Náttúrufræðingurinn - 1965, Page 25

NÁTTÚ RUFRÆÐINGURINN
117
og eins það, að þeir eru langmestir fram með ánum, senr í lónið
féllu. Hafa hjallarnir upphaflega myndað óseyri l'raman við ármynn-
in ogmyndun þeirra hafi/t, er jökull hopaði frá (irafningsfjöllunum
endur íyrir löngu og fæddi af sér fyrsta vísinn að Þingvallavatni.
Ei'sti hjallinn liggur rúmlega 60 m ofar en flötur Þingvallavatns
nú, þ. e. um 165 m yfir sjávarmáli (ekki mælt nákvæmlega). Hann
er á köflurn mjög áberandi, en í heikl fremur illa varðveittur. Greini-
légustu menjar hans eru upp með Ölfusvatnsá vestan Víðihlíðar og
upp af Torldal suðttr frá Króksbænum. Þaðan má rekja lcilar hans,
þótt óljósar séu, alveg austur að Selflötum, grasigrónum slakka milli
Úlfljótsvatnsfjalls og Grafningshálsanna. En þar norðan undir er
hjalli allstór í þessari sömu hæð. Hann er þar skorinn sundur af mis-
gengi um 2 m háu, og hefur landið sigið vestan megin. Afrennsli
helur þetta lón haft um Selflatir sunnan við ÚlfljótsvatnsfjalI. Hið
forna varp er þar í tæplega 170 m hæð yfir sjó. Enginn farvegur sést
á Selflötum sjálfum, því að þar hefur jiykkt lag af fokmold jafnað
ylir allar minni mishæðir. Suður af þeim eru hins vegar tvær djúpar
hvilftir, eða rásir, uppgrónar, sem vel gætu verið frá þeim tíma, er
útfall lónsins rann þarna um. Vatnið hefur þá runnið þar niður,
sem Fossá rennur í dag, milli Úlfljótsvatnsfjalls og Háafells. Vegna
misgengisins, sem áðan var nefnt, liggja hjallarnir vestan við það nú
a. m. k. tveim metrum neðar en varpið austan jress. Annað álíka
lrátt misgengi vestar, Jr. e. norðvestan í Úlfljótsvatnsselfjalli veldur
því, að enn meiri munur verður á varpshæðinni og liæð' hjallanna
eða um 4 m alls.
Það var ekki fyrr en jökulröndin hafði hopað norður fyrir Úlf-
ljótsvatnsfjall eða að minnsta kosti þynn/t nógu mikið á því svæði,
að snögglega lækkaði í lóninu, og afrennsli Jress lékk nýja framrás
norðan við fjallið. Hefur þetta sennilega orðið í lilaupi, og vatns-
borð lónsins ]rá lækkað um rúma 30 m. Eftir þau umskifti hafa árn-
ar grafið sig niður í hinn forna framburð sinn og sópað nokkru af
honum burt umhverfis farvegi sína, enda er Jrað algild regla um
þannig myndanir, að þær grafast sundur af rennandi vatni, eftir að
þær eru komnar á þurrt. I I ins vegar tóku árnar nú að byggja nýjan
hjalla fram í lónið í samræmi við hið lægra vatnsborð Jicss.
Menjar Jtessa hjalla, sem ég nefni miðhjallann (B-hjalli á 4.
mynd), eru mjög áberandi í landslaginu báðum megin Víðihlíðar.
Gefur þar að líta breiða, lárétta stalla í sömu hæð nieðfram brekk-