Náttúrufræðingurinn - 1959, Síða 3

Ndttúrufr. — 28. árgangur — 4. hefti — 161.—216. siða, Reykjavik, janúar 1959
Eysteinn Tryggvason:
Alþjóðlega jarðeSlisfræðiárið 1957-1958
Þekking vor mannanna á jörðinni, þeirri reikistjörnu, sem við lif-
um á, hefur löngum verið furðulega lítil, og er enn mjög takmörkuð
á sumum sviðum. Margir einstakiingar, félög og stofnanir hafa þó
lagt mikið kapp á rannsókn jarðarinnar, en löngum hefur árangur-
inn verið lítill miðað við fyrirhöfnina. Á fyrri öldum beindist rann-
sókn jarðarinnar einkum að landafræði í þrengri merkingu þess
orðs, svo sem leit að óþekktum löndum og lýsing þeirra frá land-
fræðilegu og líffræðilegu sjónarmiði.
Vísindalegar rannsóknir á ýmsum eðliseiginleikum jarðarinnar,
svo sem jarðsegulmagni, rafmagni í jörð og lofti, hita og straumum
í lofti og sjó o. s. frv., hófust ekki svo teljandi sé fyrr en á síðustu
eða næstsíðustu öld. Þetta eru nokkur þeirra atriða, sem hugtakið
jarðeðlisfræði nær yfir. Annars má í stuttu máli segja, að jarðeðlis-
fræði nái yfir allt það, sem kalla má eðliseiginleika jarðarinnar.
Pólarárið 1882-1883.
Á síðari hluta 19. aldar jókst mjög áhugi Evrópumanna á löndum
þeim, sem liggja að Norðuríshafi. Þessi áhugi varð m. a. til þess, að
evrópskir vísindamenn hófust handa um að koma á alþjóðlegri sam-
vinnu um samtíma rannsóknir á mörgum stöðum á norðurskauts-
svæðinu. Á fundi, sem haldinn var í Hamborg 1879, var ákveðið í
aðalatriðum, hvernig þessi rannsóknarlierferð skyldi gerð, og var
gert ráð fyrir að rannsóknartímabilið skyldi hefjast sumarið 1881 og
standa yfir til næsta sumars. Síðar var þessu rannsóknartímabili, sem
nefnt hefur verið „Fyrsta Pólarárið", frestað um eitt ár.
Á árunum 1882—1883 voru starfræktar 14 rannsóknarstöðvar á
norðurskautssvæðinu, þar sem gerðar voru margvíslegar athuganir,
svo sem jarðsegulmælingar, norðurljósaathuganir, veðurathuganir,
hafísathuganir, athuganir á dýra- og plöntulífi o. fl.