Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1998, Síða 59

Náttúrufræðingurinn - 1998, Síða 59
Þegar sjór (og annað vatn) gufar upp eiga hinar þyngri vatnssameindir (HDlóO og H21sO) erfiðara með að sleppa sem eimur út í andrúmsloftið en „venjulcgt" vatn (H2160). Þannig gufar H2I60 greiðlegast upp, næst HD160 og H2isO tregast. Af þessum ástæð- um verður loftrakinn, og því úrkoman sem úr honum myndast, snauðari af tvívetni (D) og súrefni-18 (180) en sjórinn. Munurinn er háður því við hvaða hita sjórinn gufar upp. Er hann því meiri sem uppgufunarhitastigið er lægra. Þegar sjór byrjar að gufa upp í þurrt loft leitar H2I60 upp í loftið umfram HD160 miðað við það sem jafnvægisdreifing milli lofts og sjávar segir til um. Eins leitar HDlóO upp í loftið umfram jafnvægisdreifingu miðað við H,180. Til að jafnvægisdreifing náist þarf loftið fyrst að rakamettast og síðan vera í snertingu við sjóinn í nokkurn tíma. Þetta jafnvægi næst sjaldnast. Það leiðir til þess að loftraki (og úrkoma) er snauðari af súrefni-18 og tvívetni en jafnvægisdreifing segir til um. Munurinn er mestur þar sem veður er þurrt og loftið sjaldan rakamettað, eins og t.d. við Miðjarðarhaf, en minnstur, ef þá nokkur, þar sem veðurfar er vætusamt eins og við suðurströnd Islands. Samsætuhlutföll i úrkomu í náttúrunni er töluverður breytileiki í samsætuhlutföllum vatns (D/H og 180/160). Um úrkomu gildir að hún: (1) er „léttari“ (vatnið inniheldur minna af þungu samsætunum D og 180) á háum breiddargráðum en lágum, þ.e.a.s. Framkvæmd mælinga á samsætum súrefnis og vetnis Samsœtur súrefnis og vetnis í vatni eru mældar í tæki sem nefnt er massagreinir. Það er erfitt að mæla raunverulegan styrk samsætna frumefna. í staðinn er mældur mismunur á hlutfalli samsœtna í sýni og ákveðnum staðli (staðall er efni sem í er nákvæmlega þekkt magn afþví efni sem mœla skal), enda beinist áhugi mannafyrst ogfremst að því að kanna breytileika í samsœtuhlutföllum. Súrefni er unnið úr vatnssýnum með því að láta 5 ml af afgösuðu vatnssýni hvarfast við koltvíoxíð (COþ í lokaðri sýnaflösku í u.þ.b. þrjár klukkustundir í vatnsbaði við 20°C (Epstein og Mayeda 1953). Vetni er unnið úr vatns- sýnunum samkvæmt nokkuð breyttri aðferð sem þróuð var af Coleman o.fl. (1982). 2pl af afgösuðu vatnssýni eru látnir hvarfast við 15 mg af sinki í lokaðri kvarssýnaflösku við 450°C í u.þ.b. 10 mínútur. Það sem eftir er af sinkinu er þá glœtt við u.þ.b. 700°C til að dreifa því á veggi sýnaflöskunnar með uppgufun og þéttingu. Síðan er sýninu haldið við 450°C í 20 mínútur. Á Raunvísindastofnun Háskólans er nú vetni unnið úr vatnssýnum eftir sömu aðferð og súrefnið, nema í stað koltvíoxíðs er vetnisgas látið hvarfast við vatnssýni. Til að flýta fyrir samsætuskiptum milli gass og vatnssýnis er notaður Pt-hvati (Horita, 1988). Niðurstöðurnar eru gefnar upp í þúsundustu hlutum (%c) sem frávik frá staðalgildi. Þetta frávik hefur verið nefnt S-gildi og er skilgreint á eftirfarandi hátt: þar sem R er hlutfall samsœtnanna l80/I60 eða D/H. Staðallinn sem notaður er heitir SMOW, en það stendurfyrir Standard Mean Ocean Water (Craig 1961). Sýni sem gefa 8,80 = 10 er nákvœmlega 10%c eða 1% ríkara af þungu samsœtunni ,80 en staðallinn SMOW. 8'80 = -5 þýðir að sýnið inniheldur 5%o eða 0,5% minna 'hO en staðallinn. I massagreini Raunvísindastofnunar er nákvœmni mœlinga á tvívetni í vatni l%c 8D og á súrefni-18 0,04%o 8'sO. 57
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.