Náttúrufræðingurinn - 1970, Blaðsíða 10

134
NÁTT ÚRU FRÆÐI NGURINN
föst merki í grennd við jökulsporðana til að mæla frá, og fá menn
til að annast mælingarnar, þar sem Jón kom því ekki við sjálfur.
Þetta tókst, og hafa skriðjöklar víðast verið mældir árlega síðan.
En ekki er nóg að mæla jökultoturnar, sjálfa hájöklana þurfti
einnig að sækja heim. Margar urðu jöklaferðir Jóns, en merkustum
þáttaskilum munu þó tvær hafa valdið, Vatnajökulsleiðangrarnir
1936 og 1951. Hinn fyrri fór Jón með fornvini sínum Hans W:son
Ahlmann og fleirum, voru þeir tveir leiðangursstjórarnir. Fóru
þeir víða um Vatnajökul austanverðan í maí og júní, en hrepptu
oft illviðri og urðu því að liggja fyrir lengi í einu. Hefir Ahlmann
lýst vel dugnaði Jóns og ósérhlífni við leiðangursstörfin, ferðir og
snjógryfjugröft. Þrátt fyrir erfiðar aðstæður varð árangurinn mikill,
þá fékkst í fyrsta sinni staðgóð þekking á úrkomu á jöklinum og
vatnsbúskap hans. Reyndist úrkoman þar miklu meiri en menn
höfðu gert sér grein fyrir áður, ef dæmt er eftir jöklaritgerð Jóns
frá 1931.
Islenzk-franski Vatnajökulsleiðangurinn 1951 fékk sérstakt við-
fangsefni. Hann mældi J^ykkt jökulsins með hljóðbylgjuaðferðum.
Jón var leiðangursstjóri, og mun hafa ráðið mestu um mælistaði.
Árangurinn varð sá, að allgott yfirlit fékkst um Jrykkt jökulsins,
og J)á mn leið ísmagnið í honum, landslag undir honum, vatna-
og ísaskil skriðjöklanna og jökulfljótanna, sem frá meginjöklinum
falla.
En Jóni var ekki nóg að rannsaka jöklana sjálfa, hann vildi vekja
almennan áhuga fyrir jöklunum, ekki aðeins þeirra, er á Jsá litu
frá sjónarmiði vísinda og hagsýslu, heldur einnig hinna, er af eigin
raun vildu kynnast fegurð jöklanna, tign þeirra og ógnum, voru
jafnvel fúsir til að berjast við Jaá baráttunnar vegna. Hann hefir
líka réttilega séð, að rannsóknarverkefnið eitt var svo umfangs-
mikið, að til þess þurfti að virkja starfskrafta allra, sem jöklarnir
löðuðu til sín. Jöklarannsóknafélag íslands, sem Jón stofnaði árið
1950, og stýrði til dauðadags, varð vettvangur allra J^essara ólíku
aðila. Það er óneitanlega dálítið sérkennilegt félag. Heiti þess gefur
markmiðið til kynna að hálfu — að stuðla að rannsóknum og ferða-
lögum á jöklum landsins. En Jiótt ferðirnar séu nefndar síðar, er
ekki lögð minni áherzla á Jxer en rannsóknirnár í félagsstarfsem-
inni. Árangurinn er sá, að í félaginu vinnur saman fólk úr ólíkustu
stéttum, bílstjórar og prófessorar, verkfræðingar og hjúkrunarkon-