Morgunblaðið - 30.09.2007, Síða 28

lífshlaup
28 SUNNUDAGUR 30. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
og hefur verið hans ær og kýr allar
götur síðan.
„Bræður mínir áttu grammófón og
plötur og ég man eftir mínum fyrstu
kynnum af kántrítónlistinni heima.
Ég varð einhvern veginn svo und-
arlega heillaður af þessari tónlist og á
Vellinum bætti heldur um betur. Þar
hljómaði kántríið dag og nótt. Johnny
Cash, Jimmy Reeves og kó; það voru
mínir menn.“
– Hvað var svona heillandi við
kántríið?
„Það er einfaldleikinn í hljómunum
og léttleikinn, þetta er svo grípandi
tónlist og svo er heilmikil saga á bak
við hana og í textunum.
Það er náttúrlega dauður maður
sem dillar sér ekki við kántrí!“
Með náminu vann Hallbjörn í
Björnsbakaríi og á Hótel Vík. Þetta
voru oft langir dagar, en áhuginn og
kappið lyftu undir.
„Ég þurfti auðvitað að hafa píanó
til að æfa mig á. Ég auglýsti og fékk
nokkur tilboð. Mér leizt sérstaklega
vel á gamalt píanó, sem var mikið út-
skorið og fallegur gripur. Það hafði
staðið ónotað í einhver ár. Ég þóttist
hafa heilmikið vit á hlutunum og setti
ýmislegt út á píanóið til að ná verðinu
niður. Á endanum tókust samningar
og ég sagðist myndu sækja píanóið
daginn eftir.
Nú voru góð ráð dýr. Ég átti öngva
peninga og hafði satt að segja ekkert
hugsað út í þá hlið málsins. Það varð
ofan á hjá mér að leita á náðir Karls
Kristinssonar, hótelstjóra á Hótel
Vík, segja honum frá píanókaupunum
og spyrja hvort ég gæti fengið pen-
inga og unnið lánið af mér. Það var
ekkert mál hjá Karli og ég stóð við að
sækja píanóið daginn eftir.“
En Hótel Vík varð Hallbirni ör-
lagavaldur að öðru og meira leyti en
því að fá honum fé til píanókaupa. Þar
kynntist hann eiginkonunni; Amy
Evu Eymundsdóttur, sem er færeysk
í báðar ættir, en móðir hennar var
matráðskona á Hótel Vík.
Bíó og bak við búðarborðið
Ungu hjónin settust að á Skaga-
strönd og eftir stutt sambýli við for-
eldra Hallbjörns keyptu þau Amy
húsið Brimnes. „Hvenær keyptum
við Brimnes?“ kallar Hallbjörn til
konu sinnar, sem situr við eldhús-
borðið honum til halds og trausts, því
minnið er svikult, beið afhroð í bíl-
slysi í Reykjavík, þótt eitthvað hafi
bráð af því síðan.
„Við fluttum inn í ársbyrjun 1959,“
svarar hún. Í Brimnesi hafa þau búið
alla tíð og eignast þrjú börn; Grétar
Smára, Kenný Aðalheiði og Svenný
Helenu. Barnabörnin eru 11 og
barnabarnabörnin tvö. „Þetta er mik-
ill fjársjóður,“ segir Hallbjörn og
brosir glaður.
Hallbjörn vann í fiski framan af og
setti saman tónlistargrúppur til að
spila á dansleikjum hingað og þang-
að. „Þetta var eiginlega stanzlaust
fjör,“ segir hann og brosir við end-
urminningunni. „Það var ekkert gefið
eftir, þótt sumar loturnar yrðu lang-
ar. Þetta var svo gaman.“ En 1961
söðlaði hann um og brá sér bak við
búðarborðið, stofnaði verzlunina Vík
og fór að höndla í bílskúr föður síns.
– Af hverju verzlun?
„Ég veit það ekki. Ætli fiskvinnan
hafi átt vel við mig. En það var ekki
eins og Skagstrendinga vantaði ekk-
ert annað en eina verzlunina í viðbót.“
Þeir sem fyrir voru tóku hraustlega á
móti þessum nýliða með hörðu verð-
stríði sem endaði með því að hann fór
á hausinn og lokaði verzluninni eftir
rúmt ár. „Þetta var rosalegt basl, en
mér fannst gaman að verzla, þrátt
fyrir allt.“ Og einhver kaupmaður
hefur blundað í honum, þrátt fyrir
gjaldþrotið, því Kaupfélag Skags-
trendinga var ekki fyrr búið að
syngja yfir moldum Víkur en það réð
kaupmanninn til sín í pakkhúsið.
– Var ekki erfitt að ganga óvininum
á hönd?
„Blessaður vertu. Maður hafði eng-
in efni á einhverjum mannalátum. Ég
þakkaði bara fyrir það sem bauðst.“
Þegar Kaupfélag Skagstrendinga
mátti sjálft lúta í gras fyrir sam-
keppninni, tók Kaupfélag Húnvetn-
inga reksturinn yfir og pakkhúsmað-
urinn var gerður að útibússtjóra.
Hallbjörn starfaði hjá kaupfélaginu
til 1974, en þá keypti hann verzlunina
Fellskjör, sem rekin var í Andrés-
arhúsi, og hóf þar rekstur Verzlunar
Hallbjörns Hjartarsonar.
1959 stofnaði Hallbjörn Skaga-
strandarbíó með bræðrum sínum og
fleiri og var viðloðandi reksturinn í
yfir tuttugu ár.
„Ég fékk snemma áhuga á kvik-
myndum. Það var ekki um auðugan
garð að gresja, hér var MÍR, félag
sem átti 16 millimetra sýningarvélar
og sýndi áróðursmyndir frá Sov-
étríkjunum. Ég lét þessi ósköp yfir
mig ganga til þess að fá að vera sýn-
ingarstjóri, en svo fékk ég nóg af
áróðrinum. En bíóið sat í mér. Ég fór
suður og lærði að vera sýningarstjóri
og á Hvammstanga frétti ég af tveim-
ur 35 millimetra vélum, sem ég svo
keypti í félagi við bræður mína og
vini.“
Þar með bauðst Skagstrendingum
að sjá annað en Rússafilmur. Í hléinu
bauð bíóstjórinn upp á uppáhalds-
tónlistina sína.„Blessaður vertu. Ég
spilaði kántrí í öllum hléum og líka
áður en myndirnar byrjuðu. Þær
byrjuðu nú ekki alltaf á slaginu, því
stundum gat það ekki beðið fram í hlé
að leyfa fólkinu að heyra þetta lagið
eða hitt.“
Ég hef mína vit- leysu á þurru
En hvorki bíóhléin né böllin dugðu
Hallbirni til þess að fá útrás fyrir sína
kántrítónlist. Hann var alltaf að
syngja og semja.
„Ég söng inn á mínu fyrstu plötu
fyrir Svavar Gests. Hún heitir; Hall-
björn syngur eigin lög. Þetta atvik-
aðist þannig að Svavar auglýsti eftir
efni í sambandi við afmæli útgáfu
sinnar og ég sendi honum sýnishorn.
Hann vildi ólmur fá efni á heila plötu
og það varð úr. Þetta var ekki fullfrá-
gengið frá minni hendi og Jón Sig-
urðsson útsetti lögin í hefðbundnum
stíl. Ég var of feiminn til þess að
halda kántríinu til streitu, en það kom
nú ekki fyrir aftur!
En þar með var ég kominn á plötu-
bragðið. Þegar ég bað Svavar að gefa
út aðra plötu, færðist hann undan því
og á endanum gaf ég hana út sjálfur.
Þetta var Kántrý 1. Jón Sigurðsson
útsetti lögin, en var nú ekki í neinum
vafa um hvaða umgjörð hentaði þeim
bezt; hann fann kántríbragðið af
þeim. Og nú eru kántríplöturnar
orðnar tíu.“
– Ný plata á leiðinni?
„Nei, ætli það. Ég er búinn að
koma öllum börnunum mínum upp og
ætla ekki að framleiða fleiri.“
– Alveg viss?
Það kemur hik á Hallbjörn. „Ég á
kannski ekki að segja þetta svona
100%. Ég á nokkur börn niðri í
skúffu, sem ég veit ekki hvort fá
nokkurn tíma að standa í fæturna. En
svo á ég börn sem mig langar að
klæða í nýjan búning, ég gæli við þá
hugmynd á hverjum degi að end-
urgera lögin á fyrstu plötunni og færa
þau alveg yfir í kántríið.
Mér þætti gaman að sjá það ger-
ast.“
Í kjölfar Kántrý 1 fór Hallbjörn
vítt og breitt og skemmti lands-
mönnum, kúrekaklæddur. Kúreki
norðursins var bæði djarfur og
hraustur, gladdist við góðar mót-
tökur, en setti hausinn undir sig og
hafði háð og spott að engu. „Mér
fannst svo gaman að kúrekalífinu að
ég lét ekkert skemma það fyrir mér.
Þegar ég var búinn með Kántrí 1
fékk ég þá hugmynd að opna veit-
ingastað með kántrísniði. Ég var ekk-
ert að tvínóna við hlutina, en tók efri
hæð verzlunarinnar, þar sem ég var
með gjafavöru og leikföng, undir veit-
ingastað, sem ég opnaði …??“
„1983,“ heyrist frá eldhúsborðinu.
„Árið eftir hætti ég með matvör-
una á neðri hæðinni og tók hana líka
undir veitingareksturinn. Þar með
lauk mínum kaupmannsferli og þetta
var orðinn alvöru Kántríbær.“
Til er saga af því að útvegsbóndi á
Skagaströnd hafi sagt við Hallbjörn,
þegar hann var að hrinda Kántríbæ
úr vör: Ertu nú endanlega orðinn
geggjaður? Það getur vel verið, svar-
aði Hallbjörn. En munurinn er þó sá
að ég hef mína vitleysu á þurru en
ekki þú!
– Hvernig tóku Skagstrendingar
kántrívæðingunni?
„Margir töldu mig vitlausan, aðrir
töldu einsýnt að ég myndi fara enn
einn ganginn á hausinn með allt sam-
an, en margir hvöttu mig áfram. Það
skipti hins vegar ekki máli, hvaða hug
menn báru til mín, ég hélt mínu
striki. En mér fannst skipta máli að
þeir fengju allir tækifæri til að hlusta
á kántrímúsíkk og var viss um að þá
myndu allir sjá þá möguleika, sem í
tónlistinni fólust fyrir Skagaströnd.“
– Gekk það eftir?
„Það var anzi þungt fyrir fæti svo
ekki sé meira sagt. Ég hef átt marga
vini, sem hafa reynzt mér vel, en hinir
voru fleiri sem voru blindir á framtíð-
ina og fljótir að ganga úr skaftinu.
Þrátt fyrir allt mitt puð hefur
Skagaströndin aldrei orðið sá kánt-
rímiðpunktur, sem mig dreymdi um.
En ég á margar ánægjulegar minn-
ingar í pokahorninu. Ég held mig
mest við þær núorðið.“
Vildu minnka siglinguna á mér
Það vantaði ekki kraftinn í Hall-
björn, þegar hann vann að útbreiðslu
fagnaðarerindisins. 1984 gekkst hann
fyrir fyrstu Kántríhátíð á Íslandi,
sem Friðrik Þór kvikmyndaði. Þessi
hátíð kom Skagaströnd á kántríkort-
ið.
Reyndar var margt í óvissu fram á
síðustu stundu. Þarna átti að reka út-
varpsstöð með linnulausri kántrí-
tónlist, en Póstur og sími hafði allt á
hornum sér og bar því meðal annars
við, að stöðin myndi trufla veð-
urskeytin í útvarpinu svo bændur í
heyönnum gætu ekki fylgzt með veð-
urspám. Og dýraverndunarsinnar
mómæltu því að kálfar yrðu snaraðir
mótsgestum til skemmtunar. Á end-
anum fékkst útsendingarleyfi og fer
engum sögum af því að bændur hafi
misst af veðrinu fyrir vikið. Þá sagð-
ist dýralæknir, sem var viðstaddur
keppnina í að snara kálfa, hafa óttast
meira um kúrekana en kálfana.
Hallbjörn hlær dátt, þegar hann
rifjar upp þessa fyrstu hátíð, en hon-
um er allt annað en hlátur í hug þegar
minnzt er á þá næstu að ekki sé talað
um þá síðustu, hann er greinilega sár
yfir þeim endalokum. Þegar kom að
tíundu hátíðinni sumarið 2003 kippti
Höfðahreppur að sér höndum og blés
áform um hátíðina af. Sú skýring var
gefin að hátíðin hefði verið orðin
nokkuð kostnaðarsöm og menn viljað
breyta til og stokka upp. Hallbjörn
gefur lítið fyrir þetta. „Þetta var ekki
spurning um peninga, þótt ég neiti
því ekki að hátíðin hafi kostað sitt og
löggæzlukostnaður vegið þungt. En
við vorum komnir með næststærstu
útihátíð landsins, á þá níundu komu
langleiðina í 15 þúsund manns,
Skagaströnd var orðin Mekka kántrí-
tónlistar á Íslandi með kúreka norð-
ursins, Kántrýbæ og Útvarp Kánt-
rýbæ.“
– Hvað var þetta þá?
„Það voru öfl hérna á staðnum,
sem fannst ég orðinn einum of áber-
andi, ég fékk mikla athygli fjölmiðla
og var oft á tíðum anzi kjaftfor í sam-
tölum við þá, lét það flakka sem ég
þurfti að koma frá mér. Sumir kunnu
mér litlar þakkir fyrir og vildu
minnka siglinguna á mér með öllum
tiltækum ráðum.
Því miður urðu þessi öfl ofan á og
þá urðu til sár, sem ekki eru gróin og
munu aldrei gróa.“
Það verður nokkur þögn í stofunni
í Brimnesi meðan þessi orð liggja í
loftinu. En finnst Hallbirni það ekki
nokkur huggun, að nú skuli sveit-
ungar hans gangast fyrir sérstökum
kántrídögum á Skagaströnd?
„Ég leyfi þeim að nota nafnið, en
kem að öðru leyti ekki við sögu.
En ég neita því ekki að mér finnst
þetta vera óbein viðurkenning á því
að þeir sem stoppuðu mig af á sínum
tíma hafi haft rangt fyrir sér. Það út
af fyrir sig veldur mér engri gleði.
Hins vegar gleðst ég yfir öllu sem
gert er fyrir kántrítónlistina og þessir
Ljósm: Ólafur Bernódusson
Fjölskyldan Amy og Hallbjörn með „fjársjóðinn.“ Í öftustu röð: Benjamín M.Óskarsson, Mikael Örn Benjamínsson, Amy Ósk Ómarsdóttir, Katrín Inga
Hólmsteinsdóttir, Viktor Benóný Benediktsson, Auður Valdís Grétarsdóttir, Ómar Ingi Ómarsson og Cornelia Boncales.
Miðröðin: Svenny Hallbjörnsdóttir, María Gret Gunnarsdóttir, Hallbjörn Hjartarson, Amy Eva Eymundsdóttir og Gunnar Sveinn Halldórsson.
Og fremst eru; Eva Dís Gunnarsdóttir, Eymundur Lórens Grétarsson, Alex Már Gunnarsson, Linda Rós Ómarsdóttir og Elmar Jóhann Grétarsson.
Á myndina vantar Kenny, dóttur Amy og Hallbjörns og Ómar manninn hennar, sem eru í útlöndum og soninn Grétar Smára, sem er úti á sjó á Arnari HU.
Í HNOTSKURN
»Hallbjörn Hjartarson hefur sungið inn á ellefu plötur; samið um130 lög og fjölmarga texta.
» Meðal laga hans má nefna: Sannur vinur, Kúreki norðursins,Lukku-Láki, Hann er vinsæll og veit af því, Hundurinn Húgó,
Kötturinn Búlli að ógleymdum Kántrýbæ.
»Fyrir fimm árum var gefin út plata til heiðurs Hallbirni, Kúrek-inn, þar sem ýmsir listamenn fluttu lög hans og texta
»Fyrsta plata Hallbjarnar, Hallbjörn Hjartarson syngur eigin lög,kom út 1975. Kántrýlög kom 1981, Kántrý 2 1983, Kántrý 3 1984,
Kántrý 4 – kúreki á suðurleið 1985, Kántrý 5 – með kveðju til þín
1988, Kántrý 6 – í Nashville, sem m.a. var tekin upp í Nashville, kom
út 1990, Kántrý 7 - Það besta , úrval af fyrri plötum 1994, Kántrý 8 -
Kóngur Kántrýsins 1997, Kántrý 9 – Golden Memories 1999 - önnur
safnplata, Kántrý10 – Kötturinn Búlli 2003.
»1984 kom út platan Kúrekar norðursins með lögum úr kvikmyndFriðriks Þórs Friðrikssonar. Þar var úrval af lögum Hallbjarnar
og eitt sem hann samdi sérstaklega til plötunnar; Kántrýhátíð.
»1990 gaf María, bókaforlag út bókina Hallbjörn – kúreki norðurs-ins eftir Pál Ásgeir Ásgeirsson.