Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 65

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 157
«iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii>iiiiiiiiiiii>iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaiiiiiiiiiiiiiin
Þessar breytingar allar er auðvelt að gera sér skiljanlegar:
Á kringlóttu eða sporbaugslöguðu borði er haft ljós, en jarð-
líkan (eða bolti) hreyft allt í kring meðfram rönd borðsins. Skín
þá ljósið á hálfan hnöttinn, jafnfi'amt því, sem vér snúum honum
um möndul sinn meðan á hringferðinni stendur. En þess þurfum
vér vandlega að gæta, að „möndullinn“ hallist rétt — 23 V2
gráðu — við borðfletinum og stefni ávallt í sömu átt í herberg-
inu, t. d. á mark, sem sett væri ofarlega á vegginn og skoða mætti
norður (sbr. Pólstjörnuna frá okkur séð). —Ef vér erum vand-
virk, sýnir þessi tilraun oss nokkurnveginn greinlega allar árs-
tíðirnar, hvar sem er á hnettinum.
Um jafndægrin, vor og haust, falla sólargeislarnir þver-
beint niður á miðjarðarlínuna, en eftir því, sem jörðin færist á
braut sinni norður eða suður, lýsast og skyggjast viðkomandi
skaut. Svo mikil er þessi breyting, að um miðja jörðina er dagu.r
og nótt jafnlöng árið um kring. Sólin gengur þar daglega þvert
yfir loftið. En við heimsskautin gengur sólin helminginn af árinu
fyrir ofan sjóndeildarhring, en hinn helminginn fyrir neðan
hann. Þar er því árið aðeins einn dagur og ein nótt.
Birtumagn mnnaðanna á breiddarstigi Reylijavikur.
I. II. III.
Klukkustundir Hundraðstölur Birtumagn
Sól á lofti Rökkur Nótt Samtals Sól á lofii Rökkur Nótt Samtals Skinvídd sólar Skinniagn efiir sólarhæð Raun- verulegt skintnagn
Jan. 136 100 508 744 18 13 69 °/u 100 °/0 1.3 u/o 2.33 3
Febr. 217 75 380 672 33 11 56 100 3.2 4.67 14
Marz 350 110 284 744 47 15 38 100 5.9 6,00 35
Apríl 444 234 42 720 62 32 6 100 9.2 8,00 74
Mai 567 177 » 744 77 23 » 100 13.9 10.00 139
Júní 618 102 » 720 87 13 » 100 18.8 12.00 226
Júlí 611 133 » 744 83 17 » 100 17,3 11.34 196
Ág. 502 242 » 744 68 32 » 100 12.6 9.33 118
Sept. 384 156 180 720 53 22 25 1C0 8.2 7.00 57
Okt. 285 69 360 744 38 14 48 100 5.5 5.33 29
Nov. 166 96 458 720 23 13 64 100 3.1 3.33 10
Des. 100 108 536 744 11 15 74 100 1.0 1.67 2
Árið 4380 1632 2748 8760 600 220 380 1200 100.0 100.00 »
Hjá oss Reykvíkingum og öðrum Sunnlendingum á svipuðu
breiddarstigi, eru sólargeislanir farnir að verða æði skáhallir og