Morgunblaðið - 16.11.2007, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2007 29
ig það er að missa föður sinn. Hann hjálpar
okkur að skilja hvernig það er að fara
aleinn út í heim að læra. Hann hjálpar okk-
ur að skilja hvernig það er að eiga vini sem
taka sig saman, hugsa heim til Íslands og
vilja landinu sínu allt hið besta, af því þeir
vita um armæðuna á Íslandi. Mér finnst að
öll börn eigi að fá að heyra hvernig þetta
var á dögum Jónasar.
Fólkið bjó við vosbúð, óþefjan og eymd í
landinu en þeir töluðu aldrei um það.
Þeir voru svo brennandi til andans, hug-
urinn svo stór og metnaðurinn fyrir þjóðina
svo mikill. Og allir draumar þeirra hafa
ræst!“
u að fela sig bak við einhvern
nski vegna þess að íslenskan er
yrir okkur.“
um að lokum um afmælisbarn
nas Hallgrímsson.
t er að segja um látinn mann að
engið í endurnýjun lífdaga, þá á
Jónas,“ segir Vigdís og brosir.
kir svo innilega vænt um Jónas
um að halda upp á þennan dag.
þér að yrkja ljóð eins og um
dbreið. Svona jarðfræði. Það er
ð.
álpar okkur líka við að skilja for-
n hjálpar okkur að skilja hvern-
ð íslenskunni
Morgunblaðið/Ómar
„Tungan sem maður elst upp við gefur manni orð og sýn yfir heiminn, en það
kmarkað hvað maður kann í erlendum tungumálum,“ segir Vigdís.
fyrr. Jónas Hallgrímsson er
kannski sá sem okkur þykir vænst
um enda varð allt svo fallegt og
innilegt sem hann kom að. Skáld-
skapur hans og sögur höfða jafnt
til barna og fullorðinna.“
Halldór jánkar því þegar hann
er spurður hvort hann sé mikill
Jónasaraðdáandi. „Ég held mikið
upp á Jónas og stundum festist ég í
einhverjum hans ljóða. Ég er núna
í augnablikinu með eitt kvæði í
höfði mér,“ segir hagyrðingurinn
Halldór og brestur í vísu eftir þjóð-
skáldið:
Skjambi meður skollanef,
skrítilegi frændi minn,
hefðirðu líka rófu af ref
Robbur keypti belginn þinn.
Þar sem háir hólar
Í kvöld stendur menntamálaráðu-
neytið í samvinnu við afmæl-
isnefndina fyrir mikilli hátíð-
arsamkomu í Þjóðleikhúsinu undir
yfirskriftinni Þar sem háir hólar. Í
dagskrá hátíðarsamkomunnar
verða flutt verk Jónasar í bundnu
máli og lausu, tónlist tengd kvæð-
um hans flutt og minning hans
heiðruð með ýmsum hætti.
Menntamálaráðherra, Þorgerð-
ur Katrín Gunnarsdóttir, flytur
ávarp og afhendir verðlaun Jón-
asar Hallgrímssonar. Samkoman
er öllum opin og ókeypis aðgangur
á meðan húsrúm leyfir. Sýnt verð-
ur beint frá Þjóðleikhúsinu í Rík-
issjónvarpinu.
Jónas. Á henni getum við séð ým-
islegt sem er með því helgasta sem
við Íslendingar eigum; eigin handrit
Jónasar, teikningar eftir hann og
náttúrugripasafn. Þarna er ým-
islegt að koma fyrir sjónir Íslend-
inga í fyrsta skipti,“ segir Halldór.
Jónasar hefur einnig verið minnst
utan landsteinanna en í Kaup-
mannahöfn fór fram mikil Íslend-
ingahátíð til minningar um Jónas í
byrjun september og á Íslend-
ingadeginum í Gimli í Kanada í
ágúst var Jónasar sérstaklega
minnst með veglegri dagskrá.
„Við erum mjög ánægð þegar við
lítum til baka, því það hefur komið í
ljós, eins og við þóttumst vita, að Ís-
lendingar vildu gera nafni Jónasar
sóma. Það hafa margir gert af mikl-
um dugnaði og margt sem hefur
komið fram er mjög minnisstætt,“
segir Halldór en honum er m.a. of-
arlega í huga sýningin „Skyldi’
þetta vera ég sjálfur!“ sem var hald-
in í Ketilhúsinu á Akureyri í sept-
ember. Þar sýndu ungir listamenn
verk sem öll voru innblásin af Jón-
asi.
Skjambi meður skollanef
Halldór telur að Íslendingum þyki
vænna um Jónas en nokkurn annan
þjóðþekktan Íslending. „Það verða
allar þjóðir að eiga sér fortíð til þess
að bera virðingu fyrir sjálfri sér. Við
eigum fornsögurnar og við eigum
Jónas. Forfeður okkar áttu
Hallgrím Pétursson sem nýtur ekki
sömu stöðu upp á síðkastið og áður
skáldið. Samið var við Björn G.
Björnsson að hann skyldi sjá um
framkvæmd þeirrar sýningar og
hefur honum farist það mjög vel.
Fyrsta sýningin var á Akureyri, síð-
an var ein í Kaupmannahöfn og í
gær var opnuð sýningin „Ferðalok“
í Þjóðmenningarhúsinu. Sýningin er
mjög falleg svo ég hygg að menn
geri ekki annað skynsamlegra en að
eiga dagstund þar og fræðast um
á finna al-
Jónas og
k þess hef-
ar Leifs-
r um ævi
ur fyrir
ga.
kum við
nauðsyn-
Jónas;
ginn og
Jónas
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
rgerður Katrín Gunnarsdóttir.
Í DAG verða íslenskuverðlaun menntaráðs
Reykjavíkur afhent reykvískum skólabörnum í
fyrsta skipti, en ætlunin er að þeim verði út-
hlutað árlega á Degi íslenskrar tungu, 16. nóv-
ember.
Hver grunnskóli í Reykjavík hefur tilnefnt
þrjá nemendur eða nemendahópa til verð-
launanna og mun Vigdís Finnbogadóttir, fyrr-
verandi forseti, sem er verndari verðlaunanna,
afhenda öllum börnunum verðlaunagripi eftir
listakonuna Dröfn Guðmundsdóttur.
„Markmiðið er að auka áhuga æsku borg-
arinnar á íslenskri tungu og hvetja til framfara í
tjáningu talaðs máls og ritaðs,“ segir Marta Guð-
jónsdóttir varaborgarfulltrúi Sjálfstæðisflokks.
Hún er formaður nefndar um íslenskuverðlaun
menntaráðs og hefur haldið því starfi áfram, í
góðu samstarfi við nýjan meirihluta í borginni.
Marta hefur sjálf kennt íslensku í mörg ár og er
málið því skylt.
„Verðlaunin eru veitt nemendum sem hafa
tekið sérstökum framförum eða hafa náð góðum
árangri í íslensku, hvort sem þeir eiga hana að
móðurmáli eða læra hana sem annað tungumál.“
Hver skóli mótar þær reglur hvernig nem-
endur eru tilnefndir til verðlaunanna.
„Ég tel að sóknarfæri til verndar íslenskri
tungu felist í góðri íslenskukennslu í grunn-
skólum. Góð íslenskukennsla hefur ekki bara
þýðingu fyrir okkur sem sjálfstæða þjóð, heldur
líka þýðingu fyrir hvert okkar sem einstaklinga.
Hún opnar okkur dyr að ómetanlegum menning-
ararfi. Svo er margsannað að góðir íslensku-
nemendur eru yfirleitt einnig góðir í öðrum
námsgreinum,“ segir Marta.
Ný íslensku-
verðlaun
menntaráðs
Verðlaunagripurinn Íslenskunemendurnir fá
gripinn afhentan á Degi íslenskrar tungu. Árið 1995 ákvað rík-isstjórnin að fæðing-ardagur JónasarHallgrímssonar, 16.
nóvember, yrði dagur íslenskr-
ar tungu ár hvert og var hann
haldinn hátíðlegur í fyrsta
skipti árið 1996.
Menntamálaráðuneytið hefur
síðan árlega beitt sér fyrir sér-
stöku átaki í þágu íslensks
máls og helgað þennan dag
rækt við það í góðu samstarfi
við skóla, stofnanir, fyrirtæki,
félagasamtök og einstaklinga,
enda virðist dagur íslenskrar
tungu hafa náð fótfestu í sam-
félaginu.
Hátíðardagskráin hefur í
gegnum árin verið haldinn víðs
vegar um landið en að þessu
sinni verður hún haldin í
Reykjavík.
Það setur mark sitt á hátíð-
arhöldin að þessu sinni að í
dag er 200 ár liðin frá fæðingu
Fjölnismannsins, skáldsins og
náttúrufræðingsins Jónasar
Hallgrímssonar. Þess hefur
verið minnst með ýmsum hætti
undanfarið ár. Dagskrá afmæl-
ishátíðarinnar, sem skipulögð
var af sérstakri verkefnisstjórn
undir forystu Halldórs Blön-
dals, hefur verið umfangsmikil
og Jónasar verið minnst með
ýmsum hætti jafnt hér á Ís-
landi sem í Danmörku og á
slóðum Vestur-Íslendinga í
Winnipeg í Kanada. Dagskrá
afmælishátíðarinnar lýkur
formlega í kvöld með veglegri
hátíðardagskrá í Þjóðleikhús-
inu sem sýnd verður beint í
Ríkissjónvarpinu.
Það er mikilvægt að við sem
þjóð endurnýjum stöðugt
kynni okkar af Jónasi. Í barn-
æsku lærðum við flest að meta
skáldið Jónas, léttar og gríp-
andi skemmtivísur jafnt sem
magnþrungin ættjarðarljóð og
annan skáldskap. Seinna kom-
umst við að því að hann átti
sér fleiri hliðar, meðal annars
sem nátt-
úrufræð-
ingur, þýð-
andi,
nýyrða-
smiður og
fræðimaður,
auk þeirra
persónulegu gilda sem hann
hafði til að bera.
Ég vil í þessu sambandi
vekja athygli á tveimur vefsíð-
um um Jónas Hallgrímsson.
Annars vegar síðu sem opnuð
var á fæðingardegi hans, 16.
nóvember á síðasta ári,
(www.jonashallgrimsson.is) en
þar er að finna margskipta
efnisflokka sem ná yfir fjöl-
breytt og kraftmikið lífsstarf,
sem hefur haldið nafni hans á
lofti, og við getum aðeins
harmað að hafi ekki orðið
lengra, en Jónas Hallgrímsson
lést í Kaupmannahöfn árið
1845, aðeins 37 ára gamall.
Hins vegar hinn aðgengilega
og skemmtilega vef jonas.ms.is
sem Mjólkursamsalan hefur
látið hanna og opnaður var
fyrr í vikunni. Þá var í gær
opnuð í Þjóðmenningarhúsinu
við Hverfisgötu sýningin
Ferðalok um manninn, skáldið
og náttúrufræðinginn Jónas
Hallgrímsson. Er hún sú þriðja
í röð sýninga sem settar hafa
verið upp um Jónas á afmæl-
isárinu, en einnig hafa verið
haldnar sýningar í Amtsbóka-
safninu á Akureyri og á Norð-
urbryggju í Kaupmannahöfn.
Staða íslenskunnar er sem
betur fer sterk og okkur hefur
gengið betur en mörgum öðr-
um þjóðum að viðhalda sér-
kennum tungu okkar. Víða eru
þó blikur á lofti.
Þegar Jónas Hallgrímsson
var í Bessastaðaskóla var sótt
að íslenskunni. Nú er enn sótt
að íslenskunni úr öllum áttum
og af enn meira afli. Því er í
dag brýnna en nokkru sinni
fyrr að slá varðborg um ís-
lenska tungu, ekki til að meina
henni að breytast og verða fyr-
ir eðlilegum áhrifum sem end-
urspegla nýja tíma, heldur til
að berjast gegn þeim ósið að
snúa öllum heitum upp á enska
tungu, kvikmyndum, versl-
unum og auglýsingum. Við eig-
um að leyfa okkur þann munað
að kenna á íslensku og leyfa
okkur það ómak að hugsa á ís-
lensku.
Í stefnuskrá íslenskrar mál-
nefndar fyrir árin 2006–2010
kemur fram að nefndin hyggst
leggja til að íslenska verði lög-
fest sem opinbert tungumál á
Íslandi. Ég
hef lýst því
yfir að ég telji
rétt að ganga
lengra en
nefndin legg-
ur til og það
sé skyn-
samlegt og æskilegt að tryggja
stöðu íslenskunnar með sér-
stöku ákvæði í stjórnarskrá.
Staða íslenskunnar verður hins
vegar ekki aðeins tryggð með
lögum.
Það er áhyggjuefni að orða-
forði ungmenna virðist fara
þverrandi og það sama má
segja um bókalestur. Okkur
sem þjóð ber skylda til að
halda vöku okkar og hlúa að
því fjöreggi sem íslenskan er.
Skólakerfið ber ríka ábyrgð í
því sambandi, en ábyrgðin
liggur og verður að liggja víð-
ar: Hjá opinberum stofnunum
og fyrirtækjum, hjá fjöl-
miðlum, fjölskyldum og ein-
staklingum. Við megum ekki
hopa undan ágangi enskunnar.
Tungan er grunnurinn að til-
vist íslenskrar þjóðar, sjálfs-
mynd okkar og sérstöðu.
Þótt dagurinn í dag sé helg-
aður sérstaklega íslenskri
tungu verða allir dagar að vera
dagar íslenskrar tungu, ein-
ungis þannig tryggjum við
stöðu íslenskunnar.
Allir dagar
eru íslensku-
dagar
Eftir Þorgerði Katrínu
Gunnarsdóttur
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
» Við eigum aðleyfa okkur þann
munað að kenna á ís-
lensku og leyfa okk-
ur það ómak að
hugsa á íslensku.
Höfundur er mennta-
málaráðherra.
dabbía, -u KV mikið sukk
Þessi dabbía
gengur ekki