Náttúrufræðingurinn - 1984, Qupperneq 75

Jón Jónsson:
Sandur á sjávarströnd
INNGANGUR
Fæstir þeir ferðalangar, sem til fs-
lands koma, hygg ég muni gefa hinni
sendnu strönd suðurlandsins mikinn
gaum. Fjöll, heiðar og jöklar heilla þá
fremur og hraðinn í nútíma sam-
göngum veldur því að töfrar þessara
sandflæma birtast ekki þeim er aðeins
troðnar slóðir fer. Sá sem gefur sér
tíma til að staldra ögn við á skaft-
fellsku söndunum á sólheitum, logn-
kyrrum sumardegi kemst varla hjá því
að hrífast af þeirri sérstæðu, marg-
þættu dulúð, sem yfir þeim hvílir. Við
slíkar aðstæður birtist undraheimur
hillinga, sem jafnvel ekki gefur eftir
sjálfu Serengeti. Og ströndin þar sem
brimaldan stöðugt brotnar geymir
mikla sögu sem aldrei verður skráð.
Á SKEIÐARÁRSANDI 1983
Af blöðum, útvarpi og sjónvarpi er
öllum landslýð, og raunar mörgum
öðrum, kunnugt um þá leit að flaki
skipsins Het Wapen van Amsterdam,
sem hér strandaði í september 1667,
sem gerð hefur verið, og hver endir
varð eins þáttar þeirrar leitar.
Það var vissulega fleira en eitt sem
kom á óvart í sambandi við þessa leit.
Hér skal stuttlega gerð grein fyrir einu
slíku atriði, sem ekki lætur mikið yfir
sér en telst eigi að síður merkilegt.
vl
Flak skips fannst, eins og kunnugt
er, með segulmælingum og út frá þeim
var hægt nokkurn veginn að marka
stærð og legu þess og eftir því var farið
við uppgröftinn. Þann 28. ágúst þegar
verið var að grafa skeði það að upp
fóru að koma molar úr samanbökuð-
um sandi. Flestir þeirra voru smáir og
varla náði nema einstaka þeirra hnefa-
stærð (1. mynd). Yfirleitt voru þeir
flatir og höfðu auðsjáanlega Iegið utan
á einhverju föstu, sumir greinilega að
járni því önnur hliðin var rauð af járn-
útfellingum, sem þó var aðeins ör-
þunnt lag. Molarnir virðast vera hluti
af lagi úr þétt samanbökuðum sandi,
sem legið hefur utan að eða utan á
flakinu. Þetta lag virðist vera 2-3 cm
þykkt eða nokkru meir. Sandurinn er
misgrófur, kornastærð mest 1-4 mm
en innanum eru smá steinar 5 — 6 cm í
þvermál fastir í þessarj steypu.
Það virðist nú mjög líklegt að flak
þetta sé togarinn Friedrich Albert,
sem þarna strandaði veturinn 1903,
eða fyrir réttum 80 árum, en hrakn-
ingasaga skipshafnarinnar er hin
hörmulegasta og vel kunn. Nú liggur
skipið á 12—14 m dýpi undir yfirborði
sandsins og er líklegt að það hafi
grafist svona djúpt í sambandi við
Skeiðarárhlaup eða þá að árósinn hef-
ur farið yfir það, nema hvort tveggja
Náttúrufræðingurinn 53 (1-2), bls. 69-72, 1984
69