Náttúrufræðingurinn - 1969, Blaðsíða 33

NÁTTÚRU 1> RÆÐINGURINN
137
neyzlu og iðnaðar er víða mjög erfitt viðfangsefni. Það getur jafn-
vel verið erfitt að ná í gott neyzluvatn hér á landi. Sannleikurinn
er sá, að vatnsskortur er orðinn eitt af þessum alþjóðlegu vanda-
málum, og eitt af þeim, sem stöðugt verður erfiðaia að leysa.
Nær 3/4 af ylirborði jarðarinnar eru þaktir vatni, og er talið,
að rúmtak þess vatns sé um 1340 milljón rúmkílómetrar. Það
virðist því í fljótu bragði undarlegt, að almennur vatnsskortur sé
yfirvofandi. En hér kemur það til greina, að 97,2% af þessu vatni
er ónothæft sökum salts, sjór, sem ekki er hægt að nota til neyzlu,
iðnaðar né áveitna, enda þótt ekki séu í honum nema 3,5% af
salti að meðaltali. Þegar hér við bætist, að 2% af öllu vatni jarðarinn-
ar er frosið, þ. e. bundið í ís, þar af 90% á suðurskautinu, þá eru
ekki orðin eftir nema 0,8% sem nothæf eru til neyzlu, iðnaðar eða
áveitu. Það er sem sé aðeins þetta ferska vatn, sem um er að ræða,
þegar talað er um vatnsskort.
Af hinu ferska vatni jarðarinnar fer langmestur hluti til áveitna,
þ. e. við ræktun á alls konar akurlendi. Til iðnaðar fer einnig stór
hluti. Þannig þarf t. d. 25 1 af vatni til þess að hreinsa 1 1 af olíu,
250 1 til þess að framleiða 1 kg af stáli, og 2270 1 af vatni til þess
að framleiða 1 kg af gervigúmmí. Vatn, sem fer til heimilisnota,
eða neyzlu eins og það er kailað, er mjög mismikið í hinum ýrnsu
löndum. í háþróuðum löndum er notkunin mikil, í vanþróuðum
lítil. í Bandaríkjum Norður-Ameríku eru hlutföllin þessi: Til
áveitna fara 50% af vatninu, til iðnaðar 40% og til heimilisnota
10%.
Mörgum er sennilega forvitni á að vita, hvaðan allt þetta salt er
komið í sjóinn, og er því rétt að gera grein fyrir því. Saltið í
sjónum er kornið frá þurrlendinu og hafa menn reiknað út, hversu
mikið magn af sölturn skolast af þurrlandinu út í höfin á ári hverju.
Út frá þessu iiefur verið reiknað, að aldur hafanna muni vera um
100 milljónir ára, og getur þá hver maður séð, hversu langt er síðan
skaparinn greindi vötnin frá þurrlendinu.
Þar sem til er svo mikið magn af sjó, en víða tilfinnanlegur
skortur á fersku vatni, þá hefur það að sjálfsögðu oft verið reynt
og á nokkrum stöðum einnig gert að vinna ferskt vatn úr sjó.
Jafnvel Aristoteles, sem uppi var á 4. öld f. K., vissi að hægt
var að vinna ferskt vatn úr sjó með því að hita sjóinn og kæla
gufuna, sem myndaðist. Þetta er það sem við köllum eimingu nú