Náttúrufræðingurinn - 1959, Síða 58

216
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
tegundir líka borizt eftir landbrúm seint á ísöld og landið hafi því ekki enn
verið algerlega komið úr gróðurtengslum við nágrannalöndin í þessa tíð.
Þessar skýringar á uppruna íslenzku flórunnar eru vissulega mjög heillandi,
enda styðjast þær bæði við erfðafræðilegar athuganir sem og við jurtastein-
gerfinga. En núverandi útbreiðsla jurtanna er einmitt árangurinn af saman-
lagðri erfðasögu þeirra og jarðsögu. Meðan jarðfræðingarnir hafa ekki leyst
gátu Norður-Atlantshafsmeginlandsins mikla frá nýlífsöld jarðar, mun erfitt
að ráða meiri likur að uppruna flórunnar á okkar eldbrunna eylandi. Samt
sem áður væri ekki úr vegi að gera nákvæma rannsókn á dreifingarmáta inn-
lendu tegundanna eins og hann er í dag, svo að frekari staðfesting fáist fyrir
því, að þessi hluti flórunnar hafi raunverulega verið einangraður um langan
aldur. Mörg dæmi eru til um flutning fræja með fuglum og vindi til fjarlægra
staða, og bendir sumt til þess, að meira megi leggja upp úr þessum dreifingar-
máta en gert er nú orðið. Það er alkunna, að við meiriháttar gos á íslandi,
getur, þegar vindstaða er þannig, orðið öskufall í útlöndum. Árið 1845, 2.
september kl. 9, varð mikið gos í Heklu, og strax morguninn eftir var aska
fallin í kálgarða í Orkneyjum. Lítill vafi er á, að fræ eins og t. d. fræ brönu-
grasanna, sem eru það lítil, að í einu grammi komast fyrir 200.000 fræ, gætu
á sama hátt og öskuagnir borizt loftleiðis um víða veröld. Að órannsökuðu
máli virðist því ekki ómögulegt, að t. d. ástagrasið okkar, sem nú er talið til
einlendrar tegundar, hafi getað flutzt til landsins á vængjum vindanna og
ílytjist svo enn, enda þótt það hafi ekki fundizt til þessa nema um vestanvert
landið.
Að formi til er verkið í heild greinagott. Útbreiðslusvæði tegundanna eru
oft sýnd með kortum, sem gera textann hinn læsilegasta. Æskilegt liefði ver-
ið að auka enn gildi textans með teikningum eða ljósmyndum af litþráðum
og tölu þeirra, draga saman kynblöndunartilraunir í töfluform og sýna „sym-
bólísk disperasjóns díagrömm“, þar sem svo á við. En kostnaðarástæður munu
eflaust liafa ráðið því, að svo var ekki hægt. Ritið er hins vegar skrifað á lipurri
ensku og bætir það vel úr þessu. Heimildarlistinn einn ber vitni um þá
feikna elju, sem höf. hafa lagt í þetta verk.
Að samanlögðu er yfirlitsrit þetta því stór viðburður í íslenzkum jurta-
vísindum nú til dags. Á hinn bóginn má ekki gleyma því, að höf. urðu ai'
flýja landið til að geta orðið því gagnlegir með rannsóknum sínum. Því miður
virðist skilningurinn á boðskap vísindanna ekki hafa færzt i aukana síðan
Áskell og Doris Löve hurfu úr landinu, því að heldur fer hann vaxandi hópur
þeirra ungu, íslenzku náttúrufræðinga, sem neyðast nú til að starfa undir er-
lendum himni. Er með þessu lialdið í þveröfuga átt við stefnu allra annarra
framsækinna menningarþjóða, sem leggja metnað sinn í að efla gang vísind-
anna á hvaða sviði sem er. Með rannsóknum sínum hafa Áskell og Doris
Löve sýnt, að þau hafa unnað meir hag íslenzkra náttúruvísinda en svo, að
þau hafi látið bugast af því tómlæti, sem ríkt hefur í þeim efnum af hálfu
ábyrgra aðila. Þau eiga því tvöfaldar þakkir skilið fyrir störf sín.
Sigurður Jónsson.