Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 14

106
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
unni, þegar viðurinn er rakur, oftast nær miklu minna, þegar liann
er þurr. Seigluna má auka til mikilla muna, ef viðurinn er hitaður
í sjóðandi vatni.
Harka trjáviðar hefur oft mikil áhrif á gagnsemi lians, enda er
trjáviði skipt niður í marga llokka eftir hörkunni. Fer liarkan all-
mjög eftir þurrkun viðarins, og eykst liún jalnan með þurrkuninni.
Hún stendur þannig í samhandi við stærð og gerð trjáviðarfrumn-
anna, og er sá viður harðastur, sem hefur smæstar frumur með þykk-
um veggjum. Innan hvers árhrings er harkan því misjöfn, vorviður-
inn er mýkstur, en haustviðurinn harðastur. Hinar hörðustu trjá-
viðartegundir eru ol t nefndar steinharðar, og eru jiar á meðal kókos-
viður, teakviður og quebrachoviður, næstar koma beinharðar trjá-
viðartegundir, t. d. berberisviður, síðan mjög liarðar tegundir, t. d.
möndiuviður, Jaá meðalharðar, t. d. yfliviður, kirsib'erjatrjáviður,
og síðan hver af annarri, unz komið er til liinna mýkstu viðarteg-
unda, og eru þar á meðal fura, greni, liirki, lerki, ösp, pílviður og
lindiviður.
Eðlisjtyngd hinna ýmsu viðartegunda er mjög misjöfn, en flestur
Jturr viður er þó eðlisléttari en vatn. Er af því augljóst, að þurrkun
viðarins hefur mikil áhrif á eðlisþyngdina, og lækkar eðlisþyngdin
oftast nær við þurrkunina. Léttar eru þær trjáviðartegundir taldar
vera, sem liafa lægri eðlisþyngd en 0,55, þegar viðurinn er loftþurr,
og er Jjar á meðal ösp, lindiviður og víðir, einnig sumar greni- og
furutegundir. Meðafþungur er sá viður talinn, sem hefur eðlis-
Jryngdina 0,56—0,70, og eru Jrar á meðal flestar eikartegundir, beyki-
viður, mahagóní og íbenholt. Þegar trjáviður gengur kaupum og
sölum, er oft notaður rúmþungi lians í stað eðlisþyngdar, venjulegast
Jmngi hvers rúmfets, sjaldnar þungi hvers rúmmetra, en hvort
tveggja má reikna út eftir eðlisjDyngdinni.
Trjáviður er að miklu leyti byggður upp úr alllöngum frumum,
sem liggja hver við hliðina á annarri eftir endilöngu trénu og fram
eftir greinum J>ess. Oft eru Jjessai' frumur þráðbeinar, en stundum
eru þær bognar eða meira eða ntinna snúnar. Milli þessara frumna
og J)veri á þær í ýmsar áttir liggja tíðum aðrar frumur, sem tengja
hinar fyrrnefndu saman, en misjafnlega mikið. Þegar ekki ber néma
lítið á síðarnefndu frumunum og liinar fyrrnefndu liggja þráðbeinar,
er auðvelt að kljúfa trjáviðinn í sundur eftir endilöngu, og er Jíví
þannig farið um trjáviðartegundirnar greni, furu, eik, ösp og víði.
Venjulega er auðveldast að kljúfa viðinn, e£ íaufin liggur út frá