Morgunblaðið - 02.08.2008, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Kolbrúnu Bergþórsdóttur
kolbrun@mbl.is
Þ
etta var ekki auðveld
ákvörðun. Annirnar í
embættinu eru miklar og
sífellt vaxandi. Ákvörð-
unin um að vera áfram
var ákvörðun um mikla
vinnutörn og eðlilegt að
velta fyrir sér hvort ekki
væri nóg komið. Okkur Dorrit fannst mörg
þeirra verka sem ég hef verið að vinna að á
undanförnum árum á góðri siglingu og vert
að fylgja þeim eftir. Þess vegna væri rétt að
leggjast í þennan róður á ný og afla nýrra
tækifæra,“ segir Ólafur Ragnar Grímsson,
forseti Íslands, aðspurður hvers vegna hann
hafi ákveðið að sitja sitt fjórða kjörtímabil.
„Ég er sannfærður um að Íslendingar
hafa aldrei haft jafnmörg tækifæri eins og á
komandi árum og þjóðin hefur aldrei verið
jafn vel búin til að nýta sér þau eins og nú.
Að því leyti er ég mjög bjartsýnn á framtíð-
ina og ekki haldinn þeim bölmóði eða kvört-
unartóni sem mér finnst stundum heldur
hávær um þessar mundir.“
Hvaða verk eru það sem þú talar um og
vilt fylgja eftir á fjórða kjörtímabilinu?
„Mörg þessara viðfangsefna eru á sviði
vísinda, rannsókna, menningar og lista, og
sum snúa að framsókn nýrra greina í at-
vinnulífi. Ég vil halda áfram að leggja þeim
lið en ekki hætta í miðju kafi. Svo bætast
við ný verkefni. Ég hef alltaf litið á forseta-
embættið sem vettvang verkefna. Ég hef
aldrei litið á það sem hægindi eða þægilegt
líf.
Ég vil líka halda áfram að rækta sam-
bandið við byggðirnar í landinu sem sumar
hverjar hafa mjög átt á brattann að sækja
að undanförnu eins og við vitum. Víða er
þar unnið merkilegt starf við að brydda upp
á nýjungum í atvinnulífi, byggja upp nýstár-
leg og skemmtileg söfn, opna nýjar slóðir í
ferðaþjónustu. Það hefur á undanförnum
tólf árum verið afar ánægjulegur hluti af
starfi mínu að heimsækja sýslur og byggðir,
kaupstaði og minni pláss og kynnast því
fjölskrúðuga lífi sem þar er lifað og um leið
vonandi vekja athygli þjóðarinnar á því
starfi sem þar er unnið.
Við lifum á tímum þar sem tækifæri okk-
ar eru verulega háð umheiminum. Forseta-
embættið er að mínum dómi eitt öflugasta
tækið sem Íslendingar eiga ef forsetinn vill
beita því til að opna nýjar leiðir, greiða
götu, tryggja sambönd og festa hagsmuni í
sessi. Leikreglur hinna alþjóðlegu sam-
skipta í veröldinni eru ennþá á þann veg að
þjóðhöfðingi getur beitt sér meira en aðrir.
Ég hef reynt að beita þessum áhrifum á
margvíslegan hátt í þjóðarþágu.“
Beitir áhrifum
Með hvaða hætti beitirðu áhrifum þínum?
„Ég skal nefna nokkur dæmi. Fyrir tæp-
um tíu árum talaði ég um nýskipan á norð-
urslóðum þar sem Íslendingar gætu í sam-
vinnu við aðrar Norðurlandaþjóðir, Rússa,
Bandaríkjamenn og Kanadamenn haft mikil
áhrif á hvernig málum yrði skipað í þessum
heimshluta. Ég tók þátt í því að efla Há-
skólann á Akureyri sem eins konar fræða-
miðstöð fyrir þetta samstarf. Ég hef tekið
þátt í því að styrkja aðra háskóla í landinu á
ýmsan hátt, hef hjálpað Háskólanum á Bif-
röst til að öðlast tengsl við Kína, rétt Há-
skólanum í Reykjavík hjálparhönd á mörg-
um sviðum, meðal annars á fundum með
MIT-háskólanum í Bandaríkjunum sem nú
hefur gert samning við háskólann. Ég hef
greitt Háskóla Íslands götur til Indlands,
átt þátt í að skapa rannsóknarsamstarf ís-
lenskra og erlendra vísindamanna í félagi
við Orkuveitu Reykjavíkur á Hellisheiði um
það tilraunarverkefni að dæla koltvísýringi
niður í jörðu þar sem hann binst basalti og
geymist vonandi um aldir. Þá hef ég haft
frumkvæði að samstarfi íslenskra, banda-
rískra og indverskra jöklafræðinga um að
rannsaka þær breytingar sem eru að verða
á jöklunum í Himalajafjöllunum, en hröð
bráðnun þeirra gæti skapað eina mestu um-
hverfisvá veraldar ef loftslagsbreytingar
halda áfram.
Á sviði menningar og lista höfum við
hjónin reynt að stuðla að því að ungt lista-
fólk eigi greiðan aðgang að áhrifafólki í ver-
öldinni. Ég hef lagt talsvert á mig til að
greiða götu ungra athafnamanna sem eru að
leggja inn á nýjar brautir. Ég hef talið það
vera framlag til að styrkja lífskjörin í land-
inu og skapa auknar þjóðartekjur en líka til
að skapa starfsvettvang fyrir hundruð eða
þúsundir af vel menntuðu ungu fólki sem
verða að fá störf við sitt hæfi á íslenskum
vettvangi.
Einhverjum finnst kannski að forsetinn
ætti ekki að sinna neinu af þessu, heldur
sitja bara á Bessastöðum og lesa góðar
bækur og ganga um túnin. Ég hef stundum
velt því fyrir mér í léttum dúr að gaman
væri ef þjóðin prófaði að hafa slíkan forseta
og sæi til hvernig henni líkaði það.“
Slagorðakenndar ýkjur
Tekurðu inn á þig gagnrýni um tíðar ut-
anlandsferðir þínar, einkaþotuferðir og sam-
skipti við auðjöfra og fína og fræga fólkið?
„Ég tek gagnrýnina ekki á nokkurn hátt
inn á mig. Ég hef alltaf talið rangt að for-
setinn eigi, í krafti hefðar eða tilgerðar-
legrar virðingar, rétt á því að vera ekki
undir smásjá fólksins í landinu og að það
eigi að skapa honum skjól sem hann njóti
umfram aðra. Þótt ýmsir hafi gagnrýnt mig
og fjallað um verk mín og sjónarmið á mis-
kunnarlausan hátt þá vona ég að hvergi sé
hægt að finna neikvæð viðbrögð af minni
hálfu gagnvart því.
Ef forsetinn kippir sér of mikið upp við
það að fjölmiðill, blaðamenn eða aðrir mál-
flytjendur á opinberum vettvangi gagnrýna
hann fyrir ákveðin verk og sjónarmið þá er
viss hætta á því að hann fari að breyta at-
höfnum sínum og viðhorfum af því hann vilji
ekki vekja umræðu eða fá á sig gagnrýni. Á
undanförnum árum hefur mér þó stundum
fundist gagnrýnin einkennast af því að ein-
stakir áhrifaaðilar í íslenskri fjölmiðlun
vildu gjarnan hafa slíkt vald yfir forset-
anum.
Verulegur hluti af framfarasókn þjóð-
arinnar byggist á auknum samskiptum við
aðrar þjóðir. Forsetinn getur ekki sinnt
þessu verkefni nema vera á vettvangi víða
um veröld. Ef ég er sannfærður um að ut-
anlandsferð skili Íslendingum árangri þá tel
ég að hún eigi rétt á sér en ég hafna henni
ef ég tel litla von um að árangur náist.
Ég hef lagt áherslu á að styrkja tengsl
okkar við heimshluta sem ég tel að muni
skipta miklu máli á þessari öld. Draga mun
úr áhrifum Bandaríkjanna og Evrópu og ég
hef því lagt áherslu á að byggja upp tengsl
við lönd eins og Indland og Kína. Á síðustu
tveimur árum hef ég einnig lagt mikla
áherslu á tengsl okkar við Mið-Austurlönd,
sem og að rækta sambandið við lönd í Mið-
og Austur-Evrópu. Það krefst þess að ég
sæki þessar þjóðir heim, kynnist ráðamönn-
um þeirra og greiði þannig götu íslenskra
aðila. Þetta eru yfirleitt mjög stífar vinnu-
ferðir þar sem verið er að frá morgni og
langt fram á kvöld. Það er misskilningur að
þetta séu skemmtiferðir.
Varðandi það sem stundum er sagt um
samskiptin við auðmenn eða þotuliðið þá
finnst mér það oft og tíðum vera slagorða-
kenndar ýkjur. Þær ferðir sem ég hef farið
með einkaþotum á undanförnum árum eru
teljandi á fingrum annarrar handar. Þá hafa
þær yfirleitt verið farnar vegna þess að ekki
hefur fundist önnur leið til að komast á
áfangastað í tæka tíð. Að þessum örfáu
ferðum frátöldum eru allar ferðir mínar
með áætlunarflugi. Sumir eru hissa á þeim
ferðamáta erlendis og eiga því að venjast að
þjóðhöfðingjar ferðist um á eigin farkosti;
mér finnst rétt og eðlilegt að forsetinn sé
líkt og aðrir Íslendingar á ferðum sínum
fulltrúi þess jafnréttissamfélags sem við er-
um stolt af.
Ég tel ekki að ég sé í sérstökum eða nán-
um tengslum við íslenska auðmenn. Á hinn
bóginn er það þannig að mörg af öflugustu
fyrirtækjum Íslendinga eru undir stjórn
manna sem hafa efnast vel. Ef forsetinn vill
taka þátt í því að styrkja atvinnulífið í land-
inu, breikka starfsgrundvöll nýrra kynslóða
og auka tækifæri þjóðarinnar til að styrkja
hagsæld sína þá krefst það samvinnu og
samstarfs við þá forystusveit sem stjórnar
íslensku atvinnulífi. En það gefur alranga
mynd að halda því fram að við hjónin séum
í reglubundnum tengslum við auðmenn og
að lífsstíll okkar einkennist af því. Daglegt
líf okkar ber fyrst og fremst svipmót mikilla
anna og eiginlega svo mjög að aðalkvört-
unarefni Dorritar er að það gefist nánast
aldrei stund til að vera saman og njóta ís-
lenskrar náttúru. En þeim stundum sem við
eigum afgangs reynum við að verja saman
tvö ein eða með dætrum mínum og fjöl-
skyldum þeirra.“
Jákvæð áhrif Ólympíuleikanna
Þú ætlar að mæta á setningu Ólympíu-
leikanna í Kína. Það er umdeild ákvörðun.
Verður þú ekki bara þar upp á punt eins og
aðrir þjóðarleiðtogar heims?
„Það þyrfti að vera ærin ástæða fyrir for-
setann, verndara íþróttahreyfingarinnar, að
neita boði Íþrótta- og ólympíusambands Ís-
lands um að mæta á Ólympíuleika, mestu
íþróttahátíð heims. Aðrir þjóðhöfðingjar á
Norðurlöndum ætla á þessa leika. Það hefði
Forsetaembættið Ég hef aldrei litið á það sem hægindi eða þægilegt líf.
Forsetaembættið
» Einhverjum finnstkannski að forsetinn
ætti ekki að sinna neinu af
þessu, heldur sitja bara á
Bessastöðum og lesa góðar
bækur og ganga um túnin.
Ég hef stundum velt því
fyrir mér í léttum dúr að
gaman væri ef þjóðin
prófaði að hafa slíkan
forseta og sæi til hvernig
henni líkaði það.“