Náttúrufræðingurinn - 1939, Side 64

156 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
fullyrða, að verk einstaklings hefir aldrei fætt jafn mikið gott
af sér á svo skömmum tíma og verk Gregor Mendels.
Það var árjð 1910, hinn 3. október, sem minnisvarði Men-
dels var reistur í Briinn á Mæri, á kostnað vísindamanna víðs-
vegar um heim. En hinn merkasti minnisvarði hans er þó hin
fjörutíu ára erfðafræði, sem óðum færist nær því, að verða um-
fangsmesta fræðigrein líffræðinnar. Og þegar styttan í Briinn
hefir horfið á braut fyrir verkanir veðra og vinda, munu erfða-
vísindin halda í heiðri nafni upphafsmanns síns, ábótans Gre-
gor Mendels.
Árstíðirnar á breiddarstigi
Reykjavíkur.
I Almanaki Þjóðvinafélagsins fyrir árið 1924, er lítil grein
með mynd eftir mig. með fyrirsögninni: „Dagur og nótt á Suð-
urlandi“. — Ég hefi nú breytt þeirri mynd nokkuð og kemur hún
hér endurteiknuð með örlitlum athugasemdum og skýringum.
í sjálfu sér mun mynd þessi naumast þurfa skýringar við.
Hlutfallslegt Ijós og skuggar mánaðanna eru auðsæir: Sólarupp-
koma og sólarlag, birting og dimming, dagrenning og dagsetur,
yfirleitt: sól á lofti, rökkur og nótt, hvert út af fyrir sig, á hverj-
um degi ársins, má finna úr myndinni. — En vegna munarins á
sólarganginum víðsvegar á jörðunni, vil ég fara nokkrum orðum
um helztu breytingarnar og osrakir til þeirra.
Tímatalsreikningar vorir eru aðallega bundnir við jörðina,
en rætur sínar rekja þeir þó út fyrir hana. Snúningur jarðar um
möndul sinn veldur degi og nótt, en rás hennar umhverfis sólina
árinu (árshringnum). En svo er þriðja fyrirbrigðið eða grund-
völlurinn, sem þessir útreikningar byggjast á og það er halli
„möndulsins“, sem jörðin snýst um. Þessi halli jarðáss-
ins er miðaður við jarðbrautarflötinn (sem er hugsaður gegn-
um miðju sólar, útvið jarðbraut) þannig, að hallahornið — 231/2
(boga) gráða — veit ávallt í ákveðna átt eða stefnu í himin-
geimnum og er þar með valdur að árstíðunum á göngu jarðar-
innar kringum sólina.