Morgunblaðið - 22.07.2007, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. JÚLÍ 2007 23
Eftir Arnþór Helgason
arnthorh@mbl.is
Breska ríkisútvarpið, BBC,hefur frá stofnun sinniárið 1922, verið þekktfyrir vandaða dagskrá og
umfjöllun um þau mál sem hafa
verið efst á baugi. Frétta- og dag-
skrárgerðarmenn stofnunarinnar
hafa sjaldan hikað við að taka af-
stöðu án þess að velta fyrir sér
hagsmunum stjórnvalda. Að vísu
hefur stofnunin orðið að beygja sig
undir ákveðinn aga á stríðstímum
svo sem í Falklandseyjastríðinu ár-
ið 1982. Samt sem áður voru fréttir
BBC af átökunum rómaðar fyrir
hlutlægni.
Ýmsar brotalamir lagfærðar
Að undanförnu hefur farið fram
mikil naflaskoðun á stofnuninni. Fé
hefur verið skorið niður til rekstr-
arins, starfsmönnum fækkað og
stjórnendur hinna ýmsu deilda
BBC hafa orðið að laga sig að nýj-
um kröfum. Forstjóri BBC, Mark
Thompson, tók við af forvera sín-
um, Greg Dyke, snemma árs 2004,
eftir að skýrsla Huttons lávarðar
hafði leitt í ljós ýmislegt misjafnt í
starfi stofnunarinnar. Sú skýrsla
var gerð í kjölfar þess að Andrew
Gilligan, einn virtasti fréttaritari
BBC, birti fréttir um aðdraganda
innrásarinnar í Írak sem þóttu
koma sér afar illa fyrir Tony Blair.
Umræðan sem fylgdi í kjölfarið var
talin hafa leitt til þess að helsti víg-
búnaðarsérfræðingur bresku
stjórnarinnar, David Kelly, fyrirfór
sér.
Thompson hefur einsett sér að
auka gæði þjónustu BBC á öllum
sviðum og koma til móts við óskir
hlustenda. Hann hefur sagt að
markmiðið sé að viðhalda þeirri for-
ystu sem stofnunin hefur haft á
sviði hvers konar menning-
artengdrar dagskrárgerðar, frétta-
öflunar, afþreyingar og fræðslu. Til
þess verði beitt nýjustu tækni
hinna ólíku miðla.
Thompson hefur farið nýjar leiðir
til að afla aukins rekstrarfjár handa
BBC. Útboð hafa aukist og leitað
hefur verið í auknum mæli til al-
mennings og einkaaðila vegna kost-
unar sjónvarps- og útvarpsþátta.
Þetta er nokkuð sem Íslendingar
kannast við. BBC er auk þess undir
sama hatt sett og Ríkisútvarpið en
báðar stofnanirnar byggja að hluta
til á afnotagjöldum.
BBC starfrækir fjölda útvarps-
og sjónvarpsstöðva á Bretlands-
eyjum, rekur umfangsmikið al-
þjóðaútvarp og sjónvarp og stofn-
unin hefur tekið netið í þjónustu
sína betur en flestir fjölmiðlar. Öllu
þessu stýrir Mark Thompson,
margreyndur fjölmiðlamaður, og
markmiðin eru metnaðarfull: aukin
þjónusta við hlustendur og gagn-
virk þátttaka þeirra.
Gervivinningshafar
Í nýlegri skýrslu um starfsemi á
vegum BBC voru nokkrir útvarps-
og sjónvarpsþættir, sem byggðust á
beinum útsendingu, teknir til sér-
stakrar skoðunar. Einkum var um
að ræða spurningaþætti með þátt-
töku útvarpshlustenda eða sjón-
varpsáhorfenda, íþróttaþætti, tón-
listarþætti og aðra afþreyingu.
Þegar farið var ofan í saumana á
dagskrárgerðinnni kom eftirfarandi
í ljós:
Í nokkur skipti hafði síma-
sambandið brugðist í þáttum þar
sem verðlaunum hafði verið heitið.
Þáttarstjórnendur brugðust við
með því að fá einhvern úr starfsliði
þáttanna til þess að koma með rétt
svar.
Þá voru settar á svið beinar út-
sendingar í þáttum sem höfðu þeg-
ar verið hljóðritaðir og hlustendur
hvattir til að hringja inn svör við
spurningum. Svörin höfðu þegar
verið hljóðrituð og því engin furða
þótt raunverulegir hlustendur
kæmust ekki að. Þrátt fyrir að
þáttagerðarmenn hefðu verið var-
aðir við að þetta gengi ekki upp
höfðu þeir aðvaranirnar að engu.
Kornið sem fyllti mælinn
Þolinmæði Marks Thompsons
þraut endanlega þegar í ljós kom
að stjórnendur þáttarins Blue Pet-
er höfðu falsað úrslit spurn-
ingakeppni sem skellt var á í lok
þáttarins. Barn, sem statt var í
hljóðverinu, var fengið til þess að
koma með rétt svar þegar síma-
sambandið brást. Ekki bætti úr
skák að í kjölfar þáttarins fylgdi
kynning á heimildakvikmynd þar
sem svo virtist sem drottningunni
hefði orðið skapfátt. Um mistök í
kvikmyndun var hins vegar að
ræða.
Breska sjónvarpseftirlitið, Off-
com, hefur nú sektað BBC um
50.000 sterlingspund (6,1 millj. kr)
fyrir að láta barn taka þátt í þessu
tiltæki og endursýna þáttinn á
barnarás sjónvarpsins. Er þetta í
fyrsta sinn sem slíkum sektum hef-
ur verið beitt.
Stjórnendur BBC hafa beðist af-
sökunar á þessum mistökum og
tekið fram að sektin hafi verið
greidd af afnotagjöldum hlustenda,
ekki því fé sem safnast hefur í þátt-
um sem sendir hafa verið út til
styrktar ýmsum málefnum.
Mark Thompson, forstjóri BBC,
lýsti því yfir 18. þessa mánaðar að
önnur eins mistök yrðu ekki framar
umborin. Hann hefur ákveðið að
víkja nokkrum stjórnendum og
dagskrárgerðarmönnum úr starfi á
meðan rannsókn stendur yfir.
Breska sjónvarpseftirlitið hefur
gagnrýnt harðlega hvernig staðið
var að útsendingu þáttarins Blue
Peter. Framkvæmdastjóri þess
segir að viðbrögð stjórnenda hafi
einkennst af fumi og kæruleysi. Þá
hafi allar siðareglur um handrits-
gerð og þáttastjórnun verið brotnar
og hlustendum verið sýnd megn-
asta lítilsvirðing. Þá gagnrýnir eft-
irlitið harðlega ofnotkun útvarps-
stöðva á símasöfnunum og segir að
gripið hafi um sig einhvers konar
„gullæði“, enda skili slíkar safnanir
oft gríðarlegum upphæðum og ein-
ungis brot af þeim renni til þess
málefnis sem safnað er fyirir.
Félag útvarpsmanna og bresku
blaðamannasamtökin hafa lýst því
yfir að ekki sé eingöngu við dag-
skrárgerðarmenn að sakast. Yf-
irleitt sé þar um hæfileikaríkt og
agað starfsfólk að ræða. Vandinn
liggi ekki síst hjá stjórnendum
BBC og annarra fjölmiðla sem
svipað er ástatt um. Krafan um há-
marksarð og afköst valdi streitu og
þá sé oft gripið til óyndisúrræða
eins og þeirra sem hér hefur verið
lýst.
Þá gagnrýna samtökin ásamt eft-
irlitsstofnuninni stjórnendur BBC
fyrir breytta stefnu við dag-
skrárgerð. Útboð hafi farið í vöxt
og dagskrárgerðarmenn séu nær
eingöngu ráðnir til skamms tíma.
Mark Thompson hefur sagt að á
ýmsum sviðum þáttagerðar stofn-
unarinnar ríki kæruleysi og að
greinilegt sé að skortur á þjálfun sé
ein af rótum vandans. Hann hyggst
taka á þessum málum og hefur lýst
því yfir að stjórnendur beinna út-
sendinga þurfi að standast
ákveðnar kröfur áður en þeir verða
ráðnir til starfa. Þá hefur verið
ákveðið að hætta um sinn að út-
varpa eða sjónvarpa þáttum þar
sem spurningakeppni eða fjár-
söfnun sé aðalatriðið.
Í grein í The Times, 19. þessa
mánaðar, er bent á að aðrir ljós-
vakamiðlar í Bretlandi glími við
svipaðan vanda. Hvers konar síma-
safnanir hafi farið í vöxt og sjái
þáttastjórnendur sér yfirleitt leik á
borði til að safna fé til ólíklegustu
málefna. Tekur blaðið undir þá
gagnrýni breska sjónvarpseftirlits-
ins að setja verði sérstakar reglur
um framkvæmd slíkra útsendinga.
Greinarhöfundur heldur því fram
að lokum að BBC verði að sýna
hlustendum auðmýkt og hverfa frá
hinni þóttafullu framkomu sem ein-
kennt hafi stjórnendur þessa flagg-
skips ljósvaka heimsins.
Reuters
BBC í vanda Mark Thompson var ráðinn forstjóri BBC til þess að hressa
dálítið upp á „frænku gömlu“ eins og Bretar kalla útvarpið.
» Félag útvarpsmannaog bresku blaða-
mannasamtökin hafa
lýst því yfir að ekki sé
eingöngu við dag-
skrárgerðarmenn að
sakast. Vandinn liggi
ekki síst hjá stjórn-
endum BBC og annarra
fjölmiðla sem svipað er
ástatt um.
FJÖLMIÐLAR»
Agaleysi og
streita ógna
orðstír BBC
Blekkingar og beinar útsendingar
Í HNOTSKURN
»1922 Útvarpsútsendingarhefjast á vegum BBC.
»1932 Tilraunir hafnar tilsjónvarpsútsendinga.
»BBC innheimtir afnotagjöldsamkvæmt fjarskiptalögum
frá 1949. Breska utanríkisráðu-
neytið og skrifstofa Breska sam-
veldisins fjármagna alþjóða-
útvarp BBC.
»2004: Mark Thompson skip-aður framkvæmdastjóri eftir
að komið höfðu í ljós ýmsir brest-
ir í innviðum BBC.
»2007 tók nýtt skipurit gildiþar sem útvarpsráð fer með
eftirlit með starfsemi stofnunar-
innar.
Tækniþróunarsjóður
Umsóknarfrestur er til 15. september
Rannís
Rannsóknamiðstöð Íslands
Laugavegi 13, 101 Reykjavík
www.rannis.is
Tækniþróunarsjóður er sjóður sem heyrir undir
iðnaðarráðherra og starfar samkvæmt lögum nr. 4/2003
um opinberan stuðning við tækniþróun og nýsköpun
í þágu atvinnulífsins.
Tækniþróunarsjóður fjármagnar nýsköpunarverkefni í samræmi við meginstefnu
Vísinda- og tækniráðs.
Umsækjendur geta verið fyrirtæki, einstaklingar, rannsóknastofnanir og háskólar.
Sjóðurinn veitir framlög til nýsköpunarverkefna sem eru til þess fallin að auka
samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs.
Forsenda fyrir aðkomu sjóðsins er að fyrir liggi vel mótuð hugmynd um hagnýtt gildi
og líklegan ávinning sem þróun viðkomandi verkefnis getur leitt til.
Framlag til framúrskarandi verkefna getur numið allt að 30 milljónum króna,
samanlagt á þrem árum.
Umsóknarfrestur er til 15. september næstkomandi.
Ný eyðublöð og nánari upplýsingar um Tækniþróunarsjóð verða á heimasíðu Rannís,
www.rannis.is, um miðjan ágúst.