Morgunblaðið - 17.06.2007, Blaðsíða 30

lífshlaup
30 SUNNUDAGUR 17. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
verður að vera tilbúinn að leggja
eitthvað á sig. Og fylgja hlutunum
fast eftir. Aðeins þannig miðar
manni eitthvað.“
Starfinu hjá Alþjóðabankanum
fylgdu mikil ferðalög. Hún nefnir
Rúmeníu, Bosníu-Herzegóvínu,
Lettland og Georgíu og segir mjög
svo þroskandi að kynnast blöndu
ólíkra menningarheima. Og vinna
við bók hennar um fiskveiðistjórn-
un, sem Alþjóðabankinn gaf síðar
út, leiddi hana til Rómar, þar sem
Alþjóðamatvæla- og landbún-
aðarstofnunin er.
„Róm er stórkostleg borg. Þessi
forna saga höfðaði mjög sterkt til
mín. En þegar ég kom síðar til Sa-
rajevo í Bosníu-Herzegóvínu og sá
kúlnagötin í veggjunum og hand-
sprengjuskemmdirnar í götunum;
þau voru fyllt upp með bleiku efni
og kölluð Sarajevórósir, þá hafði
það mun sterkari áhrif á mig. Ég
var komin í sviðsmynd sem ég
hafði fylgzt með í fréttunum. Þessi
hughrif eru eiginlega ólýsanleg,
þetta snertir mann á svo sérstakan
hátt.“
Hún verður hugsi og lítur út um
gluggann. Segir svo: „Hvað við Ís-
lendingar eigum gott að búa við
þetta góða umhverfi.“
Nálægðin kippti henni
niður á jörðina
En starfið hjá Alþjóðabankanum
tók enda. – Af hverju?
„Það voru börnin fyrst og
fremst. Dóttirin var komin á þrett-
ánda ár og við höfðum alltaf talað
um að flytja heim. Sjálf kynntist
ég ekki öfum mínum eða ömmum
og við vildum ekki að börnin okkar
misstu af því að þekkja og upplifa
sig sem hluta af fjölskyldunni sinni
á Íslandi. Sonur okkar var fimm
ára, þegar við fluttum heim, og í
hans huga var það engin spurning,
að við áttum stærstu fjölskyldu á
Íslandi.
Ég kom heim í boði utanrík-
isráðuneytisins haustið 2001 í sam-
bandi við kynningu á bókinni um
fiskveiðistjórnun, sem ég skrifaði
með styrk ráðuneytisins, og þá
notaði ég tækifærið og sótti um
starf forstöðumanns nýrrar stofn-
unar hjá Reykjavíkurborg; Um-
hverfis- og heilbrigðisstofu. Mér
var kippt í tvö eða þrjú viðtöl og
bauðst að heilsa upp á borgarstjór-
ann Ingibjörgu Sólrúnu Gísladótt-
ur. Ég átti satt að segja alls ekki
von á því að mér yrði boðin staðan
en það varð. Þá var það alvaran,
ekki bara vangaveltur um hugs-
anlegan heimflutning. Við urðum
að hrökkva eða stökkva. Og við
stukkum.“
Nú var það hún sem var á
grænni grein atvinnulega, en
Magnús Karl kom heim í nokkra
óvissu. Það rættist þó fljótt úr hjá
honum og nú starfar hann sem
læknir við rannsóknir í blóðmeina-
fræði hjá Landspítalanum.
– Hvernig var heimkoman?
„Börnin lentu strax á fótunum á
Íslandi en ætli við hjónin höfum
ekki verið ár að melta breyt-
inguna.“
– Viðbrigði að koma úr al-
þjóðlegu starfi?
„Eftir á að hyggja finnst mér
erfitt að setja fingur á það af
hverju heimflutningurinn var að
ýmsu leyti erfiður. Almennt séð er
það kannski af því að maður er að
koma til baka. Ævintýrið er búið.
Það fylgir því ákveðin friðsæld að
búa erlendis, vera gestur í öðru
landi og þurfa bara að sinna sinni
kjarnafjölskyldu. Mér fannst mikið
ævintýri að flytja út; selja íbúð og
bíl, losa mig við sem mest og flytja
úr landi, finna hreyfanleikann og
frelsið. Eftir þessa búferlaflutn-
inga vekja fullfermd gámaskip enn
með mér rómantískar frels-
istilfinningar. Svo er flutt heim
aftur og það kemur eitthvað svo á
óvart að þurfa að aðlagast. Heim-
koman virkar dálítið endanleg og
maður saknar þess góða úti og
gleymir hinu. En þetta er bara
tímabil sem þarf að ganga í gegn-
um. Ég, eins og aðrir, áttaði mig á
því, að það er svo ljómandi gott að
búa á Íslandi.“
Ellý Katrín kom til starfa hjá
Reykjavíkurborg í janúar 2002 og
fékk það verkefni að sameina um-
hverfismálin í eina stofu, sem hún
segir hafa verið býsna krefjandi
verkefni, sem þó leystist farsæl-
lega.
„Hjá Alþjóðabankanum vorum
við 130 lögfræðingar í deildinni
sem ég starfaði í og þar réð mikil
atvinnumennska ríkjum. Starfs-
metnaðurinn er ekkert síðri í
Reykjavík, þótt samskiptin séu
öðru vísi og allt minna í sniðum.
Úti fékk ég mín verkefni, vann
mína vinnu og skilaði minni
skýrslu eða gekk frá mínum samn-
ingi, en var á alþjóðastiginu fjarri
öllum beinum framkvæmdum. Hér
var bara hringt og sagt: Það vant-
ar betri lýsingu á þessa styttu.
Eða: Af hverju hirðið þið þessa
baklóð ekki betur? Þessi nálægð er
ákaflega holl og hún kippti mér
niður á jörðina.
Stjórnandastarfið var líka nýtt.
Allt í einu fannst mér ég gera allt
og ekki neitt. Ég var alltaf að tala
við fólk og mér fannst ég ekki
skila neinu áþreifanlegu frá mér.
Það tók mig tíma að skilja hvernig
í hlutunum lá. Þetta er eins og að
vera með marga bolta á lofti í einu
og málið er að láta þá alla ganga,
hreyfa við málunum og þoka þeim
áleiðis í rétta átt.
Og svo er starfið ekki hvað sízt
að skapa jarðveg fyrir umræðu.
Tökum til dæmis svifrykið sem
varð að miklu fjölmiðlamáli í vetur.
Með upplýsingum og fræðslu var
búið að undirbúa jarðveginn fyrir
eins konar vitundarvakningu; svif-
rykið varð á allra vörum. Þar með
sköpuðust aðstæður og vilji til
þess að forgangsraða fjármunum
til aðgerða gegn svifryki. Á því
hefði verið lítill skilningur, ef ekki
hefði verið búið að kveikja í fólki.“
Ellý Katrín Guðmundsdóttir er
nú komin á landsvísu, því hún tók
við forstjórastarfi Umhverfisstofn-
unar í byrjun apríl sl. „Það er góð
reynsla fyrir þetta starf að hafa
unnið bæði í alþjóðlegu umhverfi
og á sveitarstjórnarstiginu. Mér
finnst reynsla á sveitarstjórn-
arstigi oft vanmetin, ég vil hampa
þeirri reynslu sem þar fæst.“
Veiðar og vitundarvakning
– Hefurðu skotið hreindýr?
Hún horfir hissa á mig. „ Nei,
ég hef aldrei skotið hreindýr. Satt
að segja hef ég aldrei drepið
stærra dýr en húsflugu og það hef
ég ekki gert síðan ég var krakki.
En mér finnst gott að borða
hreindýrakjöt, líka rjúpu og svart-
fugl. Ég er bara enginn veiðimað-
ur í mér.“
Segir yfirveiðistjóri landsins! Ég
söðla um; fer frá veiðunum yfir í
vitundarvakningu þjóðarinnar í
umhverfismálum. Það er ekkert
hik á Ellý Katrínu Guðmunds-
dóttur þar.
„Stærsta vitundarvakning und-
anfarið hefur með loftslagsbreyt-
ingar að gera. Mér verður oft
hugsað til þess að þegar ég var að
alast upp, mátti ganga að einni
fiskifrétt vísri í hverjum frétta-
tíma. Nú eru færri fréttir um fisk
en fleiri um umhverfismál. Sá
málaflokkur hefur stækkað. Og
orðið víðfeðmari. Nú tölum við um
samgöngur sem umhverfismál.
Hjá Reykjavíkurborg notuðum
við ákveðna umhverfisvísa til að
taka púlsinn á þróun umhverf-
ismála í borginni. Þeir gáfu skýrar
vísbendingar um það, að umhverfi
borgarinnar stafar helzt ógn af
samgöngum; útblæstri frá bílum,
ryki vegna nagladekkja, svo ekki
sé talað um allt það land sem við
þurfum að leggja undir samgöngu-
mannvirki. Fólk verður stöðugt
meðvitaðra um umhverfi sitt og
samgöngur hafa í síauknum mæli
færzt yfir til umhverfissviðsins.“
Er Ellý Katrín Guðmundsdóttir
umhverfisvæn?
„Við reynum að hafa umhverf-
ismálin til hliðsjónar í okkar lífi.
Við eigum einn umhverfisvænan
bíl og við hjólum og göngum mik-
ið. Við reynum að kaupa sem end-
ingarbezta hluti, við flokkum úr-
gang, notum sparperur og reynum
að hafa umhverfismál að leiðarljósi
við innkaup og neyzlu heimilisins.
Ég tel mig geta sagt af eigin
reynslu, að lífið verður heilsu-
samlegra, skemmtilegra og ódýr-
ara þegar umhverfismálin fá að
hafa áhrif á það.“
– Erum við Íslendingar almennt
á réttu róli í umhverfismálum?
„Umhverfismál eru klárlega bú-
in að stimpla sig inn sem alvöru-
málaflokkur hér á landi og það
finnst mér vera stór áfangi. Það er
mikilvægt að menn nái í umhverf-
ismálaumræðunni að horfa heild-
rænt á málin. Sjálfbær þróun var
kjarninn í skilaboðum Ríóráðstefn-
unnar árið 1992. Því er oft haldið
fram að það sé loðið og óskilj-
anlegt hugtak. Ég tel að umræðan
um umhverfismál hafi að vissu
leyti liðið fyrir ógegnsæ og illskilj-
anleg hugtök. Þetta á til dæmis við
um hugtakið Staðardagskrá 21,
sem stendur fyrir stefnumótun
sveitarfélaga til sjálfbærs sam-
félags. Sjálfbær þróun snýst um
Ógleymanleg ferð Ellý Katrín Guðmundsdóttir og Magnús Karl Magnússon með soninn Guðmund við Kringilsá í júlí í fyrra.
Á góðum degi 17. maí 1997 útskrifaðist Ellý Katrín Guðmundsdóttir frá
University of Wisconsin með meistaragráðu í lögum. Börnin hennar; Ingi-
björg (f. 1989) og Guðmundur (f. 1996) eru með á myndinni. „Ég man ennþá
hvað ég var alsæl með þennan pakka.“
Í HNOTSKURN
» Umhverfisstofnun varð til2003, þegar sameinuð voru
Hollustuvernd ríkisins, Nátt-
úruvernd ríkisins, Veiðistjóra-
embætti, hreindýraráð, dýra-
verndarráð og villidýranefnd.
» Ellý Katrín Guðmunds-dóttir er annar forstjóri
Umhverfisstofnunar. Hún tók
við af Davíð Egilsyni.
» Umhverfisstofnun er tilhúsa á Suðurlandsbraut
24.