Morgunblaðið - 16.11.2007, Blaðsíða 20

20 FÖSTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Ráðgátan um
Olgu Tsékovu
Hin unga og fagra Olga Tsékova átti
ekkert nema demantshring þegar hún
fór frá Moskvu 1920. Leið hennar lá til
Þýskalands og þar sló hún í gegn á hvíta
tjaldinu og varð uppáhaldsleikkona
Hitlers – en um leið starfaði hún fyrir
leyniþjónustu Sovétríkjanna.
Mögnuð bók eftir hinn geysivinsæla
Antony Beevor.
M
bl
9
36
50
5
Njósnari í Þýskalandi nasista?
Ráðgátan um Olgu Tsékovu
holar@simnet.is
Fá íslensk skáld hafa veriðrannsökuð jafn ítarlega ogJónas Hallgrímsson. Um fá
ljóð hefur meira verið skrifað en
Jónasar. Frægar eru deilur um ein-
stök ljóð eins og „Alsnjóa“. Hver er
merking þess? Hver er hjartavörð-
urinn?
Um þessar mundir kemur út bók
með úrvali ritgerða um Jónas Hall-
grímsson í ritstjórn Sveins Yngva
Egilssonar. Bókin heitir Undir
Hraundranga og skiptist í fjóra
hluta og fyrir hverjum þeirra fer
tilvitnun í verk Jónasar eins og seg-
ir í inngangi: „Í fyrsta hluta eru yf-
irlitsritgerðir eða skrif um ævi og
örlög hans. Í öðrum hluta eru rit-
gerðir sem hafa vísindi og trú að
umfjöllunarefni. Ritgerðirnar í
þriðja hluta fjalla einkum um Jónas
í ljósi sögu og samhengis. Í fjórða
og síðasta hluta eru ritgerðir um
verk hans og viðtökur þeirra.“
Elsta ritgerðin eru minningarorð
Konráðs Gíslasonar um Jónas í
Fjölni 1847, en þau voru jafnframt
það fyrsta sem um Jónas var ritað í
samfelldu máli. Yngsta ritgerðin er
eftir Svein Yngva Egilsson og birt-
ist í Skírni á síðasta ári. Bókin
spannar því svo að segja allan þann
tíma sem skrif um Jónas hafa verið
stunduð.
  
Eins og ritstjóri bókarinnar rek-ur í inngangi sínum voru
merkilegar ritgerðir samdar um
Jónas þegar á 19. öldinni en í safn-
inu eru þó ráðandi skrif um hann
frá seinni tímum. Og það vekur at-
hygli að mikil gróska hefur hlaupið
í rannsóknir á Jónasi síðustu ár og
áratugi. Það var mikil stemning
fyrir Jónasi á níunda áratugnum
sem skilaði glæsilegri heildar-
útgáfu Svarts á hvítu á verkum
hans 1989. Hugsanlega hefur þessi
útgáfa haft eitthvað með það að
gera að á tíunda áratugnum voru
skrif um Jónas mjög mikil.
Sveinn Yngvi bendir á að árið
1999 hafi komið út nokkur rit um
Jónas sem hafi staðfest að til væri
orðið ákveðið rannsóknarsvið sem
kalla mætti Jónasarfræði. Á meðal
fræðimanna sem fengust við Jónas
á þessum árum voru Svava Jak-
obsdóttir, Matthías Johannessen,
Páll Valsson, Dagný Kristjánsdóttir
og Helga Kress, en öll eiga þau
greinar í bókinni.
Og meira af Jónasi. Fyrir
stuttu kom út safn tuttugu ljóða
skáldsins í danskri þýðingu Sørens
Sørensen ljóðskálds. Bókin heitir
Landet var fagert og Matthías Jo-
hannessen ritaði ítarlegan formála.
Aftast í bókinni eru svo skýringar
við einstök ljóð.
Meðal ljóða sem Sørensen þýðir
er „Gunnarshólmi“ en fyrsta erind-
ið hljómar svona á dönskunni:
Og der lå sol på landets sommerveje,
og tindens sølvblå is på Eyjafjeld
tog aftenrødens gyldne glød i eje.
Af Jónasi
AF LISTUM
Þröstur Helgason
Kjarval Kápu Undir Hraundranga prýðir málverk Kjarvals, Listaskáldið góða (1945-1952).
throstur@mbl.is
ÞEGAR þjóðin var enn háðari
veðrum en í dag voru orðin um
blæbrigði veðurfarsins ólíkt litrík-
ari og skilmerkilegri en nú tíðkast.
Það sama á við um mörg önnur
orð, til dæmis þau sem við notum
um hafið. Hér eru 67 orð yfir snjó
og snjókomu, en listinn er alls ekki
tæmandi. Mörg orðanna notum við
enn, en gaman er að skoða þau
sem fallið hafa í gleymsku og
ímynda sér nákvæma merkingu
þeirra – eða fletta þeim upp í orða-
bók.
aska  áfreði  blindöskubylur
 bylur  drífa  él  éljagangur
 fannburður  fannfergi  fjúk
 flyksumjöll  fok  fönn 
frostleysusnjór  grjónabylur 
harðfenni  haglél  hjarn 
hraglandi  hret  hreytingur 
hríð  hríðarkóf  hryðja 
hundslappadrífa  kafald  kaf-
aldsbylur  kóf  kófviðri 
klessingur  krap  lausamjöll 
leysing  logndrífa  maldringur
 mjöll  moksturskafald
 mugga  muggukafald  mulla
 nýsnævi  ofankafald  of-
ankoma  pos  skafelgur  skafl
 skafmold  skafrenningur
 skæðadrífa  slitringur
 snjóakk  snjóalög  snjóburð-
ur  snjódyngja  snjófukt
 snjóhald  snjóhengja  snjó-
hula  snjókoma  snjóreykur
 snær  sólbráð  stórhríð
 svælingsbylur
Snjór…?
hvað
áttu við?
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Velkominn heim Þetta er nú meira
helv… muggukafaldið – eða er
þetta kannski maldringur?
Veðrið er okkur tamt á tungu
Hvernig var veðrið í gær? Segðu það með þínum orðum, þau segja það með sínum orðum,
fjórar kynslóðir orðlagðra Íslendinga, sem hver um sig lýsir veðri gærdagsins á sinn hátt.
„MIÐAÐ við árstíma þá er veðrið
mjög gott. Það er ekki dimmt og það
er ekki bjart. Það sér ekki neins
staðar í bláan blett á himninum. Það
er örlítill andvari og raki, – ekki
rigning, ekki dropar, en maður finn-
ur raka í loftinu, svo þessi gola er ör-
lítið blaut. Það bærast aðeins mjóu
greinarnar á öspunum hérna fyrir
handan, en auðvitað eru þær alveg
lauflausar. Það eru engin lauf á
trjánum sem ég sé hér, þau eru öll
fokin af.“
Vilborg Dagbjartsdóttir
kennari og skáld
Örlítill
andvari
Morgunblaðið/Sverrir
Gola Vilborg gáir til veðurs.
„ÞAÐ er alltaf bjart yfir hjá mér. En
af glugganum að dæma er grámi yfir
Vatnsmýrinni. Af ferðum mávanna
sé ég að það viðrar mjög vel til flugs;
þetta er draumaveður til að spila fót-
bolta. Það er aldrei betra að hreyfa
sig en þegar ýrir aðeins úr lofti og
regndroparnir leka niður með svita-
dropunum. Þetta er draumaveður
miðað við árstíma. Svo getur skipast
veður í lofti og staðan gjörbreytt eft-
ir hálftíma. Þá er að taka því eins og
öðrum lífsins lystisemdum.“
Dagur B. Eggertsson
borgarstjóri
Ýrir aðeins
úr lofti
Grámi En þó alltaf bjart hjá Degi.
„ÉG fékk textaboð frá vinkonu
minni í London, sem óskaði sér þess
að ég ætti töfrateppi til að koma og
horfa á morgunbjarmann. Þá fór ég
að líta í kringum mig, var að ganga
heim af æfingu. Ég hugsaði: Súldin
hér er ekkert síðri, því súldin er
uppáhaldsveður hjá mér, ég tala nú
ekki um ef það er líka þoka. Hún er
umvefjandi og á þessum tíma fer
maður svolítið inn í sjálfan sig. Ég
hugsa að ég hefði hafnað töfratepp-
inu til að geta notið súldarinnar.“
Einar Jóhannesson
klarinettuleikari
Súldin er
ekkert síðri
Súld Best með þoku.
„ÞAÐ var kalt veður í dag og smá
úði, en stillt. Það var líka skýjað.
Mér finnst svona veður bara þægi-
legt, sérstaklega þegar það er ekki
rok.
Þetta er bara gott veður. En mað-
ur er kannski meira inni í svona
veðri. Mér finnst best þegar það er
stillt veður, en það má þá líka vera
sól og blíða.
Annars hlakka ég til að það fari að
snjóa, ég myndi miklu frekar vilja
hafa snjó en svona veður.“
Védís Pálsdóttir
framhaldsskólanemi
Skýjað og
smá úði
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Best Þegar veðrið er stillt.
hornriði, -a, -ar K regnský í norð-
austri, norðaustanátt með rigningu.
Er ekki hornriði á
leiðinni!