Náttúrufræðingurinn - 1959, Side 16

174
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
spurn: Hvernig er hægt að lýsa jarðaryfirborðinu, eða jarðvegslag-
inu þannig, að sá, sem afla vill upplýsinga um tiltekið svæði, fái
sem gleggsta og gagnlegasta mynd á sem auðveldastan hátt?
Það má t. d. lýsa jarðveginum með orðum og tölum og með hjálp
ljósmynda. En auðsætt er, að sú lýsing getur aðeins orðið fullnægj-
andi að því er tekur til útlits, einkenna og eðlis jarðvegsins. Það
má á þennan hátt draga myndir af hinum ýmsu jarðvegstegundum
og eiginleikum þeirra. En það er ókleift að lýsa eða sýna með þess-
um hætti, hvernig jarðvegstegundirnar koma fyrir, hvernig jarðar-
yfirborðið er á hverjum stað eða í hverjum púnkti. Það er augljós-
lega til aðeins eitt úrræði til að lýsa yfirborði lands, og það er með
hjálp korts. Þetta á jafnt við um jarðveg sem um lögun lands og
landslag. — Það er langt síðan að menn tóku að lýsa löndum og
landslagi með kortum. Hin fyrstu þeirra voru eðlilega ónákvæm,
en með nútímatækni geta landmælingamenn mælt fjarlægðina frá
ákveðnum púnkti á Öndverðarnesi að tilteknum púnkti á Gerpi
eystra með nokkurra cm nákvæmni.
í þessu sambandi get ég ekki stillt mig um að minna á það, þó
að það komi ekki beint við máli mínu, að við eigum því láni að
fagna að eiga ágæt kort af landi okkar, nefnilega kort herforingja-
ráðsins danska. Gerð þessara korta var mikið afrek, hvernig sem á
það er litið, og þetta verk ber hátt yfir allar rannsóknir eða lýsing-
ar aðrar, sem fyrr og síðar hafa verið gerðar á landi okkar. Mér
er raunar til efs, að íslendingar hafi gert eða geri sér þetta fylli-
lega ljóst, og mér er ókunnugt um það, með hverjum hætti íslenzk
stjórnarvöld hafa tjáð dönsku dátunum og þeim mönnum, sem stóðu
að kortagerðinni þakklæti íslenzku þjóðarinnar, en við þessa aðila
stöndum við í mikilli þakkarskuld.
Ég vil í þessu sambandi einnig minna á það, að Þorvaldur Thor-
oddsen gerði jarðfræðikort, þ. e. kort af berggrunni landsins, og
var það mikið og tvímælalaust mjög vel unnið verk, miðað við þær
aðstæður, er þá voru fyrir hendi, enda hefur kort Thoroddsen dug-
að vel og lengi. Nú er kortið í endurskoðun hjá Náttúrugripasafn-
inu, og annast Guðmundur Kjartansson það verk að mestu. Eigum
við því von á nýju berggrunnskorti bráðlega, og verður að því hinn
mesti fengur, ekki hvað sízt fyrir íslenzkar jarðvegsrannsóknir.
Við höfum þannig ágætt landslagskort og eigum von á ágætu berg-
grunnskorti. En hvað um lýsingu á yfirborði landsins, á jarðvegi