Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 30

122 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
I ■ 111 ■ 11111 ■ 1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
minnzt hefir verið áður, kom það í ljós, að þetta er lirfugerfi djúp-
hafsfisks (Idiacanthus), sem er mjög vel þekktur þar syðra.
Margar fisklirfur lifa á öðrum stöðum, og við öðruvísi skilyrði
heldur en tegundin gerir, þegar hún er fullorðin. Algengast er, að
lirfurnar lifi í svifinu, uppi við yfirborðið, jafnvel þótt eggin séu
botnlæg (síld) eða þótt fiskurinn sé á fullorðins reki botnfiskur
(skarkoli, ýsa). í sambandi við það sjáum við því oft, að sérstakar
ráðstafanir hafa verið gerðar til þess
að samlaga lirfuna svifinu, og létta
henni svifið, eins og t. d. að gera yfir-
borð líkamans á ýmsan hátt sem fyrir-
ferðarmest. 9. mynd sýnir þetta greini-
lega. Hún sýnir kolalirfu (úr Indverska
hafinu), sem ennþá hefst við í svifinu
(5 cm. á lengd). Fremsti geislinn í bak-
ugga hennar er þarna nærri jafnlangur
líkamanum sjálfum, og þar að auki hafa
vaxið út úr honum greinar, eins og til
þess að gera yfirborðið stærra. Þetta
minnir dálítið á fyrirkomulagið hjá
löngu- og keilulirfunum, en þar eru það
kviðuggai'nir, sem hafa náð alveg óvana-
legri lengd.
Fremsti geislaugginn hjá kola-
lirfunni, sem sýnd er á 9. mynd
og kviðuggarnir hjá löngu og keilulirfunum eru bráðabirgðalíffæri
(provisorisk líffæri), sem lirfurnar hafa, en fullorðni fiskurinn
þarf ekki á að halda. Á hinn bóginn vantar lifurnar stundum líf-
færi, sem hinn fullorðni fiskur hefir tileinkað sér, og þá er það
reglan, að lirfan sýnir frumlegra þróunarstig heldur en fullorðni
fiskurinn. Þannig eru lirfur flatfiskanna á yngstu stigum ekki
„flatvaxnar" heldur hér um bil sívalar, ekki með bæði augun ann-
arsvegar á höfðinu, hejdur sitt hvoru megin. Á sama hátt hefir
lirfa hrognkelsanna enga veiðikúlu, lirfa sverðfisksins ekkert
„sverð“. Sverðið vex ekki fram úr skoltum sverðfisksins fyr en
seinna, og kviðuggar hrognkelsalirfunnar breytast ekki fyr en und-
ir lok lirfustigsins í veiðikúlu. Einna merkastur þeirra fiska, sem
breytingum tekur, er dvalfiskurinn (Echeneis remora. 10. mynd).
Fyrir mörgum öldum er hann frægur orðinn, og hann er jafnframt
einn af þeim fáu fiskum, sem mannkynssagan hefir snúizt um í
9. mynd. Kolalirfa, þar sem
fremsti geisli bakuggans er
mjög langur á meðan á
lirfustiginu stendur og með
hliðargreinum.