Morgunblaðið - 28.10.2007, Blaðsíða 38

Morgunblaðið - 28.10.2007, Blaðsíða 38
38 SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ 30. október 1977: „Efnahags- og atvinnumálastefna rík- isstjórnarinnar hefur borið þann árangur, að á sama tíma og mikið atvinnuleysi hefur verið við lýði í öðrum löndum, hefur full atvinna ríkt hér og eftirspurn eftir vinnuafli raunar verið meiri en framboð. Nú standa und- irstöðuatvinnuvegir þjóð- arinnar hins vegar frammi fyrir miklum rekstrarvanda, sem getur leitt til minnkandi atvinnu og atvinnuleysis, ef ekki er tekið á vandamál- unum. Eftir sem áður hlýtur eitt helzta markmið rík- isstjórnarinnar að vera að tryggja fulla atvinnu og vænta verður skilnings al- mennings á ráðstöfunum sem nauðsynlegar eru til þess.“ . . . . . . . . . . 1. nóvember 1987: „Sumir láta að því liggja, að með því að höggva hvað eftir annað í þennan knérunn sé Gorb- achev að reyna að koma illu af stað innan Atlantshafs- bandalagsins. Hann vilji nota geimvarnirnar til að spilla samstöðu NATO-ríkjanna. Fundurinn í Brüssel fyrir viku gerði þá von að engu. Hin skjótu umskipti í afstöðu Sovétmanna síðustu daga, án þess að Vesturlönd hafi gert nokkuð til að auðvelda þeim þau, renna stoðum undir þá skoðun, að sveiflurnar í af- stöðu Gorbachevs eigi rætur að rekja til vandræða heima fyrir. Hann hafi ef til vill ekki þau tök á stjórnmálaráði kommúnistaflokksins, sem gefið er til kynna; að auglýs- ingastarfsemin út á við gefi ekki rétta mynd af ástandinu innan Kremlar.“ . . . . . . . . . . 2. nóvember 1997: „Hitt er staðreynd, að almenningi hefur ofboðið að fylgjast með þeim deilum, sem staðið hafa innan kirkjunnar um skeið og þá ekki sízt vinnubrögð og orðbragð kirkjunnar manna, þegar þeir taka til máls utan kirkjunnar sjálfrar. Kirkjunnar þjónar mega ekki gleyma því í hita leiksins, að það er til þeirra , sem fólk leitar í öngum sínum ekki sízt, þegar erfiðleikar steðja að, dauðsföll verða í fjöl- skyldum eða alvarleg vanda- mál koma upp. Vissulega leit- ar fólk líka til þeirra á hamingjuríkari dögum svo sem vegna hjúskapar, skírn- ar og fermingar. Málflutningur presta á al- mennum vettvangi hefur hins vegar óhjákvæmilega áhrif á afstöðu fólks til þeirra sjálfra og þjóðkirkjunnar sem slíkr- ar. Staðreyndin er sú, hvort sem mönnum líkar betur eða verr, að aðrar og strangari kröfur eru gerðar til presta um það, hvernig þeir haga málflutningi sínum í opinber- um umræðum, en flestra annarra. Það er út af fyrir sig jákvætt fyrir kirkjuna að það skuli gert. Það sýnir, að al- menningur lítur svo á, að prestar og aðrir kirkjunnar menn njóti ákveðinnar sér- stöðu.“ Úr gömlum l e iðurum Einar Sigurðsson. Styrmir Gunnarsson. Forstjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjóri: Karl Blöndal. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. SKAÐSEMI ÁFENGIS Það er athyglisvert að fylgjastmeð því hversu mjög umræðurum áfengisneyzlu beinast að því að skaðsemi þessa löglega vímu- efnis sé í sumum tilvikum sízt minni en ólöglegra vímuefna. Í viðtali við Morgunblaðið í gær segir dr. May Olafsson, yfirlæknir fjölskyldugöngudeildar á Ríkis- sjúkrahúsinu í Kaupmannahöfn og á Hvidovre-sjúkrahúsinu m.a.: „Áfengi er langskaðvænlegast fyr- ir fóstur af öllum vímuefnum. Skaði af þess völdum veldur m.a. sérstökum útlitseinkennum, alvarlegum heila- skaða, galla í hjarta og kynfærum. Þetta er mjög alvarlegt mál, þar sem áfengisneyzla er mjög útbreidd. Kon- ur halda oft að lítilsháttar af áfengi skaði ekki en það er alrangt, jafnvel mjög lítið áfengismagn getur valdið alvarlegum fósturskaða. Börn, sem skaðast hafa vegna áfengisdrykkju móður þroskast oft seint og illa and- lega sem líkamlega. Þessi börn eru samfélaginu dýr því þau þurfa oft sérúrræði bæði á unga aldri og einnig þegar þau koma í skóla. Örlög þeirra eru oft dapurleg. Fræðsla um þessi efni getur afstýrt skaða sem og stuðningur við hinar verðandi mæður svo að þær hætti drykkju. Það er mjög langt síðan menn gerðu sér grein fyrir að áfengisdrykkja ylli fósturskaða og í mörgum samfélögum hefur konum frá örófi alda verið bannað að drekka áfengi.“ Þessar alvarlegu athugasemdir um áhrif áfengisneyzlu á fóstur og aðrar af svipuðu tagi hljóta að vekja spurn- ingar um hvort nútímafólk hafi um- gengizt áfengi af of mikilli léttúð. Það er alveg ljóst, að stór hópur af fólki ánetjast áfengi ekki síður en hinum ólöglegu fíkniefnum og settar eru upp dýrar meðferðarstofnanir til þess að venja fólk af áfengisneyzlu. Afleiðingar áfengisdrykkju á líf fólks eru vel þekktar. Afleiðingar áfengisneyzlu á líf aðstandenda eru vel þekktar. Um það segir dr. May Olafsson spurð um börn, sem fæðast heilbrigð en alast upp við mikla óreglu: „Þau skaðast líka mikið en á annan hátt. Þau búa við mikið óöryggi og stundum ofbeldi, þau flækjast inn í vandamál fíkniefnaheimsins, horfa upp á fangelsun foreldra sinna, bar- smíðar vegna fíkniefnaskulda.“ Á sama tíma og slíkar upplýsingar koma fram eru nokkrir ungir þing- menn á Alþingi Íslendinga að leggja til að aðgengi fólks að áfengi verði aukið og að það verði auðveldara að kaupa áfenga drykki. Hvað veldur þessari ótrúlegu skammsýni og skiln- ingsleysi? Það eru ekki margir áratugir liðnir frá því, að sú vitneskja varð almenn, sem hér er vitnað til. Það er hægt að afsaka margt, ef þekking er ekki til staðar. En þegar þekking í þessu til- viki á skaðsemi áfengis liggur fyrir er erfiðara að skilja hvað vakir fyrir þeim, sem vilja auðvelda fólki að komast yfir það löglega vímuefni, sem sérfræðingar segja nú að sé í sumum tilvikum verra en þau ólög- legu. Auðvitað er ljóst, að kaupmenn hafa hagsmuni af því að geta selt þessar vörur í verzlunum sínum. En því verður ekki trúað að þingmenn- irnir sem um er að ræða séu í erind- rekstri fyrir sérhagsmunaaðila. Þeir hljóta að standa í þessari baráttu vegna misskilinna hugmynda um frelsið. Frelsið er gott en það á sér líka takmörk. Skaðsemi áfengis er mjög alvarlegt mál. Sennilega er nauðsynlegt í ljósi þeirrar vitneskju, sem nú liggur fyrir um skaðsemi þess að auka mjög fræðslu meðal fólks um áhrif þess og afleiðingar og til hvers það getur leitt. Þingmennirnir ættu að beita sér fyrir því. Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/ Þ egar niðurstöður af rekstri Kaup- þings banka á þriðja ársfjórðungi voru kynntar í gær, föstudag, kom í ljós, að hagnaðurinn hafði minnkað miðað við sama tímabil á síðasta ári um hvorki meira né minna en 20,7 milljarða. Var í fyrra 35,5 milljarðar en nú 14,8 milljarðar. Í sjálfu sér koma þessar tölur ekki á óvart enda nálægt spám greiningardeilda en þær undirstrika hins vegar að rekstrarumhverfi banka er erfiðara nú en það hefur verið um langt skeið. Hreiðar Már Sigurðsson, forstjóri Kaupþings banka, leggur áherzlu á heilbrigðar undirstöður hefðbundinnar bankastarfsemi í samtali við Morg- unblaðið í dag, laugardag, sem er skiljanlegt og bendir á verulega aukningu á vaxtatekjum og þóknunartekjum. Allt er það rétt en breytir engu um, að afkomutölur Kaupþings banka eru skýr vísbending um, að bankinn hefur ekki komizt hjá því að verða fyrir barðinu á þeim óróa, sem verið hefur á alþjóðlegum fjármálamörkuðum og birtist m.a. í mjög erfiðum afkomutölum eins stærsta fjármálafyrirtækis Bandaríkjanna, Merril Lynch, nú í vikunni. Auðvitað er ekki við öðru að búast en íslenzku bankarnir verði fyrir áföllum vegna þess óróa eins og margir aðrir bankar í okkar heims- hluta. Það sem kannski hefur orðið erfiðast fyrir Merril Lynch í umræðum síðustu daga er sú stað- reynd, að fyrirtækið hafði fyrir um þremur vikum tilkynnt um varúðarfærslur, sem námu 4,5 millj- örðum Bandaríkjadala en tilkynnti fyrir skömmu, að varúðarfærslurnar mundu nema 7,9 milljörðum dala. Gagnrýnendur spyrja hvernig það megi vera, að Merril Lynch hafi ekki haft betri yfirsýn yfir hugsanlegt tap en svo að nýtt mat á því hafi birzt nokkrum vikum seinna. Til marks um mikla breytingu á skömmum tíma var tiltekið eignasafn Merril Lynch metið á 40,9 milljarða dollara í lok júní en nú á 20,9 milljarða dala. Þessar afkomutölur Merril Lynch valda því, að aðalforstjóri bankans á nú í vök að verjast og um- ræður vestanhafs um, hvort hann haldi starfi sínu. Fyrirtækið tapaði peningum á þriðja ársfjórðungi þessa árs og er það í fyrsta sinn, sem það gerist frá árinu 2001. Í hinum harða heimi bandarísks viðskiptalífs hafa svona tölur ýmiss konar afleiðingar. Í síðustu viku tilkynnti annar bandarískur banki, að hann mundi segja upp um þrjú þúsund starfsmönnum, sem unnið hafa við fjárfestingarbankastarfsemi. Hagnaður banka og annarra fjármálafyrirtækja hefur verið svo mikill um allan heim í mörg und- anfarin ár, að margir þeirra, sem starfað hafa við fjármálastarfsemi hafa sjálfsagt verið búnir að fá þá tilfinningu, að þeir væru ósigrandi. En auðvitað sýnir fengin reynsla, að það skiptast á skin og skúrir í þessari atvinnustarfsemi eins og annarri og ekki við öðru að búast en einhverjar neikvæðar fréttir mundu berast úr þessari átt. Óróinn á fjármálamörkuðunum breytir hins vegar engu um það, að veruleg bjartsýni ríkir um þróun efnahagsmála á Vesturlöndum næstu miss- eri. Flestir þeir, sem um þessi mál fjalla á al- þjóðavettvangi spá því, að ekki séu öll kurl komin til grafar enn í tengslum við þá tegund verðbréfa, sem mestu tapi hafa valdið á síðustu mánuðum. En jafnframt er athyglisvert, að verð hlutabréfa sveiflast mjög bæði upp og niður og ekki þarf ann- að en góðar afkomutölur frá tveimur til þremur þekktum fyrirtækjum til þess að markaðir hækki verulega vestanhafs. Undirstöður efnahagslífsins A ð þessu er vikið hér vegna þess að síðustu fjórir til fimm áratugir ein- kennast af sterkri viðleitni okkar Íslendinga til þess að skjóta fleiri stoðum undir efnahags- og at- vinnulíf okkar. Fram yfir miðja 20. öldina vorum við mjög háðir afkomu sjávarútvegsins. Reyndar svo mjög að verðfall á fiskafurðum á Bandaríkjamarkaði gat skipt sköpum fyrir efnahag okkar. Eða hrun á síldveiðum fyrir austan land. Eða aflabrestur á vetrarvertíð fyrir sunnan land. Þetta þrennt gerð- ist meira og minna á sama tíma á árunum 1967- 1969, sem leiddi til einnar mestu efnahagskreppu á Íslandi á 20. öldinni. Þá flúðu iðnaðarmenn til Norðurlandanna og ekki sízt til Svíþjóðar í leit að betri lífskjörum. Það er liðin tíð. Þessi einhæfni íslenzks atvinnulífs var megin- ástæðan fyrir því, að lögð var áherzla á að byggja upp áliðnað í krafti orku fallvatnanna á sjöunda áratug síðustu aldar. Þegar þær umræður stóðu yfir datt engum í hug að áliðnaður gæti verið jafn sveiflukenndur og sjávarútvegur. Nokkrum árum síðar kom hins vegar í ljós að svo var. Verð á áli á heimsmörkuðum sveiflaðist til ekkert síður en verð á fiski. Engu að síður var uppbygging áliðn- aðar á Íslandi mikilvæg og skaut fleiri stoðum undir afkomu þjóðarbúsins. Við hlutum að vona og trúa að sveiflur í sjávarútvegi og sveiflur í álverði færu ekki endilega saman. Síðustu árin hefur ævintýraleg uppbygging ís- lenzku bankanna eftir einkavæðingu þeirra vakið þá trú margra, að fjármálastarfsemi gæti orðið ein helzta atvinnugrein okkar Íslendinga. Mikill hagnaður bankanna hefur sett svip á þjóðlífið og hlutur þeirra mikill. Það er t.d. erfitt að sjá, hvern- ig hið grózkumikla menningarlíf þjóðarinnar gæti þrifizt ef ekki kæmi til öflugur fjárhagslegur stuðningur íslenzku bankanna. Og raunar á það við um fleiri svið. Afkomutölur Kaupþings banka nú og þær frétt- ir, sem berast um afkomu banka í nálægum lönd- um ættu hins vegar að vera okkur áminning um, að það geta líka orðið sveiflur í rekstri banka og annarra fjármálafyrirtækja, ekkert síður en í sjávarútvegi og áliðnaði. Og það getur vel komið sá dagur, jafnvel fyrr en flesta grunar, að íslenzku bankarnir verði að draga saman seglin og fækka fólki, ekkert síður en bankar og fjármálafyrirtæki í öðrum löndum. Á útrás bankanna eru tvær hlið- ar. Önnur er sú, að hún skýtur fleiri stoðum undir rekstur og afkomu bankanna. Hin er sú, að um leið verða þeir næmari fyrir sviptingum á alþjóðlegum fjármálamörkuðum eins og þeim, sem staðið hafa yfir síðustu mánuði. Margar stoðir Þ að mátti finna á setningarræðu Björgólfs Jóhannssonar, formanns LÍÚ á aðalfundi samtakanna á dög- unum og umræðum, sem þar fóru fram, að útgerðarmönnum finnst þeir vera í vörn. Þeir finna, að staða þeirra er ekki sú sama og áður í þjóðfélagsumræð- um og þess vegna verða kröfur þeirra á hendur samfélaginu stöðugt háværari en um leið er minna á þá hlustað. Sú var tíðin, að krafa um gengisfell- ingu frá forstjóra SH þýddi að gengisfelling var í vændum. Enginn talsmaður sjávarútvegs hefur slíkt vægi nú. En útgerðarmenn þurfa ekki að vera í svona mikilli vörn. Og kannski er vandi þeirra sá, að þeir tala enn eins og hentaði hagsmunum þeirra að tala á fyrri tíð en ekki lengur. Nú erum við að byrja að upplifa, að það er ekki bara sjávarútvegur og áliðnaður, sem eru sveiflu- kenndar atvinnugreinar. Fjármálastarfsemi er það líka. Afkoma þjóðarbúsins hvílir ekki lengur á einni stoð eins og á fyrstu árum lýðveldisins, ekki bara á tveimur stoðum eins og varð eftir uppbygg- ingu áliðnaðarins heldur þremur stoðum eftir til- komu hinnar öflugu fjármálastarfsemi hér og nú sjáum við eygja í fjórðu stoðina, sem er útrás á sviði orkuuppbyggingar. Að vísu skaðar það orku- útrásina, þegar of miklar væntingar eru byggðar upp eins og þær að hægt sé að áttfalda verðmæti fyrirtækja á því sviði á tveimur árum. Við eigum örugglega eftir að upplifa að það eru líka sveiflur í orkugeiranum ekkert síður en í sjáv- arútvegi, áliðnaði og fjármálastarfsemi. Það eru sveiflur í flestum ef ekki öllum atvinnugreinum. Hótanir Bush og Cheneys, varaforseta hans um árásir á Íran og líkur á hernaðarátökum á landa- mærum Tyrklands og Íraks valda því að olíuverð æðir nú upp úr öllu valdi á heimsmörkuðum. Mikl- ar sveiflur í olíuverði setja allt á annan endann um allan heim og þar á meðal á fjármálamörkuðum. Það sem máli skiptir hins vegar er, að við séum ekki með öll egg í einni körfu. Fimmta stoðin, sem við byggjum afkomu okkar á, er ferðaþjónustan. Og þótt straumur erlendra ferðamanna til Íslands hafi vaxið jafnt og þétt á undanförnum árum er ljóst að það getur komið bakslag í þá atvinnu- starfsemi ekki síður en aðra. Opnun hins glæsi- lega Grand hótels í gær, föstudag, sýnir stórhug manna á þessu sviði. Og nú getur enginn kvartað undan skorti á hótelum í Reykjavík og jafnvel ekki úti á landi. En Ísland hefur verið í tízku af ein- hverjum ástæðum á undanförnum árum. Auðvitað getur orðið breyting á því eins og öðru. Afkoma þjóðarinnar á næstu árum mun byggj- ast á mörgum stoðum en ekki fáum. Sjávarútveg- urinn leikur þar stórt hlutverk og ástæðulaust fyr- ir forráðamenn hans að vera í vörn. Þeir ættu miklu fremur að vera fegnir að bera ekki afkomu þessarar þjóðar einir á herðum sér. Um leið og við kynnumst sveiflunum í öðrum at- vinnugreinum kunnum við betur að meta sjávar- útveginn og skiljum betur að án hans væri ekki sama líf í þessu landi. Sjávarútvegurinn er ekki jafn sýnilegur og hann var. Það er hægt að ferðast um sjávarbyggðir víðs vegar um land án þess að sjá nokkurn tíma fisk. En það er blekkjandi mynd. Laugardagur 27. október Reykjavíkur
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.