Náttúrufræðingurinn - 1965, Page 40

130
NÁTTÚ RUFRÆÐINGURINN
Langjökli sýnir. Verður af þessu að telja ólíklegt, að þá hafi jökull
náð niður í Þingvallavatn.
Frá sama tíma og jökullónin við Þingvallavatn gætu hins vegar
jökullón verið, sem Guðmundur Kjartansson hefur fundið menj-
ar um, austan í halla Lyngdalsheiðar. Skýrasti hjallinn liggur þar
nálægt 170 m hæð yfir sjó, og hefur lón þetta liaft afrennsli suður
á milli Grænhóls og heiðarinnar, á meðan hann var að myndast.
Aðrir hjallar sams konar, en slitróttari og óreglulegri, segir Guð-
mundur, að séu neðar í heiðinni. Guðmundur telur, að jökullón
þessi, sem aldrei voru stór, hafi fljótt fyllzt bæði af framburði leys-
ingarvatns úr jöklinum og lækja úr heiðinni (G. K. 1943). Ég hef
ekki skoðað þessa hjalla nógu vel og hlýt því að fara varlega í að
túlka þá. Lón þessi hafa getað stíflazt upp af sérstökum jökli, er
skriðið hefur frá Laugardalsfjöllum niður ylir vatnsstæði Laugar-
vatns og Apavatns, eða af fyrirrennara Búðajcikuls, er hann lá upp
að brekku Lyngdalsheiðar. Hvort sem var, mundu þau vera eldri
en Búðastig.
(ökull mun um þetta leyli hafa legið á Henglafjöllum og Reykja-
nesskaga í líkingu við þann „Langjökul", sem hér á undan var lýst.
Hefur jökulhettan náð norður lyrir Hengil, ef til vill allt norður
að jciklinum í vatnsstæði Þingvallavatns. Norðvestur af Borgarhól-
um er allskýr jcikulalda, er nefnist Háimelur. Hún hefur ekizt upp
framan við jökulsporð, sem gengið hefur norðvestur frá Hengla-
fjöllum og er sennilega frá þessum tíma. Jökulrákir á þessum slóð-
um sýna sambærilega stefnu skriðjöktds.
Hver afstaða sjávarflciðanna í lok ísaldar er til þessara myndana,
verður lítt rakið hér. Mundi það um of lengja þetta skrif, og yrði
raunar mjög af vanefnum gert. Fátt eitt er vitað um sögu strand-
hjallanna jafnvel hér við Kollafjörð, þar sem þó er gnægð góðra
sniða í ótal malarnámum um alla hjallana.
Þess vil ég þó geta, að mér virðist sennilegt af legu hjallanna
fram undan Mosfellsdal, að í þann mund, sem þeir mynduðust, hafi
jökull náð fram í mynni Mosfellsdalsins. Dreg ég þá ályktun raun-
ar af tvennu. í fyrsta lagi af því, að hjallarnir ná alls ekki inn ef'tir
dalnum. í öðru lagi er efni þeirra næst hinum hugsaða jökuljaðri
mjög gróft. í því er mikið af stórgrýti, sem hefur ekki borizt langt
frá jökulsporðinum sjálfum. (Sést í malargryfju norður af Helga-
felli á suðurbakka Köldukvíslar). Þann jökul verður að álíta eldri