Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1944, Blaðsíða 40

Henry Hálfdánsson:
Góð bók, sem sjómenn ættu
að eignast
Þorleifur Jónsson: HornstrendinKabók.
Þorsteinn M. Jónsson. 324 bls. kr. 52,00.
Það færist nú mjög í vöxt, að skráðar séu sögur
hinna einstöku héraða, og er það vel. Ef sögur
þessar eiga að koma að fullum notum, þurfa þær
að gefa sem gleggsta lýsingu af sveitunum og
fólkinu, sem þar hefir háð baráttu fyrir tilveru
sinni, og þeim viðburðum úr lífi þeirra, er skilið
hafa eftir einhver spor, eða markaðir eru í minn-
ingu samtíðarmannanna.
Vestfirðingar hafa heldur látið bíða eftir sér með
sínar héraðalýsingar. En þess var að vænta, að hér-
uð þau, þar sem nútíma íslenzk sagnagerð á upp-
tök sín, og þaðan sem Flateyjarbók er runnin, létu
ekki bíða eftir sér öllu lengur. Það er líka myndar-
lega af stað farið. I fyrra kom út Barðstrendinga-
bók, með mörgum gullfallegum lýsingum af þessu
fagra en nú umferðarlitla héraði, þar sem Kolla-
búðafundirnir voru áður haldnir, og fyrrum veizl-
urnar á Reykja-hólum. Og nú fyrir hátíðarnar kom
svo út Hornstrendingabókin, og ekki gefur hún hin-
um héraðalýsingunum eftir að gæðum.
Gildi slíkra sagna, sem og flestra ritverka, fer
eftir því, hvað þeim tekst vel að heilla sig inn í
meðvitund þeirra, sem lesa þær. Þegar þeim tekst
að seiða til sín sífelt nýja og fleiri lesendur, verða
þær sígildar.
Ég veit lítil deili á höfundi Hornstrendingabókar,
önnur en hann sjálfur gefur í formálanum, að hann
sé fæddur og uppalinn í Hælavík (sem sjómenn
stundum kalla „Heljarvík"), og því Hornstrending-
ur ! húð og hár. Þá get ég heldur ekkert borið um
sannindi þeirra viðburða, sem bókin segir frá, en
hitt getur hver séð, sem eitthvað les í bókinni, að
hún er vel skrifuð, og af næmri tilfinningu fyrir
því, sem sagt er frá.
Þegar hann lýsir lifnaðarháttum og baráttu fólks-
ins við óblíða náttúru, einangrun, skort og alls kyns
hörmungar, verða frásagnir hans lifandi og festast
í meðvitund þess, sem les. Átakanleg er lýsingin á
ástæðum afskekkta býlisins, þar sem maðurinn sat
yfir konu sinni dauðvona í skammdegisbylnum og
hún deyr af barnsförum, meðan tvö stálpuðustu
börnin reyna að sækja hjálp torvelda leið til næsta
bæjar. Þegar faðirinn örvænti eftir þeim, yfirgaf
hann ósjálfbjarga börnin hjá líkinu, til að leita
þeirra, og fann þau frosin hjá garði. Þannig voru
þau kjör, sem hinir afskekktu einyrkjar áttu stund-
um við að búa. „Slíkar sögur hafa ef til vill verið
of algengar í lífi íslenzkrar alþýðu tii þess að vert
þætti að halda þeim á lofti, og þegar þær eru sagðar
í skáldsögum, þykja þær nú ótrúlegar og hafa á sér
reifarablæ, en veruleikinn er oft skáldskapnum
ýkjukenndari. Þær eru stundum auðlesnari úr svip
víknanna sjálfra og bezt sagðar í kyrrðinm vfir
grónum tóftum eyðibýlanna," segir höfundurinn í
bókinni.
Þá lýsir höfundurinn baráttunni við björgin með
því pennavaldi, sem sá hefir, er þekkir það af eigin
raun, sem hann er að skrifa um. Langhugnæmastur
finnst mér samt kaflinn um sjóferðirnar. Þar er
lýst hjartaslögum þess athafnalífs, sem hélt lífinu
í fólkinu, hóf það yfir hversdagsleikinn og mest
mótaði þá menn, sem sköruðu fram úr.
Ég get ekki ímyndað mér annað, en að þeir, sem
þekkja eitthvað til sjómennsku, hljóti að hrífast af
sumum lýsingunum um það efni í bókinni. Fyrstu
kynnum unglinganna af hafinu þarna norður frá
lýsir hann þannig: „Hafa þeir oft setið á ströndinni
og horft á æðisgengnar öldur Dumbshafsins æða að
landi í reglubundnum röðum og ráðast á ströndina,
hverja á eftir annari. Háir, þunnir faldir þeirra
gnæfa við himin og það er eins og þær færist í auk-
10
VÍKINGV R