Náttúrufræðingurinn - 2000, Blaðsíða 64

áratug nítjándu aldar, gerði tilraun lil útgáfu
á fléttuflóru er næði til Skandinavíu. A síðari
árum hafa komið fram ýmsar hugmyndir
innan einstakra landa um fléttuflórur og í
Noregi var hafin undirbúningsvinna fyrir
hrúðurfléttuflóru á níunda áratugnum. Það
hefur því lengi verið í deiglunni að skrifa
vísindalega fléttuflóru svæðisins. Það sem
hefurkollvarpað öllum slíkum hugmyndum
er umfang verkefnisins; tegundirnar eru
margar (u.þ.b. 2000 á Norðurlöndum) og auk
þess þarfnast margar ættkvíslir umfangs-
mikilla flokkunarfræðilegra rannsókna. Það
var á fundi Norræna fléttufræðifélagsins,
sem haldinn var 1993 í sambandi við
vettvangsferð félagsins til Grong í Noregi,
sem fram kom almennur áhugi á að vinna að
vísindalegri fléttuflóru Norðurlanda. Síðar
sama ár var svo haldinn fundur í Uppsölum,
Svíþjóð, þar sem málið var reifað enn frekar.
Þar var valin útgáfunefnd fyrir flóruna með
fulltrúum allra landanna. Fulltrúi Islands er
Hörður Kristinsson. Utgáfa fyrsta bindisins
hefur dregist nokkuð, en útgáfa þess nú
gefur þó fyrirheit um að næsta bindis verði
skammt að bíða, enda hafa nú ýmsir
byrjunarörðugleikar verið leystir.
Fyrsta bindi Fléttuflóru Norðurlanda inni-
heldur inngangskaflana fyrir allt ritverkið og
„Calicioid lichens and fungi“ eftir Leif Tibell,
Uppsölum.
í inngangsköflunum er umfjöllun um
eftirfarandi: búsvæði fléttna og líflandfræði
þeirra, eftir Teuvo Ahti, Helsinki; notkun
fléttna sem mælikvarða á loftmengun, eftir
Ulrik Spchting, Kaupmannahöfn; flétlur á
válista, eftir Göran Thor, Uppsölum; efna-
fræði, eftir Gunnar Carlin, Uppsölum;
vísindaleg nöfn norrænna fléttna, eftir
Teuvo Ahti og Per Magnus Jprgensen,
Björgvin; almenn nöfn norrænna fléttna,
eftir Roland Moberg, Uppsölum; auk þess
fjallar sá síðastnefndi um landshluta-
skiptingu þá sem fylgt er og um útbreiðslu-
kortin sem fylgja hverri tegund. Inngangs-
kaflarnir eru stuttir og skýrir. Kannski
fullstuttir fyrir áhugasaman lesanda sem
ekki er vel lesinn í fléttufræðum en þar sem
auðvelt er að nálgast meiri upplýsingar er
tæpast nokkur þörf á ítarlegri umfjöllun.
126
„Calicioid lichens and fungi“ er nteginkafli
bókarinnar og er hann byggður á rann-
sóknum Leif Tibell, en hann hefur helgað
starfsævi sína rannsóknum á þessum hópi
fléttna og sveppa um allan heim. Kaflinn
hefst á lykli sem leiðir til ólíkra ættkvíslna, en
samanlagt er fjallað um 15 ættkvíslir og er
tegundalykill í upphafi umfjöllunar um
hverja ættkvísl þar sem norrænar tegundir
eru fleiri en ein. Lýsingar á tegundum eru
Ritfregn
stuttar og skýrar og þar er einnig fjallað um
efnafræði tegundanna, búsvæði þeirra og
úlbreiðslu. A eftir lýsingunum eru nokkrar
blaðsíður með útbreiðslukortum af einfaldri
gerð og loks eru litmyndir af öllum
tegundunum. Stærsti kostur bókarinnar er
án efa litmyndirnar, en þetta er í fyrsta skipti
sem litmyndir eru birtar af mörgum tegund-
anna og myndirnar eru almennt mjög góðar.
Myndasmiður er Svante Hultengren. Ætt-
kvíslirnar sem fjallað er um einkennast í
fyrsta lagi af því að askhirslurnar eru á
löngum stilk og líkjast örsmáum títuprjóns-
hausum sem geta verið allt niður í 0,2 mm að
stærð og í öðru lagi að askarnir losa ekki gró
sín á virkan hátt, þannig að gróin safnast
utan á askhirsluna, mynda svonefnt
„mazaedium". Þó eru allnokkrar æltkvíslir
sem einungis uppfylla annað skilyrðið, þ.e.
hafa annaðhvort askhirslurnar í títuprjóns-
hausum eða mynda „mazaedium“. Áður
lilheyrðu allar ættkvíslirnar ættbálknum
Caliciales en nýjustu rannsóknir benda til
margstofna uppruna Caliciales og því kýs
Leif að nefna kaflann „Calicioid lichens and
fungi“. Þar sem margar tegundanna eru
bundnar við gömul tré eða rotnandi trjá-
slubba gefa þær oft vísbendingu um aldur
búsvæðisins og margar þeirra eru á válista í
skógi vöxnum löndum Skandinavíu og í
Finnlandi. Mun því útgáfa bókarinnar korna
að góðum notum þar við vöktun tegunda á
válista. Samtímis veldur þetta búsvæðaval
tegundanna því að af samanlagt 81 tegund,
sem fjallað er um, hafa einungis fjórar
fundist á Islandi. Þar af eru tvær algengar,
I