Morgunblaðið - 15.11.2008, Síða 63

Menning 63FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 2008
Hvað gerist þegar þriðji ísbjörninn
gengur á land og móttökunefndin
samanstendur af þremur hugmynda-
ríkum krökkum.
hann er kominn!
Sprenghlægileg saga
eftir einn vinsælasta
barnabókahöfund landsins.
Miðasala
S. 545 2500
www.sinfonia.is
■ Fimmtudaginn 20. og 21. nóvember kl. 19.30
Eftirlætis barokk í Langholtskirkju
Hljómsveitarstjóri: Nicholas Kraemer
Einsöngvari: Dominique Labelle
Perlur barokktónlistarinnar á borð við Kanón Pacelbels og
vatnatónlist Handels hreyfa við öllum tónlistarunnendum.
Unaðsleg og tímalaus tónlist.
Athugið - frjálst sætaval.
■ Laugardaginn 22. nóvember kl. 17
Á indjánaslóðum
Kristalstónleikar nóvembermánaðar í Þjóðmenningarhúsinu eru
helgaðir slagverkssveit hljómsveitarinnar og amerískri tónlist
sem sækir innblástur sinn í tónlist og menningu indjána.
Tryggið ykkur miða á tónleika Víkings Heiðars Ólafssonar og
Sinfóníuhljómsveitarinnar 5. desember.
STOÐIR ERU AÐALSTYRKTARAÐILI
SINFÓNÍUHLJÓMSVEITAR ÍSLANDS
FRÉTTASKÝRING
Eftir Jóhann Bjarna Kolbeinsson
jbk@mbl.is
ÚTGÁFA á bókum Halldórs Lax-
ness er í uppnámi og mun enginn
útgefandi vera með samning um út-
gáfu á verkum
skáldsins. For-
saga málsins er
sú að Forlagið
náði sáttum við
Samkeppniseft-
irlitið fyrr á
þessu ári vegna
samruna JPV út-
gáfu, Máls og
menningar-
Heimskringlu og
Vegamóta. Í sáttinni fólst meðal
annars að Forlagið myndi selja all-
an lager verka Halldórs Laxness,
sem og útgáfugögn. Þá var Forlag-
ið skuldbundið til að gera hvorki
nýjan útgáfusamning um verk
Halldórs, né að endurnýja þágild-
andi útgáfusamning. Sá samningur
rann út í sumar.
Í sáttinni kom einnig fram að
Forlagið myndi selja útgáfurétt á
Íslenskri orðabók, Ensk-íslenskri
orðabók, Íslenskum samtíð-
armönnum, Sögu Reykjavíkur, Ís-
lendingasögunum og Sturlungu.
Höfundarverk í hættu
Í sumar auglýsti Forlagið út-
gáfuréttinn að þessum verkum til
sölu, en engin tilboð bárust.
„Svo virðist sem fáir íslenskir út-
gefendur hafi burði til þess að
kaupa lagerinn og annast útgáfu á
þessum verkum. Þannig að við telj-
um mjög ólíklegt að burðugur
kaupandi finnist,“ segir Jóhann
Páll Valdimarsson hjá Forlaginu.
Hvað útgáfu á verkum nób-
elsskáldsins varðar segir Jóhann
Páll að erfingjar skáldsins, sem
jafnframt eru höfundarréttarhafar
hafi óskað eftir því að Forlagið
annist útgáfumál skáldsins áfram,
líkt og verið hefur. „Aðstandend-
urnir eru uggandi yfir ástandinu,
enda krefst viðhald lagers og um-
sjón erlendra og afleiddra réttinda,
leiksýninga, kvikmyndaréttar og
svo framvegis, mikillar vinnu,“ út-
skýrir Jóhann Páll. „Meðan enginn
útgáfusamningur er í gildi fylgir
enginn eftir ýmiss konar tækifær-
um, sölu og kynningarstarfi. Þann-
ig að höfundarverk skáldsins er í
mikilli hættu ef vanræksla þessara
þátta verður langvarandi. Það er
hætt við því að afleiðingin verði
tjón fyrir alla, ekki síst íslenska
bókmenningu.“
Mega ekki prenta
Jóhann Páll segist ekki sjá
hvernig sé hægt að knýja höfund-
arréttarhafa til þess að gefa út þar
sem þeir vilja ekki gefa út. „En það
er ekki einu sinni í boði – það hefur
ekki borist tilboð í þetta verk. En
þetta er ekki eitthvað sem Forlagið
eða Samkeppniseftirlitið hafa eitt
um að segja, það eru að sjálfsögðu
sjónarmið erfingjanna sem hljóta
að vega þyngst í þessu máli. Þann-
ig að í raun og veru er þetta al-
gjörlega óskiljanlegt.
Útgáfusamningur okkar við erf-
ingjana rann út í sumar og sam-
kvæmt sáttinni er okkur óheimilt
að endurnýja hann,“ segir Jóhann
Páll.
Samkvæmt sáttinni við Sam-
keppniseftirlitið má Forlagið selja
þann lager af verkum Laxness sem
enn er til, en því er hins vegar ekki
heimilt að endurprenta bækurnar.
Það er því hætt við því að bækur
Laxness klárist hreinlega í versl-
unum. „Það er alveg ljóst, ýmis
verk hans verða bara ófáanleg. Það
styttist í að einhver verk hans selj-
ist upp,“ segir útgefandinn, en sem
dæmi má nefna að bækur á borð
við Sjálfstætt fólk og Íslandsklukk-
una eru skyldulesning í mörgum
framhaldsskólum.
Hæpið fjárhagslega séð
Aðspurður segir Jóhann Páll að
Forlagið hafi ekki átt annarra
kosta völ en að gangast við skilyrð-
unum á sínum tíma.
„Við stóðum frammi fyrir því að
Samkeppniseftirlitið vildi ekki fall-
ast á samruna JPV og bókahluta
Eddu, og þess vegna urðum við að
fallast á sátt. Við áttum engra
kosta völ, en það var svo sann-
arlega ekki ósk okkar að selja
þennan rétt, né Íslenska orðabók
eða önnur verk sem okkur var gert
að selja samkvæmt sáttinni,“ segir
Jóhann Páll og bætir því við að allt
hafi þó verið gert til að reyna að
selja.
„Við höfum gert miklar tilraunir
og auglýst þetta bæði í Morg-
unblaðinu og Fréttablaðinu, sent
erindi á alla félaga í Félagi ís-
lenskra bókaútgefenda og vakið at-
hygli á þessu með margvíslegum
hætti. En við höfum ekki fundið
kaupanda að neinu þessara verka.“
Ástæðu hinna dræmu undirtekta
segir Jóhann Páll liggja í augum
uppi – enginn íslenskur útgefandi
hafi bolmagn til þess að kaupa út-
gáfuréttinn og sjá um hann í kjöl-
farið.
„Ég held að útgefendur telji
þetta líka mjög hæpið fjárhagslega
séð, að kaupa þau verk sem okkur
var gert að selja. Þetta eru allt
verk sem eru mjög þung fyrir
hvaða útgefanda sem er. Það þarf
mjög burðugt útgáfufyrirtæki til
þess að annast útgáfu og umsjón
þessara verka.
Ef við tökum verk Halldórs, þá
er þetta svo mikill fjöldi verka sem
um er að ræða að bara það að eiga
öll helstu verkin á lager kostar
gríðarlega fjármuni, en salan er
ekki hröð. Þannig að þetta er gríð-
arleg fjárbinding. Og varðandi Ís-
lensku orðabókina, þá hleypur end-
urskoðun á henni á tugum
milljóna, og það þarf að fram-
kvæma hana mjög reglulega. Ég
held að síðasta endurskoðun hafi
til dæmis kostað á bilinu 70 til 100
milljónir,“ segir Jóhann Páll og
bætir því við að rétturinn færi
aldrei á innan við 100 milljónir
króna.
Aðspurður segist Jóhann Páll
vonast til að Samkeppniseftirlitið
slaki á sínum skilyrðum, eða að
það muni jafnvel falla frá þeim.
„Ég sé enga aðra leið. Ef við lít-
um bara til erfingjanna, handhafa
höfundarréttar, þá er þetta ekki
hægt. Og í menningarlegu tilliti er
þetta algjörlega útilokuð staða.
Þetta er bókstaflega fráleitt.“
Halldór Laxness án útgefanda
 Samkeppniseftirlitið setti Forlaginu það skilyrði að selja útgáfuréttinn  Enginn kaupandi
hefur enn fundist  Hið sama gildir um Íslenska orðabók  „Fráleitt“ segir útgefandinn
Jóhann Páll
Valdimarsson
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Nóbelsskáldið „Höfundarverk skáldsins eru í mikilli hættu ef vanræksla
þessara þátta verður langvarandi,“ segir Jóhann Páll Valdimarsson.
„ÞETTA mál
er enn í því
ferli sem
það var sett
í upphafi,“
segir Páll
Gunnar Páls-
son, forstjóri
Samkeppn-
iseftirlitsins.
„Ferlinu er
ekki lokið og
þau tímamörk sem sett voru
eru ekki liðin. Þannig að við
höfum ekki tekið aðra afstöðu
en þá sem fram kemur í ákvörð-
uninni. Svo verður bara að
koma í ljós hvort og þá hvernig
það efnahagsástand sem nú er
uppi mun hafa áhrif á málið.“
Páll Gunnar segir að sett hafi
verið upp ákveðin sölutímabil,
og af viðskiptalegum ástæðum
ríki trúnaður um hver þau eru.
Þau tímabil standi hins vegar
enn. Ef umræddar eignir seljast
ekki af hálfu eiganda er gert
ráð fyrir því í ákvörðuninni að
samkeppniseftirlitið skipi sér-
stakan söluaðila eftir ábend-
ingu samrunaaðila.
„Hlutverk hans er að selja
söluandlagið, og leitast við að
ná fram sem hagstæðustum
söluskilmálum fyrir eignirnar,
en jafnframt að tryggja að
markmiðum ákvörðunar Sam-
keppniseftirlitsins verði náð,“
útskýrir Páll Gunnar.
„En þetta mál er í því ferli
sem Forlagið sættist á, og lagði
raunar flest skilyrðin til. Það
verður bara að koma í ljós
hvort breyttar aðstæður kalli á
endurskoðun á þessu. En það
liggur ekkert fyrir um það
núna.“
Sölutímabil
stendur enn
Páll Gunnar
Pálsson