Morgunblaðið - 22.07.2007, Blaðsíða 22

daglegt líf
22 SUNNUDAGUR 22. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Oddnýju Helgadóttur
oddnyh@mbl.is
Það er fágað að bíða í röð ogdýrlegt að vera kurteis,“er slagorð kurteisisher-ferðar sem nú er rekin í
Beijing.
Íbúar borgarinnar hafa í gegnum
tíðina verið þekktir að öðru en kurt-
eisi. Til að ráða bót á því er nú reynt
að kenna þeim að brosa á götum úti
og bíða í biðröðum. Hamrað er á því
að hvorki megi hrækja né henda
rusli á víðavangi.
Þessi herferð er liður í aðgerðum
sem kínversk stjórnvöld hafa ráðist
í til að undirbúa Ólympíuleikana
sem haldnir verða í Beijing á næsta
ári. Kínverjar telja þá tækifæri til
að gera borgina að sæmandi höf-
uðborg 21. aldar stórveldis. Allt
kapp er því lagt á að byggja upp,
hreinsa og bæta ímynd borgarinnar.
Vandræðaleg kínska
Kínverska er tvírætt tungumál og
erfitt að þýða hana á önnur tungu-
mál með orðabók. Þó er nokkuð al-
gengt að það sé gert og í Beijing eru
víða skilti með hlægilegum áletrun-
um á ensku. Yfir neyðarútgangi á
Beijing-flugvelli segir „no entry on
peacetime“ (aðgangur bannaður á
friðartímum), og garður tileinkaður
þjóðarbrotum er merktur „racist
park“ (kynþáttahatursgarður). Þá
skolast þýðingar á matseðlum oft til.
T.d. má finna veitingastaði þar sem
boðið upp á rétti á borð við „cor-
rugated iron beef“ (bárujárns-
nautakjöt), „government abuse chic-
ken“ (stjórnvaldsmisnotkunar-kjúk-
lingur), „sauteéd family“
(snöggsteikt fjölskylda) og „instant
jew’s ear fungus“ (fljótlagaður gyð-
ingaeyrnasveppur) og svo mætti
lengi telja. Þetta þykir yfirvöldum
ótækt og sérfræðingar hafa verið
kallaðir til svo uppræta megi þessar
ambögur, sem gjarnan eru kallaðar
„Chinglish“ eða kínska.
Átak og framkvæmdir
Kínversk skólabörn eiga að vera
þjóð sinni til sóma á meðan á leik-
unum stendur og áhersla á ensku-
kennslu er mikil um þessar mundir.
Að sama skapi er börnum kennt um
Ólympíuleikana og próf og ritgerðir
um þá eru algeng.
Þá hefur verið skorin upp herör
gegn rusli og mengun. Loftmengun
í Beijing er tvisvar til þrivar sinnum
meiri en Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunin telur ásættanlegt og eru
íþróttamenn sem keppa á Ólympíu-
leikunum ekki taldir líklegir til af-
reka í borginni þar sem samverk-
andi áhrif mengunar, hita og raka
draga úr getu þeirra. Til þess að
vinna gegn þessu ætla kínversk
stjórnvöld að loka fyrir umferð bíla í
miðborg Beijing á meðan á leikun-
um stendur.
Miðað við veðurfar í Beijing und-
anfarin ár eru helmingslíkur á því
að rigning verði á upphafs- og loka-
degi leikanna. Kínverjar vilja allt til
vinna að heiðskírt verði og því verð-
ur sérstakt efni notað til að fram-
kalla rigningu áður en leikarnir
byrja. Ef þarf verður flugvélum og
loftskeytum auk þess beitt til að
dreifa skýjum.
Á Ólympíuleikunum árið 2004
unnu Kínverjar aðeins fjórum
gullmedalíum færra en Bandaríkja-
menn og vonast þeir til að standa
sig enn betur á næsta ári. Kínversk-
ir íþróttamenn eru í strangri þjálfun
og lagst er gegn því að þeir taki þátt
í auglýsingaherferðum og öðru sem
kynni að dreifa athygli þeirra.
Ráðist hefur verið í miklar bygg-
ingaframkvæmdir til að undirbúa
leikana. Lestir, neðanjarðarlestir og
vegir hafa verið lagðir og gríðar-
stórar byggingar reistar til þess að
hýsa íþróttaviðburði. Aðstaðan er
hafi félagafrelsi og megi gera sam-
eiginlega samninga. Einnig var sett
bann við nauðungarvinnu, barna-
þrælkun og mismunun á vinnustað.
Öll þessi atriði eru fótumtroðin í
Kína. Stéttarfélög eru bönnuð,
vinnutími verkafólks er langur og
oft eru litlar ráðstafanir gerðar til
að tryggja öryggi starfsmanna.
Nauðungarvinna og barnaþrælkun
er algeng.
Útlit er fyrir að Ólympíuleikarnir
muni síst draga úr þessu. Nýlega
flutti BBC fréttir af því að grunur
leiki á að börn séu látin vinna í verk-
smiðjum við að framleiða söluvarn-
ing fyrir leikana.
Samkvæmt félagasamtökunum
Human Rights Watch beinast
hreinsunaraðgerðir í Beijing ekki
einungis að rusli, úrgangi og meng-
un. Þau segja fólk, sem ekki er talið
auka hróður landsins, fjarlægt af
götum borgarinnar. Þannig sé vasa-
þjófum, eiturlyfjaneytendum og
þeim sem stunda vændi stungið í
fangelsi til að koma þeim úr augsýn
erlendra gesta.
Kínversk stjórnvöld hafa löngum
verið gagnrýnd fyrir ritskoðun og
höft á tjáningarfrelsi. M.a. eru viss-
ar netsíður bannaðar og fylgst með
netnotkun. Almennir borgarar eru
hvattir til þess að tilkynna ólöglegt
og ósiðlegt efni til lögreglunnar.
Þá er fréttamönnum bannað að
fjalla um ákveðin mál. T.d. vita þeir
allir að ekki má minnast á afdrif
fólks í fangelsisbúðum eða mótmæli
í Tíbet. Á hverju ári eru kínverskir
fréttamenn sem þykja hafa gengið
of langt í fréttaflutningi sínum tekn-
ir fastir.
Í upplýsingum fyrir erlenda
fréttamenn sem verða á Ólympíu-
leikunum kemur fram að þeir hafi
„hentugan“ aðgang að Neti, sem
þeir þurfa þó að fá sérstaka heimild
fyrir. Til þess að flytja fréttir af
öðru en því sem snýr að leikunum
þurfa þeir opinbert leyfi.
Margt bendir til þess að eftirlit
með kínverskum fréttamönnum
verði enn meira en venjulega á með-
an leikarnir eru.
Auk alls þessa hafa Kínverjar
undanfarið verið gagnrýndir fyrir
að selja Súdönum vopn og kaupa af
þeim olíu.
Ánægðir samt
Allt þetta hefur orðið til þess að
ýmsir hafa mælst til þess að Ólymp-
íuleikarnir í Beijing verði snið-
gengnir.
Þrátt fyrir alla gagnrýni segist
Ólympíunefndin mjög ánægð með
framkvæmd mála í Kína og stórfyr-
irtæki á borð við McDonald’s, Gene-
ral Electric, Samsung, Swatch, Visa,
Volkswagen, Coca-Cola, Eastmann
Kodak, Alos-Origin og Lenovo Gro-
up styrkja leikana.
Það er líka til mikils að vinna. Í
Kína er mikill hagvöxtur og landið
er fjölmennasta land í heimi. Alls
eru íbúar um 1,3 milljarður talsins
og aðgangur að kínverskum mark-
aði því gulls ígildi. Andspænis
gróðavoninni sem því fylgir mega
raddir þeirra sem harma mannrétt-
indabrot sín ekki mikils.
Glæsileiki Undirbúningur fyrir leikana er mikill og ekkert er til sparað. Stjórnvöld vilja sýna að Kína sé rísandi stórveldi og sumir segja að leikarnir verði þeir glæsilegustu frá upphafi.
Reuters
Kurteisi og mannréttindi
Kínversk yfirvöld undirbúa Ólympíuleika í Beijing af kappi, en eru gagnrýnd fyrir mannréttindabrot
ÍÞRÓTTIR»
Reuters
Í HNOTSKURN
»Í Beijing er nú mikil upp-bygging fyrir Ólympíu-
leikana.
»Bent hefur verið á mörgmannréttindabrot í
tengslum við undirbúninginn:
Heimili fólks eru rifin, börn í
þrælkunarvinnu framleiða
söluvarning og frelsi til fjöl-
miðlunar er heft.
»Slagorð leikanna er Dans-andi Beijing – Einn heim-
ur, einn draumur.
»Juan Antonio Samaranch,fyrrum forseti Ólympíu-
nefndarinnar, segir að leik-
arnir í Beijing verði þeir
glæsilegustu fyrr og síðar.
Óvenjuleg klipping Merki Ólympíuleikanna
er dansandi maður á rauðum grunni.
Engin rigning Flugvélar og loftskeyti verða notuð til að dreifa skýjum svo heiðskýrt verði á Ólympíuleikunum.
fyrsta flokks og þykir bera vaxandi
vegsemd Kína vitni.
Skuggahlið leikanna
Allt á þetta sér þó skuggahlið.
Margir vonuðust til að athyglin sem
fylgir því að halda Ólympíuleikana
setti þrýsting á kínversk stjórnvöld
að draga úr mannréttindabrotum.
Sú virðist ekki vera raunin.
Til þess að rýma fyrir uppbygg-
ingu hefur þúsundum Kínverja ver-
ið úthýst. Þess eru dæmi að hafist
hafi verið handa að brjóta niður hús
áður en þau voru rýmd. Mótmæli
þeirra sem hafa misst heimili sín
eru hundsuð eða kæfð. Þá neita
dómstólar að taka ákærur þeirra til
meðferðar.
Kína er aðili að Alþjóðavinnu-
málastofnun. Árið 1998 gerði hún
samþykkt þess efnis að verkafólk