Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 10

168
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Jónhvolf.
Víðtækar athuganir eru gerðar á því, hvernig radíóbylgjur end-
urkastast í jónhvolfinu. Yfir hundrað stöðvar athuga jónhvolfið
með því að senda bylgjur með mismunandi tíðni beint upp í loft-
ið og mæla, hvernig endurkastaðar bylgjur koma til baka. Ymsar
aðrar athuganir eru gerðar, og má ef til vill segja, að jónhvolfs-
athuganir séu þýðingarmesti þáttur Jarðeðlisfræðiársins. Nýjungar
á sviði jónhvolfsrannsókna eru athuganir á því, hvernig radíóbylgj-
ur með ákveðinni tíðni berast til jarðar frá stöðum utan gufu-
hvolfsins, þar eru notaðar skeytasendingar frá hinum margumtöl-
uðu gerfitunglum. Ein jónhvolfsmælingastöð er starfrækt hér á
landi í Reykjavík á vegum Landssímans.
Astand sólar.
Fylgst er með fjölda og stærð sólbletta og sólgosa (solar-flares)
frá stöðvum víðsvegar um jörðina. Einnig er athugað ástand kórónu
sólarinnar á hverjum tíma og mældar radíóbylgjur frá sólinni.
Það var vitað fyrirfram, að sólblettir mundu verða miklir á Jarð-
eðlisfræðiárinu, og var það ein ástæðan fyrir því, að þetta tímabil
var valið, en á Öðru Pólarárinu voru sólblettir mjög litlir. Reyndin
hefur orðið sú, að á fyrri hluta Jarðeðlisfræðiársins hafa sólblettir
orðið fleiri en nokkurn tíma áður, síðan farið var að fylgjast með
þeim.
Leitast er við að fá sem nákvæmast samhengi milli ástands sólar-
innar og ýmissa annarra fyrirbæra, svo sem norðurljósa, geimgeisla,
jónhvolfs- og segultruflana o. fl.
Geimgeislar.
Á Jarðeðlisfræðiárinu eru í fyrsta sinn gerðar samræmdar mæl-
ingar á mörgum stöðum jarðarinnar á því fyrirbæri, sem nefnt
hefur verið geimgeislar. Auk þeirra geimgeislamælinga, sem gerð-
ar eru á yfirborði jarðarinnar, er mikil áherzla lögð á slíkar mæl-
ingar í eldflaugum og gerfitunglum.
Hnattstaða.
Á nokkrum stjörnurannsóknarstöðvum eru gerðar nákvæmar
stjarnfræðilegar mælingar á hnattstöðu. Mælingar þessar byggjast
einkum á því að tímasetja með mestu mögulegri nákvæmni, hvenær
fastastjörnur hverfa bak við tunglið, eða hvenær þær koma aftur