Morgunblaðið - 12.04.2008, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 12. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Utanríkismál voru fyrirferð-armikil á Alþingi í vikunniog bar þar hæst umræðuum skýrslu utanrík-
isráðherra. Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir hefur tekið til hendinni í mála-
flokknum og svo virðist, a.m.k. úr
fjarlægð, sem ferskir vindar blási um
ráðuneytið. Ræða hennar var þannig
vel úthugsuð og ígrunduð. Það sama
verður hins vegar ekki sagt um allar
ræðurnar sem á eftir komu. Þar réðu
ríkjum endurtekningar á orðum ráð-
herrans eða gömlum ræðum um ut-
anríkismál.
Auðvitað er til fullmikils ætlast að í
hverri ræðu séu nýjar og hressilegar
hugmyndir og ekki er við öðru að bú-
ast en að ákveðin endurtekning eigi
sér stað. Sumir þingmenn skiluðu því
vel en aðrir fóru óundirbúnir í ræðu-
stól, blöðuðu í skýrslunni og töluðu
ómarkvisst um það sem þeim datt í
hug. Einn þingmaður sagðist meira
að segja ekki hafa náð að lesa skýrsl-
una almennilega en hélt engu að síður
langa tölu um efni hennar.
NATO og ekki NATO
Í umræðunum var nokkur sam-
hljómur um utanríkisstefnu Íslands
og þá einkum og sér í lagi meðal allra
flokka nema Vinstri grænna, sem
leggjast harðlega gegn aðild Íslands
að Atlantshafsbandalaginu (NATO)
og sérstaklega þátttöku í verkefnum í
Afganistan.
Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur VG, skaut þó yfir markið í umræð-
unum þegar hann rökstuddi andstöðu
sína gegn stækkun NATO til austurs,
með mögulegri aðild Úkraínu og
Georgíu, með áhyggjum af skatt-
greiðendum nýrra aðildarríkja sem
horfðu nú upp á stórauknar kröfur
um útgjöld til vígbúnaðar. „Ætli þeir
hafi ekki eitthvað annað við fjár-
munina að gera en að eyða þeim í her-
gögn í þessum löndum sem eru að
reyna að byggja sig upp?“ sagði
Steingrímur.
Ragnheiður Elín Árnadóttir, þing-
maður Sjálfstæðisflokks, greip þetta
á lofti og benti á að virða ætti rétt
þessara ríkja til að taka sínar ákvarð-
anir, ekki síst í ljósi þess að lýðræð-
islega kjörin stjórnvöld færu fyrir að-
ildarumsókn Úkraínu og að í Georgíu
væri mikill almennur stuðningur við
aðild.
Besta ræðan
Varnarmálafrumvarp utanrík-
isráðherra var afgreitt til þriðju um-
ræðu í vikunni og verður að líkindum
að lögum í næstu viku. Afskaplega
litlar umræður spunnust um frum-
varpið í þetta skiptið og einungis
framsögumenn nefndarálita tóku til
máls. Að öðrum ræðumönnum ólöst-
uðum ætla ég að halda því fram að áð-
urnefndur formaður VG hafi þar flutt
bestu ræðu vikunnar, jafnvel mán-
aðarins, og þá sérstaklega þegar síga
tók á seinni hlutann. Hann náði sér á
það flug sem áhugafólk um góða
ræðumennsku (og eflaust áhugafólk
um almennilega stjórnarandstöðu)
hefur einkar gaman af. „Ég verð að
segja eins og er að ég undrast það að
sjálfstæðismenn, sem þykjast stund-
um hafa vit á peningum, sem þeir
hafa auðvitað ekki, enda eru þeir að
drekkja þjóðinni í skuldum, hafa það
þó uppi, hafa það í munninum, að þeir
vilji ekki þenja ríkisbáknið út. Báknið
burt, var einhvern tímann sagt. Hvað
er að gerast hér? Er báknið að fara
burt? Nei, hér er sko verið að búa til
nýtt bákn upp á milljarða króna,“
sagði Steingrímur um boðaða Varn-
armálastofnun og taldi að „hún gamla
Katla“ væri meiri ógn við öryggi Ís-
lands en þær „ímynduðu ógnir“ sem
frumvarpinu væri ætlað að bregðast
við. Svo hélt hann áfram: „Varn-
armálastofnun telst, samkvæmt
framansögðu, borgaraleg stofnun
sem mun að meginstefnu til sinna
varnartengdum verkefnum sem telj-
ast ekki borgaraleg í eðli sínu. Hin
borgaralega stofnun sinnir að meg-
instofni til varnarverkefnum sem telj-
ast ekki borgaraleg í eðli sínu. Ég
óska höfundum textans til hamingju.“
Helgi Hjörvar, þingmaður Sam-
fylkingarinnar, vakti máls á mismun-
andi framgöngu lögreglu gagnvart
mótmælendum á þingi í vikunni og
vísaði annars vegar til mótmæla at-
vinnubílstjóra og hins vegar til mót-
mæla umhverfisverndarsinna. Nú
dylst engum að öllu mildar hefur ver-
ið tekið á fyrrnefnda hópnum, og
raunar líka á fleiri mótmælendum
eins og stjórnarmaður í Heimdalli
benti á í grein í Morgunblaðinu í gær
en hann var handtekinn fyrir að selja
lítinn bjór í mótmælaskyni við einka-
sölu ríkisins á áfengi.
Stysta ræðan
Helgi spurði hvort um stefnubreyt-
ingu væri að ræða en fékk þau svör
frá Birni Bjarnasyni að dóms-
málaráðherra hefði ekki beitt sér í
þessum málum. Þegar Helgi fylgdi
spurningunni eftir og velti því upp
hvort eitthvað annað kynni að hafa
valdið stefnubreytingunni hélt Björn
stystu ræðu vikunnar, já eða mán-
aðarins: „Herra forseti. Ég tel að í
báðum tilvikum hafi lögreglan farið
að lögum og ekki sé um ólíka fram-
kvæmd laga að ræða.“
Svo mörg voru þau orð.
Misgóð ræðuhöld og hættulegir bjórsinnar
ÞINGBRÉF
Halla Gunnarsdóttir
halla@mbl.is
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
SKURÐAÐGERÐIR vegna offitu
snúast fyrst og síðast um heilsufar
sjúklinganna, ekki útlit. Það er stór-
hættulegt heilsufarslega að vera of
feitur. Fylgikvillar offitu, þ.e. þegar
líkamsþyngdarstuðull (BMI) liggur
yfir 40, eru margir en geta minnkað
til muna eða jafnvel horfið alveg í
kjölfar skurðaðgerðar. Meðal þessara
fylgikvilla eru sykursýki II, astmi,
mígreni, þunglyndi, of hár blóðþrýst-
ingur og ófrjósemi
sökum offitu.
Þetta segir
Hjörtur G. Gísla-
son skurðlæknir,
en hann stjórnar
magahjáveituað-
gerðum á Norð-
urlöndum. Hann
mun í dag ásamt
Birni G. Leifssyni
skurðlækni fram-
kvæma tvær kviðsjáraðgerðir við of-
fitu í beinni útsendingu á 10. sameig-
inlega vísindaþingi Skurðlæknafélags
Íslands og svæfinga- og gjörgæslu-
lækna sem hófst í gær og lýkur í dag.
Skurðaðgerðunum verður varpað upp
á skjá í kennslustofu skurðdeilda á
Landspítalanum og þar geta ráð-
stefnugestir, þeirra á meðal erlendir
sérfræðingar sem komnir eru til
landsins sérstaklega til að kynna sér
þessar aðgerðir, lagt fyrir skurðlækn-
ana tvo spurningar meðan á aðgerð-
unum stendur. Jafnframt munu þeir
Hjörtur og Björn kynna árangurinn
af þeim aðgerðum sem framkvæmdar
hafa verið hérlendis á síðustu árum,
en grein þeirra um málið verður fljót-
lega birt í Læknablaðinu.
Minnkar líkur á krabbameini
Að sögn Hjartar var byrjað að
framkvæma magahjáveituaðgerðir
hérlendis fyrir hátt í átta árum og
hafa síðan þá verið gerðar ríflega 510
aðgerðir. Segir hann því komna
ágæta reynslu af þessari tegund að-
gerða hérlendis. Bendir hann á að
88% þeirra sjúklinga sem farið hafa í
aðgerðir hérlendis fái góðan árangur
af aðgerðinni og meðaltalið af sjúk-
lingum hafi náð af sér 80% af um-
framþyngd sinni á fyrsta hálfa öðru
árinu eftir aðgerð. Hjörtur bendir á
að nýjar erlendar rannsóknir, sem
m.a. hafa verið birtar í læknatímarit-
inu The New England Journal of
Medicine, leiði í ljós að skurðaðgerð
vegna offitu auki lífslíkur sjúklinga
um 10-11 ár. „Þannig minnka líkurnar
á því að deyja um 40% fyrir hvert ár
frá því skurðaðgerð er framkvæmd.
Líkurnar á því að deyja úr hjartaáfalli
minnka um 50% hjá þeim sem fara í
aðgerð. Hjá þeim sem fara í aðgerð
eru einnig 50-60% minni líkur á því að
fá hormónatengt krabbamein síðar á
ævinni, s.s. brjóstakrabbamein,
krabbamein í legi og eggjastokkum,
blöðruhálskirtli, ristli, endaþarmi,
maga og brisi,“ segir Hjörtur og tek-
ur fram að lífsgæði þeirra sem fari í
aðgerð stóraukist.
Eftirlitið lykill að góðum bata
Í samtali við Morgunblaðið bendir
Hjörtur á að nýjar rannsóknir sýni að
skurðaðgerð sé vænlegasta leiðin til
að ná árangri hjá sjúklingum með
sjúklega offitu. Bendir hann á að
ástæðu þess að megrunarkúrar, lík-
amsþjálfun, lyf og hugræn atferl-
ismeðferð, sem dugi vel fyrir fólk með
BMI sem mælist 30-35, dugi ekki fyr-
ir fólk með BMI yfir 40 til langs tíma
sé að leita í hormónastarfsemi lík-
amans. „Í besta falli ná 3% sjúklinga
með BMI yfir 40 langtímaárangri,
þ.e. til fimm ára eða lengur, með fyrr-
greindum aðferðum. Ástæðan er sú
að hormóna- og ónæmiskerfið í maga
og efri hluta mjógirnis forritar lík-
amsþyngd fólks. Þessi kerfi breytast
þegar fólk þyngist, en kerfið vill að
einstaklingurinn sé þungur til þess að
hjálpa honum að lifa af erfiða tíma.
Þetta virkaði vel á steinöld þar sem
fólk hamstraði orkuna yfir sumartím-
ann til að lifa veturinn af, en á ekki við
lengur. Í blóði þeirra sem léttast
hratt mælast há gildi af sultarhorm-
ónunum, þeirra á meðal hormónið
ghrelin sem fyrst fannst árið 1999.
Þessi hormón virka á heilann og kalla
þannig eftir mat án afláts,“ segir
Hjörtur og bendir á að ghrelin sé
jafnávanabindandi og heróín.
„Þeir sem þyngjast og léttast ekki
aftur innan ákveðins tíma fá nýja for-
ritun þessara hormóna. Hjá þeim sem
léttast síðan hratt framleiðist mikið
magn þessa hormóns og það skýrir
hvers vegna nær allir megrunarkúrar
eru gagnslausir og þeir sem farið hafa
í megrun enda í upphaflegu þyngd
sinni innan níu mánaða,“ segir Hjört-
ur og bendir á að helmingur fólks geti
orðið of feitt út af genasamsetningu,
en hinn helmingur fólks geti borðað
eins mikið og það lysti án þess að fitna
þar sem líkaminn búi yfir ákveðnum
genum sem mynda hita úr umfram-
orkunni í stað þess að hamstra hana.
Að mati Hjartar er það nokkurt
vandamál hversu miklum fordómum
offitusjúklingar mæta í þjóðfélaginu.
„Þessi sjúklingahópur á erfitt með að
fá meðferð vegna fordóma. Það stafar
af því að almenningur skilur ekki al-
mennilega út á hvað sjúkdómurinn
gengur,“ segir Hjörtur og nefnir að
sumir sjúklingar sem farið hafi í
magahjáveituaðgerð reyni að með-
ferð lokinni jafnvel að afneita því að
þeir hafi átt við offitu að stríða og
neiti t.d. að koma í reglubundið eft-
irlit, sem sé hins vegar lykillinn að
góðum bata.
Íslendingar hömlulausari
„Þeir sem fara í svona aðgerð
skuldbinda sig til þess annars vegar
að taka vítamín og steinefni og hins
vegar til þess að vera í ævilöngu eft-
irliti í formi blóðprufa einu sinni til
tvisvar á ári. Fólk verður að taka
ábyrgð á eigin heilsu, því við getum
ekki elt fleiri hundruð sjúklinga út um
allan heim. Þeir sem mæta í eftirlitið,
fara í blóðprufurnar, og taka þau vít-
amín og bætiefni sem þörf er á hverju
sinni, þeir fá frábæran árangur af að-
gerðinni,“ segir Hjörtur og bendir á
að nokkur munur sé milli landa í af-
stöðu sjúklinga til meðferðarinnar.
Bendir hann þannig á að á meðan
Norðmenn, Danir og Svíar fylgi leið-
beiningum til undirbúnings fyrir að-
gerð gaumgæfilega eftir gæti meira
hömluleysis hjá Íslendingum, sem
fari iðulega ekki eftir neinu af því sem
sagt er.
Eitt af því sem þeir sem fara í
magahjáveituaðgerð verða að venja
sig á að lokinni aðgerð er að borða oft-
ar og minna í einu, enda geta sjúk-
lingarnir ekki borðað jafnmikið í einu
og fyrir aðgerð. Þetta stafar af sögn
Hjartar af því að í aðgerðinni er tengt
framhjá maganum, skeifugörninni og
efri hluta mjógirnisins þannig að eng-
inn matur kemur þangað. „Forsenda
þess að sultarhormón séu framleidd í
líkamanum er sú að matur komist í
snertingu við þær frumur sem eru í
slímhimnunni á þessum þremur fyrr-
greindu stöðum. Með því að tengja
framhjá eru frumurnar sem fram-
leiða ghrelin í nokkrum skilningi
blindaðar. Þannig getur sjúklingur
lést um 60 kíló fljótlega í kjölfar að-
gerðar án þess að hlutfall ghrelins í
blóði mælist tilfinnanlega hærra en
áður.
Hefði sami einstaklingur farið í
megrun og lést jafnmikið væri hlutfall
ghrelins í blóði mjög hátt þar til við-
komandi hefði þyngst aftur. Það eru
mjög fáir sem standast þessi áhrif
ghrelins, en það tekur 4-5 ár fyrir lík-
amann að venjast minni þyngd á með-
an það tekur líkamann aðeins 1-2 ár
að venjast aukinni þyngd. Mikilvæg-
ustu langtímaáhrifin af meðferðinni
eru þau að við breytum grunnlínu lík-
amans, þ.e. líkaminn sér einstakling-
inn ekki lengur sem verðandi t.d. 130
kíló heldur 75 kíló.“
Ríflega 510 of feitir Íslendingar hafa farið í magahjáveituaðgerð á síðastliðnum átta árum
Snýst um betra heilsufar, ekki útlit
Frábær árangur Norsk kona sem Hjörtur G. Gíslason framkvæmdi aðgerð á. Þremur árum seinna hafði hún lést um 80 kíló og var að vonum ánægð.
Hjörtur G. Gíslason
Stórtæk aðgerð Magahjáveituaðgerð er framkvæmd með kviðsjártækni.