Náttúrufræðingurinn - 1959, Side 52

210
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
en raunvísindi.“ Þetta er býsna alvarleg ásökun, og hygg ég, að
hún sé fremur sprottin af fljótfærni en því, að finna megi henni
nokkurn stað í því, sem dr. Helgi Pjeturss hefur ritað. Ef einhver
ætlaði að halda því fram, að draumakenning Nýals sé dulræna,
þá yrði hann að halda hinu sama fram um litafræðiuppgötvanir
Goethes og uppgötvun Schopenhauers á eðlisfari eftirmynda þeirra,
sem koma fram, þegar starað hefur verið lengi á einhverja mynd eða
hlut. Rannsóknaraðferðir dr. Helga Pjeturss á draumunum eru í
beinu framhaldi af þeim athugunum Goethes og Schopenhauers,
sem eru óyggjandi, þótt þeim yrði að vísu á að blanda saman við
þær árásum á hina eðlisfræðilegu lita- og ljósfræði, sem ekki áttu
rétt á sér. En uppgötvun dr. Helga Pjeturss á sambandinu við
draumgjafa er sú nýjung, sem boðar meiri breytingu á hugsunar-
hætti mannkynsins en nokkur, sem orðið hefur áður — ef hún nær
fram að ganga — og það er svo fjarri því, að hún eigi nokkuð skylt
við dulrænu eða dulspeki, að þegar hún hefur sigrað verður allri
dulrænu lokið, en einungis á þann hátt að viðfangsefni dulræn-
unnar, líf eftir dauðann og tilvera æðri máttarvalda, verða þá skil-
in vísindalegum skilningi.
Dulræna eða dulspeki eru hugmyndir um tilveruna, sem ekki
samrýmast annarri þekkingu, fullyrðingar sem byggjast á öðru en
því, sem verður skilið og skýrt. Dulspekingurinn hælist um yfir
því, sem gerir vísindamanninn ráðþrota, en hann reynir aldrei til
að skýra það á raunhæfan hátt, sýna fram á samband þess við aðra
þekkingu. Mörg hin frægustu rit eru af þessum toga spunnin og
af þeim eru sprottnar ýmsar þær stefnur, sem hafa orðið mjög vold-
ugar með mannkyninu og eru enn, og þess eru jafnvel dæmi frá
fyrri öldum, að boðberar raunverulegrar þekkingar hafa verið of-
sóttir og líflátnir, og aldrei hefur þetta komið greinilegar í ljós en
í ofsóknunum gegn Giordano Brúnó. Giordano Brúnó gerði þá
uppgötvun, sem með sanni má kalla hina stærstu, sem gerð hef-
ur verið fram til uppgötvunar Lamarcks og Darwins á framþróun-
inni, og með þessu gerði hann að engu allt hið tilbúna kenninga-
kerfi kaþólskunnar. En þó að rök Brúnós væru óyggjandi og heims-
mynd hans sé sú, sem ein er rétt, þá var vald lyginnar afskaplegt,
og páfinn í Róm, lét brenna Brúnó á báli í augsýn sinni og fjölda
annarra tignar og valdamanna.
Það, sem olli hræðslunni við hinn nýja heimsskilning Brúnós, var