Náttúrufræðingurinn - 2000, Side 10

3. mynd. Glómosi með tveimur gróhirslustilkum en án bauka. - Hookeria lucens with two
fruit-stalks without capsules. Ljósm./photo A.H.B.
eins og í flestum hraunum, er allur gróður
með öðrum svip en annars staðar í hrauninu.
Lægðin var ekki mæld nákvæmlega, en giska
má á að hún sé 6-8 metra djúp miðað við
hraunbrún brunans en nokkru lægri sé
miðað við brún aðalhraunsins; breiddin er
um 15-20 metrar og um lengdina er örðugt
að segja, því að skilin eru ekki ýkja skörp, en
má þó áætla allnokkra tugi metra.
Víða kemur upp hiti neðst í lægðinni og
sums staðar við jaðra hennar, jafnvel í
brunanum. Það var ekki hlaupið að því að
kanna vandlega uppstreymi hita nema eiga á
hættu að traðka niður vöxtulegar plöntur, og
því var það að mestu látið ógert. Sumarið
1977 mældi Haukur Jóhannesson (munnl.
uppl.) 42°C í gjótu og fann kalkútfellingar á
tveimur stöðum.
Hið fyrsta sem athygli vekur, þegar komið
er í lægðina, er gróskan yfir gróðrinum.
Burknar og blómjurtir setja sterkan svip á
umhverfið, en birkikjarr, loðvíðir og reyni-
viður tróna þar yfir. Allt eru þetta tegundir
sem eru vel þekktar í hraunum, en það er
sjaldan sem þær eru jafn þroskalegar (2.
mynd). Af burknum eru þessar tegundir
helstar: stóriburkni (Dryopteris filix-mas),
fjöllaufungur (Atliyrium filix-femina) og
skollakambur (Blechnum spicant).
Þá var það ekki síður annað sem vakti
eftirtekt. I stað mosaþembu, sem er tíðust í
hraunum sunnanlands og vestan, voru
þarna komnar allt aðrar tegundir, sem settu
sérkennilegt yfirbragð á hraunið þar sem
einhver hiti streymdi upp. Það sem síðan
vakti enn meiri undrun var að í gjótum óx
mosategund sem áður var óþekkt hér á landi
(3. mynd).
■ GLÓMOSI
Hér er um tegundina Hookeria lucens
(Hedw.) Sm. að ræða (4. mynd). Mosa-
plönturnar eru í meðallagi stórar, lítt eða
óreglulega greinóttar, gljáandi, föl- eða ljós-
blágrænar; þær eru jarðlægar og vaxa oftast
í litlum breiðum. Flest blöð standa út frá
72