Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 60

152 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
niiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii*
náttúrunni laut, enda stundaði hann nám í náttúrufræðum í
Vínarborg- nokkur ár, á kostnað klaustursins. Og sökum vel-
vildar og skilnings ábótans í klaustrinu hans, fékk hann strax
til umráða dálitla garðholu við klaustrið. Og í þessum litla
klausturgarði fann Gregor Mendel fyrstur manna reglur hinna
lögbundnu erfða lífveranna og skapaði þar með grundvöllinn að
erfðafræði og jurtakynbótum nútímans.
Mendel fékkst við tilraunir með ýmsar skrautjurtir þátím-
ans. Og þar eð hann vann að þessu í allstórum stíl, gat ekki hjá
því farið, að snillingur, eins og hann var, færi að hugsa um
það, hvort skipting eiginleika foreldranna milli afkomendanna
væru ekki bundnar einhverjum vissum reglum. Hann sá fljótt,
að auðveldast myndi verða, að athuga þetta í sem einföldustum
eiginleikum, og hóf því leit að einhverri jurt, sem gott væri aö
gera nákvæmar rannsóknir á. Og ertuplantan varð fyrir valinu.
Við rannsóknir sínar valdi Mendel fyrst í stað aðeins tvo
eiginleika ertunnar, t. d. hinn rauða og hinn hvíta lit blómanna.
Blóm hinnar algengu fóðurertu eru hvít, og matarertunnar rauð.
Milli þessara tveggja afbrigða fékk Mendel fram kynblending
á þann hátt, að hann setti frjókorn úr blómum annars afbrigð-
isins á fræni hins. Þegar belgurinn þroskaðist, urðu erturnar
í honum því árangrar samæxlunarinnar eða kynblöndunarinnar.
Þegar þeim var sáð, uxu upp af þeim nýjar ertuplöntur, sem
blómguðust, er þær höfðu náð nægilegum þroska til þess. Og
hvernig voru nú blómin þeirra lit?
Það var almennt álitið meðal vísindamanna þess tíma, að
afkomendurnir yrðu allir með blómlit, sem væri einskonar
blanda af blómlit foreldranna, enda er það svo alloft. En venju-
legast er þó, að allir kynblendingar í fyrsta ættlið beri blómlit
annars foreldrisins. Allar nýju ertuplönturnar, sem Mendel
hafði fengið fram, urðu rauðar, eins og matarertan, og engin
leið var að greina á milli þeirra.
Þessi fyrsti árangur var strax annar, en Medal hafði búizfc
við. En hann sá um leið, að aðeins frekari tilraunir gætu orðið
til að skýra þetta fyrirbrigði til fulls. Hann tók því fræ af þess-
um rauðblóma kynblendingum, sem höfðu frjóvgað sig sjálfar,
og fékk þannig fram annan ættlið þeirra. Og þegar þessar plönt-
ur blómguðust, kom í ljós, að nú voru blóm þeirra allra ekki
lengur eins. Sum blómin voru rauð, önnur hvít. Og ákveðið