Náttúrufræðingurinn - 1970, Side 29

NÁTTÚRUFRÆÐ I NGURINN
151
leyti ljós vikur. Er hér um að ræða efsta hluta lagsius, sem ef að
líkindum lætur nær hér langt niður í sandinn. Frá Langadal er
þessi ljósa flikra í Álfakirkju líkust snjóskafli til að sjá (mynd III b).
í jökulurð frá Steinsholtsjökli suður af Stakkholtsgjá er mola af
flikrubergi að finna.
Norðan Markarfljóts hef ég ekki kannað útbreiðslu ignimbrít-
lagsins nema tilsýndar frá Þórsmörk og úr lofti. Það er áberandi
suðaustan í Fauskheiðinni á löngu svæði og virðist þar næsta slétt
að ofan (mynd III a), svo sem títt er um ignimbrítlög. Úr lofti
hef ég þóttst sjá það á nokkrum stöðurn í Gilsárgili allt inn að
mörkum Gilsár og Botnár, og er það orðið æði þykkt þar innra.
Vera kann, að lagið sé í gili innarlega í Þórólfsfelli. Allt þarf Jretta
að kannast nánar. En augljóst virðist, að ignimbrítlagið í Þórsmörk
sé upprunnið í Tindfjallajökli, sem er eldkeila sarna eðlis og Snæ-
fellsjökull, Snæfell og fleiri, hlaðin upp á síðjökultíma og gerð að
talsverðum hluta úr líparíti. í eldkeilu þessari hefur myndazt mikil
askja (caldera), sem nú er fyllt af jökli að nokkru, og má vera, að
ignimbrítið hafi verið undanfari og forsenda öskjumyndunarinnar.
Með jöðrum öskjunnar hafa gígar verið virkir fram á póstglasíal-
tíma.
Útlit og innri gerð
Svo sem fyrr getur er efri hluti ignimbrítlagsins í Þórsmörk
sambreyskja ösku og vikurs. Mynd IV a er af köggli úr efsta hluta
vikurlagsins í Tröllabúðum. Sést þar að sumir vikurmolarnir eru
ljósir, aðrir dökkir, og er yfirleitt meira miklu af þeirn Ijósu. Páll
Imsland, jarðfræðinemi, hefur mælt ljósbrotið í gleri köggulsins á
mynd IV a. I dökka vikrinum er ljósbrotið 1.557, sem samsvarar
því, að kísilsýruinnihaldið sé um 53% eða svipað og í basalti. í
ljósa vikrinum er ljósbrotið 1.505, sem samsvarar um 69% kísil-
sýru, og er Jretta Jjví líparítvikur. Askan milli vikurmolanna er
brún að lit og ljósbrotið (1.509) á milli Jjeirra gilda, er fengust
fyrir dökka og Ijósa vikurinn, en þó miklu nær ljósbrotsgildi vik-
ursins ljósa.
Víða er að finna miklu stærri vikurmola, bæði dökka og ljósa,
en þá, sem sjást á mynd IV a.
Vikurmolinn neðst til vinstri í kögglinum á mynd IV a er að
nokkru dökkur, að nokkru ljós. Sú bergkvika, sem myndaði Þórs-