Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1995, Blaðsíða 45

ígulkeraafurðir
þess að þarlendir álitu að kynkirtlar
ígulkera hefðu ntjög göfgandi áhrif á
kyngetu karlmanna, sérstaklega þegar
þeir væru komnir yfir miðjan aldur og
farnir að dofna. Nú, við fórum strax af
stað hér á stofnuninni til að kanna þetta
nánar - ekki þó kyngetuna sérstaklega —
og komumst að því að þetta væri svona
eins konar aukaveiði í hörpudiskveið-
inni í Breiðafirðinum og fengum
nokkur sýni þaðan og þetta passaði allt
saman, því þegar Japanirnir fengu að
smakka þetta þá komust þeir í eins
konar alheims-„nirvana“-ástand þegar
þeir slöfruðu þetta í sig með mikilli
áfergju. Þetta var svona kveikjan að
þessu og við höfum svo reynt að athuga
málið betur.
Svo gerðist það í kringum 1988 að
tveir ungir menn með viðskiptasam-
bönd komu til að leita samstarfs við
stofnunina með svona veiðar og út-
flutning í huga. Þetta samstarf hófst en
gekk skrykkjótt, einkum vegna fjár-
hagserfiðleika ungu mannanna, en áður
en það lognaðist út af á árinu 1989
ákváðum við að sækja um styrk til
Rannsóknarráðs og fengum úthlutað
þremur milljónum króna. Með þetta að
veganesti fórum við að líta í kringum
okkur til að gera heildarrannsóknir á
árssveiflum þessara tegunda, því að á
vissum tíma eru hrognin eða kynkirtl-
arnir stærri og nýtanlegri en á öðrum.
Svo við förum af stað með rannsóknir í
Hvalfirði og til samanburðar á tveimur
stöðum í Breiðafirði og þetta tekur hálft
annað ár.“
VEIDAR, VINNSLA OG
ÚTFLUTNINGUR HEFJAST
„Um þetta leyti hefja samstarfs-
aðilarnir samvinnu við Japani sem eru
búsettir í Bandaríkjunum og eru einna
stærstir útflytjenda til Japans. Þessir aði-
lar hefja svo veiðar á ígulkerum, þarna
um 1991 til 1992, og fá innan við 100
tonn og í framhaldi af því verður eins
konar sprenging, þar sem allir voru
gripnir eins konar gullæði eða ígulkera-
æði; alls konar verksmiðjur spruttu upp
og veiðar hófust víðsvegar í kringum
landið þannig að 1992-3 voru veidd um
300 tonn og svo um 800 tonn 1993-4
og loks um 1.400 tonn 1994-5. Af þes-
sum 1.400 tonnum sem veiddust á síðas-
ta tímabili voru svo flutt út um 5% í
afurðum eða um 70 tonn. A þessu tíma-
bili hefur hins vegar framleiðsluaðilum
fækkað úr fjórtán 1992-3 í fjóra nú.
Þetta er nú í stuttu máli það sem hefur
verið að gerast og að mínu mati er þetta
gott dærni um hvernig unnt er með
hæfilegum fjárstyrk og góðum samstarfs-
aðilum að fylgja hlutunum eftir, ekki
bara rannsóknarþættinum heldur líka
markaðssetningunni, veiðunum og
vinnslunni. Það er líka mikilvægt að ein-
blína ekki á kostnaðinn heldur meta
hann í upphafi út frá markmiðinu. Ond-
vert þessu mætti nefna kúfiskdæmið fyrir
vestan á sínum tíma þar sem
markaðsþættinum var ekki sinnt og því
fór sem fór. Þessir fjórir þættir,
rannsóknirnar, veiðarnar, vinnslan og
markaðurinn, þurfa því að vera í sam-
hengi og vinnast til fulls til að árangur
náist. Þannig gerði Rannsóknarráð það
að skilyrði fyrir styrkveitingunni á sínum
tíma, að við værum með einkafyrirtæki í
þessum athugunum okkar á ígulkerun-
um, fyrirtæki sem svo yrði sjálfbjarga
þegar hlutverki stofnunarinnar lyki.
Þetta tókst sem sagt og fyrir utan þetta
samstarfsfyrirtæki okkar eru eins og ég
sagði áðan þrjú önnur fyrirtæki við þessa
útgerð.“
VEIDITÍMI OG VEIÐITÆKNI
„Veiðin hefst í ágúst/september og
stendur til mars/apríl. Á þessu tímabili
eru kynkirtlarnir stærstir og þroskaðastir,
en þó svolítið mismunandi eftir aðstæð-
um, t.d. er þroskatíminn lengri í Húna-
flóa en í Breiðafirði og ráða mismunandi
hiti, birta og önnur lífsskilyrði þar
mestu. I upphafi köfuðu menn eftir
ígulkerunum, en svo þróuðu menn
veiðiaðferð svipaða og í skelfiskveiðun-
um og eru aðalveiðarfærin plógar og þá
einkum hjólaplógar, en með þeirri tækni
varð bylting í veiðunum, enda hægt að
stunda þær á mun meira dýpi en ella. Til
eru margar tegundir ígulkera og segja má
að flestar þeirra séu alætur, þ.e. lifa á
þörungum, skeljum, hræjum og nánast
öllu sem að kjafti kemur, en sú tegund
sem við veiðum heitir skollakoppur (lat.:
Strongylocentrotus droebachiensis) eða
grænígull sem lifir meira á grunnslóð, frá
fjöruborði niður á 30-40 metra. Litur og
gæði kynkirtlanna gefa mjög sterkt til
kynna fæðuna sem að baki er og gefa
þörungaætur besta raun í þessu ljósi.
Hins vegar er það svolítið öðruvísi með
þessar veiðar en margar aðrar, að fjöldi
eða magn ígulkera á einum stað fer
sjaldnast saman við gæði og stærð kyn-
kirtlanna.“
Hvernig finna menn það út hvort
veiðisvœðið er gott eða vœnlegt þar sem
svona margir þattir skipta máli?
„Það verður einfaldlega að byrja á að
taka sýni úr hverju hali og taka t.d. tíu
ígulker og opna þau og ef sex eða fleiri
eru með gulan, fallegan lit, þá er líklegt
að um háan gæðaflokk sé að ræða.“
VÍKINGUR
45