Náttúrufræðingurinn - 1965, Blaðsíða 37

NÁT1’ IJ R U F RÆÐINGURINN
127
eflaust verk jökla, þekja þar allstóra spildu, sem nær allt norður að
Kárastaðahlíð. Skipa þessar myndanir sér yfirleitt í langholt og hóla-
raðir, er stefna frá norðaustri til suðvesturs. Sums staðar er það víst,
að um jökulurð, sennilega botnurð er að ræða (Skálabrekkuás, Spýtu-
ás). Annars staðar er möl í holtum þessum, og gætu það verið malar-
ásar (Gíslhóll=ranglegá Gríshóll á korti). Stundum er jafnvel um
vatnshjalla að ræða, t. d. í grennd við Heiðarbæ. Þar hefur um
stundarsakir myndazt uppistöðulón við hliðarjaðar jökuls þess, sem
lá í vatnsstæði Þingvallavatns.
Malarásar liggja á tæplega I km hreiðu helti, sem nær norðan frá
Drykkjartjörn suðvestur að þjóðvegi nálægt vegamótum gamla og
nýja Þingvallavegarins. Þeir liggja í röðum flestir samsíða á helt-
inu, oft nokkuð langir, en stundum ei nema ásstúfar og hólar. Syðst
við þjóðveginn, en einnig vestur frá vegamótum Grafningsvegar
og Þingvallavegar, hefur möl verið tekin og sést þar í innviði ás-
anna í gryfjunum. Um myndun malarása hefur Sigurður Þórarinsson
nýlega fjallað í grein, sem birtist í þessu tímariti (1962). Vísa ég
þeim á ritgerð hans, sem kynnu að æskja nánari vitneskju um þá.
Malarásar þeir, sem liér um ræðir, hafa sennilega myndazt af fram-
hurði vatns, er rann eftir gönguin eða sprungum með neðra
horði jökulsins. Allmiklir vatnsgrafnir farvegir i'ram undan þeim
syðst (Vilhorgarkelda — Þorgerðarflöt) og niður frá þeim til heggja
handa norðar, benda til, að jökulsporðurinn hafi hér ekki gengið
út í lón, enda sjást þess engin merki önnur. Á svæðinu milli Stíflis-
dalsvatn og Mjóavatns annars vegar, en jökulöldunnar suður að
þjóðvegi hins vegar, gægjast lág malarholt á víð og dreif upp úr vot-
lendinu, og bendir það til, að mölin sé samfelkl undir mýrinni. Ef
til vill er þar um framburð jökulvatna að ræða, sem runnu til Kjós-
arskarðs, eftir að jökull hopaði frá urðargarðinum.
V
Ein er sú spurning, sem hlýtur að vakna, þegar rætt er nm lón-
in fornu og jökulöldurnar við Þingvallavatn, en það er spurningin
um aldur þeirra og samhand við áður þekktar sams konar myndan
ir. Skulu þau atriði nefnd, sem hér geta hjálpað áleiðis. Það skal
þó strax tekið fram, að rannsókn ísaldarloka á íslandi er svo til
óplægður akur, utan vissir þættir hennar á takmörkuðum svæðum,