Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 13

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 105
lllllllllllllllllimilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIHHIIIIIIIIIIIOII11111111111111
Um seli (landselinn).
Landselur. Karldýrið virðist mér stærra og gildara en kven-
dýrið (urtan), þ. e. a. s. þegar bæði eru fullþroska.1) Eftir því,
sem ég hefi komizt næst, kæpir ekki urtan fyr en hún er fjögurra
vetra, en annars er ekki greiður aðgangur að því að virða fyrir
sér sálarlíf þessarar tegundar. Þegar þíðukaflar komu á vetrum,
kom mikið af sel á sínar slóðir og lágu þá einstaklingarnir í hóp-
um, án þess að mótaði fyrir nokkru fjölskyldulífi. Þegar leið að
sumarmálum, eða í síðasta lagi viku af sumri, fór að bera á því,
ef veðrátta var hagstæð, að fullorðnu brimlarnir færu að safnast
saman í stór-hópa á ákveðna staði og aldrei sást þar urta eða ung-
selur innan um. Þetta var mér t. d. kunnugt um í Skorreyjum fyrir
Álftaneslandi. Á hinn bóginn fóru þá urturnar og ungselurinn
að halda sig að látrunum. Á þessum tíma árs var urtan ennþá í
fullum holdum, en brimillinn farinn að megrast.
Þessi aðgreining karl- og kvendýra er svipuð því, sem þekkt er
hjá æðarfuglinum, þar sem blikarnir hverfa frá varplandinu þegar
æðurinn fer að unga út og halda sig allt sumarið í stórum hópum
á ákveðnum stöðum þar til þeir hafa fellt fjaðrir og fengið aftur
sinn vanalega lit. Sömuleiðis heldur æðarkollan sig með unga sína
á innvogum og víkum þangað til þeir eru um það bil fullbúnir til
flugs, í síðasta lagi um veturnætur. Þá hverfur hún á brott og fara
kynin þá að blandast að nýju. Merkilegt er það, að kollan virðist
leita uppi sinn fyrra maka, svo framarlega sem hann er til, og
virðist hún sérstaklega treg til þess að taka ástleitni annarra, þótt
nógu margir séu í boði. Ég hefi oft horft á þessar samkomur í
sjónauka, þar sem stórir hópar hafa verið saman komnir á sjón-
um, þá hefir makaleitin farið fram; en hún stendur hæst á tíma-
bilinu frá veturnóttum til jólaföstu. Ég hefi skotið þessu um æðar-
fuglinn inn í þetta mál með því að líkt virðist eiga sér stað með
láturselinn: Að karl- og kvendýr lifi út af fyrir sig um ákveðinn
tíma ársins, eins og ég mun nú gera grein fyrir.
Þess er fyrr getið, að um sumarmál söfnuðust saman stórir hóp-
ar af brimlum í Skorreyjum — vanalega á annað hundrað — og
1) Bjarni Sæmundsson segir brimilinn minni en urtuna (íslenzk dýr II,
Spendýrin, Rvík 1932). Á. F.