Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 49

raunir. Afkvæmum þeirra í næstu kynslóð
dugðu hundrað hringingar og fimmta
kynslóðin komst af með fimm. Fljótlega varð
Pavlov samt ljóst að skýringin var ekki aukin
leikni músanna heldur þjálfaranna.
Stjórnmál blönduðust í þessa deilu.
Vinstrisinnaðir menn, sem vildu breyta eða
bylta þjóðfélaginu, sáu að baráttan yrði
léttari ef hægt væri að breyta mannfólkinu
þannig að það lagaðist betur að hinu nýja
þjóðfélagi. Fiægri menn voru hins vegar
sáttir við þann boðskap að misjöfnu eðli
manna yrði ekki breytt og framfarir yrðu best
tryggðar með því að gefa hinum betur gerðu
lausan tauininn á kostnað þeirra sem miður
væru hæfir. Því fer samt fjarri að pólitískar
skoðanir einar hafi mótað hug manna í
þessu efni. Ymsum náttúrufræðingum þótti
ósennilegt að tilviljunarkenndar stökk-
breylingar, sem sannanlega eru mun oftar til
tjóns en gagns, gætu lagt þróun lífsins til
hráefni.
Austurrískur dýrafræðingur, Paul Kamm-
erer (1880-1926), þóttist hafa sýnt fram á
erfðir áunnins einkennis hjá ljósmóður-
körtu, Alytes obstetricans. Flestir froskar
eðla sig í vatni og þá skorða karlarnir sig
með þófum á framlimunum við kvendýrin.
Ljósmóðurkörtur parast á landi og karlarnir
hafa enga þófa. Kammerer greindi frá því að
hann hefði látið ljósmóðurkörtur makast í
vatni og þá hefðu vaxið þófar á karldýrin
sem gengið hefðu að erfðum til næstu
kynslóða.
Þegar bandarískur dýrafræðingur skoðaði
körturnar 1926 komst hann að því að
þófarnir voru tilbúnir, líklega með því að
dæll hefði verið svörtu tússi undir húð
dýranna. Kammerer bar á móti því að hann
hefði framið fölsunina og skömmu síðar
fannst hann skotinn á fáfarinni fjallaslóð
með skammbyssu í hendi og sjálfsvígstil-
kynningu á sér.
Kammerer var róttækur inarxisti og margir
héldu að hann hefði falsað niðurstöðurnar
af stjórnmálaástæðum. En rithöfundurinn
Arthur Koestler (1905-1983) taldi að sök
Kammerers væri engan veginn augljós.
Þarna hefðu verið maðkar í mysunni. Meðal
annars dró Koestler í efa að Kammerer hefði
svipt sig lífi. Hann hefði fundist með skotsár
á vinstra gagnauga en með skammbyssu í
hægri hendi.
Lysenko
Sovéskur búfræðingur, Trofím D. Lysenko
(1898-1976), taldi sig geta fengið fram
arfgengar breytingar á plöntum sem svörun
við breyttu umhverfi. Hann réðst á fjórða
áratug aldarinnar harkalega gegn hefð-
bundnum erfðafræðikenningum, og fylgis-
menn þeirra í Sovétríkjunum voru þvingaðir
til að afneita sannfæringu sinni, fangelsaðir
eða lfflátnir. Veldi Lysenkos fór sífellt vax-
andi í skjóli Stalíns og þar kom 1948 að
miðstjórn Kommúnistaflokks Sovétríkjanna
tilkynnti að kenningar hans væru réttar,
þeirn skyldi beitt á rannsóknastofnunum og
þær kenndar í skólum landsins.
Eftir lát Stalíns 1953 hallaði undan fæti
fyrir Lysenko og hann var fljótlega sviptur
öllum völdum og metorðum. Hér verður ekki
fjallað nánar um þá sögu en vísað á grein í
Náttúrufræðingnum eftir höfund þessa pist-
ils. (Ömólfur Thorlacius 1997.)
Sameindaerfðafræði
Um miðja þessa öld tókst að sýna fram á að
el'ni genanna er kjarnsýra. I frumum allra
lífvera eru tvær gerðir af kjarnsýrum, deoxí-
ríbósakjarnsýra eða DNA og ríbósakjarn-
sýra, RNA. Erfðaefnið er DNA. í stórsam-
eindum þess eru upplýsingar um röð amínó-
sýrueininga í öllum þeim prótínum (eggja-
hvítuefnum) sem lífveran getur myndað í
frumum sínum. Hin kjarnsýrugerðin, RNA,
er milliliður sem flytur upplýsingarnar frá
genunum út úr kjarnanum til þeirra frumu-
hluta sem raða amínósýrunum saman í
prótín, auk þess sem RNA tekur á fleiri vegu
þátt í prótínsmíðinni. í sumum veirum er
ekkert DNA. Þar gegnir RNA hlutverki
erfðaefnis.
Nú er hægt að greina röð byggingar-
eininga í genunum, svonefndra kirna (nú-
kleótíða), og ráða af slíkri raðgreiningu
röðina á amínósýrueiningunum í þeim prót-
ínum sem genin geyma lykil að.
Oft má ráða í innbyrðis skyldleika tegunda
með því að bera sanran amínósýruröðina í
111