Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1970, Side 89

Náttúrufræðingurinn - 1970, Side 89
NÁTTÚRU FRÆÐIN GURINN 207 frá Fossnúpi og austur að hinu forna hrauni, Rauðhólahrauninu, sem áður er getið. I,eifar þessara aura má ennþá sjá meðfram Eld- vatninu hjá Teigingarlæk og meðfram Fossálum. Það vekur athygli, að verulegt er af líparítmolum í þessum aurum, en sú bergtegund kemur ekki fyrir á þessu svæði í byggð. Líparítmolaniir eru án efa komnir af því vatnasviði Hverfisfljóts, sem er undir Vatnajökli, og fljótið hefur borið þá fram fyrir „eld“. Eftir gosið fékk Hverfis- fljót fastan farveg, og gróðurlendi breiddist yfir hina fornu aura meðfram hraunröndinni. Þar reis síðar byggðin Brunasandur. Eld- vatnið og Fossálar liafa nú grafið sér alldjúpa farvegi gegnum Jressa aura, sem Hverfisfljót áður byggði upp. Sér Jjar muninn á hátterni jökulár og lindár. Jökuláin byggir upp. Botn hennar hækkar vegna hins mikla framburðar, en það veldur svo því, áð áin breytir iðu- lega um farveg, ílaamist fram og aftur um sandana. Lindáin grefur sér farveg gegnum aurana, en haggast eftir Jrað lítið úr stað. Hana vantar efni að byggja úr og eins verkfæri til Jress að grafa sér farveg í fast berg. Eldvatnið á Brunasandi og Fossálar eru að vetri til tær bergvötn, og svo voru þessi vötn að jafnaði allt árið á unglings- árum mínum austur Jrar, en fyrir kom að kvísl úr Hverfisfljóti féll yfir í þessar ár í miklum vatnavöxtum. Nú er jökullitur á báðum Joessum vatnsföllum að sumri til. Fyrir um 30 árum voru háir sandbakkar að Hverfisfljóti, þar sem það fellur úr hrauninu út á sandana. Nú hefur það borið svo mikið af sandi og möl í farveg sinn, að það er tekið að kvíslast til og frá um sandana, eftir að það kemur út af hrauninu. Þannig vinnur jökuláin stöðugt að því að flytja efni frá fjalli til fjöru. Vatnasvæði Skaftár og Hverfisfljóts eru hlið við hlið. Það er ekki mjög langt síðan, að þessar tvær ár voru taldar eiga sömu upptök, og Jiiegar ég var barn, heyrði ég sagt, að vatnið klofnaði á einum kletti og félli Skaftá til vesturs, en Hverfisfljót til austurs. Það er kannski hægt fyrir okkur að brosa að þessari fáfræði feðra vorra, en ef nánar er að hugað, er Jrað harla lítið sem við vitum um Jjessi svæði. Ef nútíma aðstæður eru miðaðar við aðstæð- ur fyrri tíma, verður ljóst, að við stöndum okkur ekki sérlega vel. Útföll jökulánna úr jöklunum eru breytileg, en hvað stjórnar Jjeim breytingum? Geta árnar, við viss skilyrði, ekki breytt um far- veg undir jökli eins og Jrær gera Jjað niðri á söndunum? Það er fáferðugt um svæðið við þennan hluta Vatnajökuls og
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.