Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 61

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 153
tiii.iiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiimimiiimiiimiimiiimiimmiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiimiiiii
hlutfall var ætíð á mill.i þessara tveggja lita, eða þrjár rauð-
blóma plöntur móti hverri einni hvítblóma.
En Mendal lauk ekki þar með við tilraun sína. Og þegar
hann fékk þriðja ættliðinn kom hann fyrst að úrslitaþætti rann-
sóknarinnar. Hann sáði fræum hverrar plöntu fyrir sig, og þá
kom í ljós, að all.ir afkomendur hvítra blóma báru hvít blóm.
Þeir voru kynhreinir með tilliti til hins hvíta litar blómanna. Og
hve lengi sem tilrauninni var haldið áfram, komu aðeins fram
hvítblóma jurtir innan þessa stofns.
Afkomendur þriðjungs þeirra plantna, sem báru rauð blóm,
voru ætíð rauðblóma, jafn undantekningarlaust og það, að af-
komendur hvítu ertnanna báru ætíð hvít blóm. En hinir tveir
hlutarnir, sem eftir voru, gátu af sér plöntur, með rauðum og
hvítum blómum í sömu hlutföllum og afkomendur fyrsta ætt-
liðs kynblendinganna voru.
Skýring Mendels var í stuttu máli sú, að hver einstakur
eiginleiki væri afleiðing af verkun eins erfðaþáttar, sem hann
táknaði með sérstökum bókstaf. Litur blómanna er t. d. ákveð-
inn af sérstökum þætti, A, sem veldur rauðum lit, og a, sem
veldur hvítum. Þessir þættir eru ætíð saman tveir og tveir í
venjulegum líkamsfrumum, en aðeins einn af sömu gerð í kyn-
frumunum. Þessvegna hljóta, kynhreinu rauðu stofnarnir að
hafa AA og mynda aðeins kynfrumur með A, og hinir hvítu
hafa aa og kynfrumur með a, því að öðrum kosti myndu al'-
kvæmi þeirra ekki ætíð vera með sama blómlit. En þegar kyn-
blöndunin á sér stað, renna kynfrumumar með A og a saman
og- mynda plötnu með Aa. Sú planta ber rauð blóm, af því að
þegar þættir hins hvíta og rauða blómlitar finnast hjá sömu
plöntu, getur aðeins annar þeirra komið fram hjá blóminu,
sagð.i Mendel. Það verður sá rauði, og hann er kallaður ríkj-
andi eiginleiki, af því að hann ríkir yfir hinum hvíta, sem er
víkjandi. Við myndun kynfrumanna skiljast þættirnir að á ný
og mynda tvennskonar frumur, aðra með
þættinum A og hina með a, jafnmargar af
hvorri tegund. Og við frjóvgunina eru
þrennar samstæður -hugsanlegar, eins og
bezt sést á töflunni:
Fjórðinn hlutinn fær aa og er því
með hvít blóm, annarfjórði hluti fær AA,
og er því með rauð blóm, og fær aðeins
\ Frjó EtrgX^ A • a
A AA Aa
a Aa aa