landinu að leita
ætti eftir samstarfi við norrænu þjóð-
irnar um eftirlit og öryggismál á
norðurhöfunum.“
Guðjón A. Kristjánsson
Gagnrýnir
tímasetninguna
öfum
mjög hratt
a hefur
trúlega
tíma,“
Valgerður
dóttir ut-
ráðherra
ndirritun
mulags
gar og
gær um
r- og ör-
m.
þýðing-
að með
eiginlega
á Norð-
l fram-
ála um
saman og
muni sé að
sé að
þar sem
ð í smáat-
gur. Hins
r sam-
um
ættis-
remst um
álfun og
ðargæslu
reiknað
ngum
ta,“ segir
aukna
vinnslu og
vegna er
á starf-
Norður-
ti er þetta
líka umhverfismál,“ segir Val-
gerður.
Skv. samkomulaginu geta her-
þotur komið til æfinga á Íslandi
en Valgerður segir að ekki hafi
verið ákveðið hvenær æfingar á
Keflavíkurflugvelli hefjast og því
sé ekki hægt að segja til um hve-
nær samstarfið verður sýnilegt
hér á landi en áhuginn sé fyrir
hendi. Að sögn Valgerðar verður
öryggissvæðið á Keflavík-
urflugvelli tilbúið í sumar.
Valgerður segir ekki liggja fyrir
hversu mikinn kostnað Ísland mun
bera vegna þessa samstarfs en
hún segir eðlilegt að Íslendingar
kosti meiru til vegna eigin varna
og öryggismála. „Þeir tímar kalda
stríðsins eru liðnir að við sitjum
bara með hendur í skauti og aðrir
sjái um okkur. Við þurfum að
leggja eitthvað af mörkum,“ segir
hún.
„Við þurfum líka að sjálfsögðu
að styrkja Landhelgisgæsluna eins
og verið er að gera. Þetta [sam-
komulag] þýðir ekki að aðrir séu
að taka slík verkefni að sér.“
Valgerður segir að meginmun-
urinn á varnarsamningnum við
Bandaríkin og á samkomulaginu
sem nú hefur verið gert við Norð-
menn og Dani sé sá að samning-
arnir við Noreg og Danmörku
fjalli um samstarf á friðartímum.
r
g sýn
ggis-
l-
æðinu