Náttúrufræðingurinn - 1998, Page 16

og við Kolavatn, en það er Álftavatn (einnig
nefnt Höfðavatn) á Höfða í Vallahreppi á
Héraði. Ábúandi á Höfða er Þröstur Ey-
steinsson, líffræðingur, og stóð hann að
endurheimtinni en eigandi landsins er
Skógrækt ríkisins. Um vorið stíflaði Þröstur
með torfi og grjóti þrjú skörð í gömlum
áveitugarði sem gerður var á þeim tíma er
vatnið var nýtt sem flæðiengi. Aðgerðin bar
góðan árangur og hækkaði vatnsborðið um
40 sm. Mikil aukning varð á fuglalífi á
svæðinu og sáust þar grágæsir, álftir, stokk-
endur, rauðhöfðar, skúfendur og óðins-
hanar um sumarið. I vatninu varð vart við
urriða og hornsíli og þá kom á óvart að
blöðrujurt var orðin algeng í vatninu er leið á
sumarið (Þröstur Eysteinsson 1998, skrif-
legar upplýsingar).
■ AÐSTÆÐUROG AÐFERÐIR
TIL ENDURHEIMTAR
VOTLENDIS
Aðstæður til endurheimtar votlendis hér á
Iandi verða að teljast fremur góðar. Enda
þótt mikil röskun hafi orðið á votlendi ber
þess að gæta að stærstur hluti framræstra
mýra hefur verið nýttur sem óræktaður út-
hagi. Gróður þeirra er víðast hvar blandaður
votlendistegundum (Borgþór Magnússon
1987 og 1998, Borgþór Magnússon og
Sigurður H. Magnússon 1990) og fræforði af
mýraplöntum er í jarðvegi (Áslaug Rut
Áslaugsdóttir 1994, Þóra Ellen Þórhalls-
dóttir 1998b). Nýtingarstig framræstra mýra
hér á landi verður að teljast fremur lágt og
röskun á náttúrufari minni en gerist í löndum
þar sem mýrar hafa verið ræstar fram og
nýttar t.d. til akuryrkju eða mótekju. Þar er
villtur gróður sumstaðar horfinn úr fram-
ræsta landinu og lítill eða enginn fræforði
eftir í jarðvegi (Wheeler og Shaw 1995). Við
endurheimt á slíku landi nægir ekki alltaf að
stífla skurði og hækka jarðvatnsstöðu
heldur getur einnig þurft að flytja votlendis-
tegundir inn á svæðin að nýju. Kostnaður
við aðgerðir getur verið mikill auk þess sem
það er oft vandkvæðum bundið að stýra
framvindu gróðurs og dýralífs í átt til fyrra
horfs (Wheeler og Shaw 1995). í flestum
framræstum mýrum hér á landi hefur lífríkið
ekki vikið jafnlangt frá hinu upprunalega
horfi og ætti endurheimt því að verða
auðveldari og kostnaðarminni.
Nauðsynlegt er að vanda til alls undir-
búnings við endurheimt votlendis. Huga
þarf að lífríki, kanna halla lands og streymi
vatns um svæði sem endurheimt fer fram á.
Ríkja þarf sátt við landeigendur í ná-
grenninu um þær aðgerðir sem eru fyrir-
hugaðar ef líkur eru á að þær geti einnig haft
áhrif á land þeirra. Víða má endurheimta land
með einfaldri stíflugerð en fylling heilla
skurða er hins vegar meiri og kostnaðar-
samari aðgerð.
Ýmsar leiðir eru til að stífla skurði eða
afrennsli úr tjörnum. Þar sem ruðningar eru
enn á skurðbökkum kemur til álita að ýta
þeim öllum ofan í skurðina. Einnig er hægt
að fara þá leið að setja hluta af ruðningi í
skurði og stífla á einum eða fleiri stöðum. Á
sléttu landi þar sem rennsli er lítið getur
nægt að stífla skurð á einum til tveimur
stöðum en þar sem rennsli er meira, eða halli,
þarf að stífla með þéttara bili. Þar sem skurðir
eru í miklum halla getur verið mjög erfitt að
stífla þá og hætta er á að vatn grafi sig niður
í skurðstæðinu eða við stíflur sé ekki vel frá
þeim gengið. Ekki ætti að stífla slíka skurði
nema að vel athuguðu máli. Jarðvegsstíflur
úr skurðruðningi eða efni sem grafið er upp
við skurð geta dugað vel sé þess gætt að
þjappa þær vel og vanda frágang að ofan.
Einnig má gera stíflur úr grjóti sem þétt er
með torfi, úr timbri, málmplötum eða öðru
tilfallandi efni (Wheeler og Shaw 1995). í
stærri skurðum eru jarðvegsstíflur sennilega
ódýrasti kosturinn sé hægt að beita vinnu-
vélum við gerð þeirra.
Þar sem vatnsstreymi er mikið eða líkur á
Hóðum getur verið nauðsynlegt að setja
yfirfall í stíl'lur eða láta vatn fara um rör í
gegnum þær. Slíkur frágangur gefur einnig
möguleika á útbúnaði til að stýra vatns-
borðshæð (Welch 1966).
Framhald votlendisheimtar hér á landi
veltur mjög á undirtektum bænda og annarra
landeigenda og því hvernig gengur að afla
fjár til hennar. Með endurheimt votlendis er
14